الگوی خنثی‌سازی تحریم
- سعید داغینه کارشناس بین‌الملل - با شروع بیماری همه‌گیر کرونا و درگیری کشور‌های جهان با این ویروس، فرآیند شروع واکسن‌سازی برای مقابله کرونا شروع شد. بعد از حدود یکسال تلاش، کشور‌های مختلف مانند روسیه، چین، آمریکا و ... به واکسن این ویروس دسترسی پیدا کردند. با تولید واکسن، کشور‌ها در اقصی نقاط دنیا شروع به خرید آن برای کنترل بیماری کرونا در کشور خود کردند.
در بین این پاندمی، ایران نیز خواستار دریافت واکسن کرونا بود، اما تحریم‌های آمریکا خرید واکسن توسط ایران را با مشکل روبرو کرد. در حالی که آمریکایی‌ها ژست مدافع حقوق بشر به خود می‌گرفت، تحریم‌هایی که باعث مانع‌سازی برای خرید واکسن توسط ایران می‌شد را رفع نکرد تا روند واکسیناسیون در این کشور با مشکل مواجه شود.
الگوی درست مواجه با تحریم
با وجود تحریم‌ها و مشکلات فراوان بالاخره ایران توانست خود به واکسن کرونا دسترسی پیدا کرده و این محصول را در داخل تولید کند. با تولید واکسن و تسریع روند واکسیناسیون، آمریکایی‌ها مدعی معافیت مبادلات کرونایی با ایران شدند.
معافیت تحریمی آمریکا با واکنش ستاد حقوق بشر ایران همراه بود. آن‌ها در بیانیه‌ای اعلام کردند: «۸۲۰۰۰ ایرانی قربانی کرونا شدند و اکنون آمریکا ۱۶ ماه پس از شیوع این ویروس منحوس و ساخت واکسن ایرانی، برای مبادلات کرونایی، معافیت صادر می‌کند! مبادلاتی که تحریم آن‌ها حتی در دوران جنگ خلاف قوانین بین‌الملل است. برداشتن تحریم‌های غیرقانونی و مجازات عاملان آن خواست ملت ایران است.»
نکته حائز اهمیت در این موضوع، راهبرد جمهوری اسلامی ایران در بحث واکسن است. این کشور در حالی که با تحریم‌های بین‌المللی برای خرید واکسن مواجه بود، رو به تولید داخل آورد و توانست بدون مذاکره و دادن امتیاز، تحریم مربوط به واردات واکسن را لغو کند.
آمریکا زمانی که تولید داخلی واکسن کرونا و بی‌تاثیر شدن تحریم را مشاهده کرد، به ناچار تحریم‌ها را برداشت. روش خنثی کردن تحریم نه با مذاکره که با حمایت از تولید داخل محقق شد و این موضوع برای چندمین بار توسط راهبرد اتخاذ شده در موضوع واکسن ثابت شد. این استراتژی می‌تواند الگویی برای رفع تحریم‌ها در سایر موضوعات بوده و علاوه بر بی‌اثرکردن آن‌ها، موضع ایران را در مذاکرات وین در جایگاهی بالاتر قرار دهد.
الگوی نادرست مواجه با تحریم
در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲، زمانی که طبق گفته کشور‌های غربی ساختار تحریم‌ها به فروپاشی نزدیک شده بود، دولت یازدهم با ایجاد دوگانه‌ی مذاکره – مقاومت در انتخابات توانست پیروز کارزار شود. در طی ۸ سال، سیاست مذاکره برای رفع تحریم را پیش گرفت که نه تنها باعث کاهش تحریم‌ها نشد بلکه در پایان دو دوره ریاست‌جمهوری، درحالی دولت را تحویل می‌دهند که تحریم‌های آمریکا علیه ایران به ۱۵۰۰ عدد رسیده است.
به‌رغم ادعا‌های مکرر دولتمردان در چندماه اخیر مبنی بر رفع تحریم‌ها، مقامات آمریکا تاکید دارند که تا مرحله بازگشت به برجام فاصله زیادی وجود دارد و حتی در صورت بازگشت به برجام نیز صد‌ها تحریم باقی خواهد ماند. «آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه آمریکا در رابطه با مذاکرات وین گفت: «به طور فزاینده‌ای توضیح داده‌ایم که هر یک از طرفین برای انطباق با برجام باید چه کاری انجام دهند، اما این یک سوال بدون پاسخ باقی مانده است که آیا ایران واقعاً آماده انجام کار‌هایی است که برای بازگشت به پایبندی دوباره لازم است. هنوز قضاوت در این باره زود است».
علاوه بر این، وزیر خارجه آمریکا در تاریخ ۱۸ خردادماه ۱۴۰۰ درباره ایران گفت: «من پیش‌بینی می‌کنم که حتی در صورت بازگشت به پایبندی به برجام، صد‌ها تحریم علیه ایران از جمله تحریم‌های اعمال شده توسط دولت ترامپ باقی بماند».
اینکه مقامات دموکرات آمریکا صریح اعلام می‌کنند حتی تحریم‌های دوران ترامپ را برنخواهند داشت و پس از بازگشت به برجام، برای رسیدگی به دیگر مسائل ایران صد‌ها تحریم دیگر باقی خواهد ماند، نشان می‌دهد که مشکل شخص ترامپ نبوده و نیست؛ پیاده‌سازی سیاست نادرست مواجه با تحریم در طول دهه گذشته، این گزاره را برای سیاست‌گذاران تحریمی آمریکا جا انداخت که تحریم بر روی تغییر رفتار ایران موثر است و باید آن‌ها را حفظ کرد. با توجه به این موضوع، نباید انتظار داشت که پایان مذاکرات در وین، لغو تمام تحریم‌ها باشد.