لزوم توجه نظام آموزشی به مهارت آموزی دانش آموزان

_ روزنامه رسالت نوشت: مهارت آموزی به دانش آموزان در نظام‌های آموزشی نوین بیش از نمره و معدل اهمیت دارد. دانش آموزان با مهارت یابی می‌توانند به درک عمیق تری از آموخته‌های خود دست یابند و برای ساختن آینده‌ای بهتر آماده شوند.  

 

مهارت آموزی مقوله‌ای است که همواره مورد توجه نظام‌های آموزشی پیشرفته قرار دارد؛ چرا که تنها آموزش سطحی منابع درسی به دانش آموزان نمی‌تواند آنان را برای زندگی آینده مهیا سازد. از این رو، برای پرورش نسلی کارآمد که بتواند آینده روشنی را برای کشور رقم زند، باید به فکر راه‌های افزایش مهارت افراد در نظام آموزشی بود.  

 

تغییر نگاه نمره محور حاکم بر نظام آموزشی به نگاهی مبتنی بر افزایش درک و مهارت دانش آموزان، شاید یکی از مهم‌ترین گام‌ها در این مسیر باشد.  

 

روزآمدی و تحول در روش‌های آموزشی و محتوای کتاب‌های درسی از شروط مهم دیگر برای توانمندسازی هرچه بیشتر دانش آموزان است که در چند سال اخیر بار‌ها از سوی کارشناسان آموزشی مطرح شده است.  

 

به اعتقاد فعالان حوزه آموزش و پرورش، روش و محتوای کنونی آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی، ضمن فاصله داشتن از استاندارد‌های آموزشی و علمی روز، به مهارت افزایی در دانش آموزان نیز توجهی ندارد.  

 

در همین زمینه کارشناسان بر لزوم توجه نظام آموزشی به مهارت آموزی دانش آموزان تأکید دارند. آنان بازنگری در روش‌های آموزشی و محتوای آموزشی کتاب‌های درسی را از گام‌های مهم در این مسیر می‌دانند.  

 

سهم آموزش و پرورش در بودجه عمومی کشور خیلی اندک و در حدود ۱۰ درصد است. این در حالی است که در بیشتر کشور‌های دنیا سهم آموزش و پرورش از بودجه عمومی کشور بین ۱۵ تا ۲۵ است. از این رو می‌توان گفت آموزش و پرورش ما با یکسری چالش‌های اساسی رو به رو است، اما این چالش‌ها نباید مانعی در مسیر کارآمدی این نهاد باشد.  

 

درحال حاضر آموزش و پرورش نقش اندکی را در آموزش مهارت‌های اساسی زندگی به افراد ایفا می‌کند. این در حالی است که شرایط زندگی امروز دانش آموزان ایجاب می‌کند بسیاری از مهارت‌ها به آنان آموخته شود. برای این منظور باید محتوای کتب درسی دانش آموزان متناسب با نیاز روز جامعه تنظیم شود.  

 

در محتوای کتب درسی باید آموزش مهارت‌های اساسی زندگی وجود داشته باشد. دانش آموز باید محیط پیرامون خود را به خوبی بشناسد و در موقعیت‌های مختلف با مهارت‌هایی که آموزش دیده واکنش‌های درست و منطقی از خود نشان دهد. یکی از این مهارت ها، داشتن اعتماد به نفس و عزت نفس است؛ اعتماد به نفسی که می‌تواند در روند زندگی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اثرگذار باشد. دانش آموزان همچنین باید مهارت «نه گفتن» را از همان سال‌های اولیه دبستان و حتی پیش دبستانی آموزش ببینند. در این مسیر پیوند اولیا و مربیان نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.  

 

آموزش و پرورش همچنین باید بستر‌های لازم را برای آموزش مهارت‌های حرفه‌ای به دانش آموزان نیز فراهم سازد. اکنون ما با انباشت فارغ التحصیلان در رشته تجربی به عنوان یک چالش روبه‌رو هستیم و این چالش ناشی از نبود سیستم هدایتگر و مشاور در نظام آموزش و پرورش است.  

 

اگر ما نیرو‌های مشاور متفکر در مقاطع مختلف تحصیلی داشته باشیم تا بتوانند مهارت‌های دانش آموزان را به درستی شناسایی کنند و آنان را در مسیر درست تحصیلی قرار دهند، شاهد اتفاقاتی، چون انباشت فارغ التحصیل در رشته تجربی نخواهیم بود. ما باید جذب دانش آموزان به رشته‌های مهارتی را افزایش دهیم و در این مسیر از مشاورانی استفاده کنیم که بتوانند دانش آموزان را به سمت و سوی مهارت‌های حرفه‌ای هدایت کنند. امروزه، دانش آموزانی که به سمت رشته‌های مهارتی می‌روند، پس از فارغ التحصیلی کمتر دچار پدیده بیکاری خواهند شد. توجه به موضوع مهارت در نظام آموزش و پرورش می‌تواند برطرف کننده نیاز‌های آتی کشور نیز باشد.  

 

آموزش و پرورش باید همواره برای دانش آموزان و خانواده‌های آنان جلسات مشاوره تحصیلی برگزار کند و آنان را در خصوص اهمیت مهارت آموزی آگاه کند. با این آگاه سازی و جدی گرفتن موضوع مشاوره در مدارس، خانواده ها، فرزندانشان را از رفتن به سمت رشته‌های فنی و مهارتی منع نمی‌کنند و رفته رفته آنان را به مهارت آموزی تشویق خواهند کرد.  

 

روش و محتوای آموزشی در مدارس ما هم اکنون به شدت نیازمند تغییر است. بی تردید سرعت تحولات علمی در دنیای امروز، تغییر متناسب ابزار‌های آموزشی را می‌طلبد.  

 

کتب درسی باید مهارت محور شوند و اطلاعات عمیق تری را در اختیار دانش آموزان قرار دهند. باید روند تألیف کتاب‌ها تغییر کند و مؤلفان در تألیف کتب درسی به جای نگاه به گذشته، نگاه به آینده داشته باشند تا کتاب‌های درسی به جای اطلاعات محور بودن، مهارت پژوهش و یادگیری را به دانش آموزان بیاموزند. باید به جای انباشت اطلاعات قدیمی و به روز نشده در کتاب‌های درسی، به دانش آموزان  مهارت‌های علمی و شیوه‌های اندیشیدن را آموخت.  

 

محتوا و روش‌های آموزشی در مقاطع مختلف تحصیلی در مدارس برای چندین دهه قبل است و به درد زندگی امروز و فردای دانش آموزان نمی‌خورد. سیستم آموزش و پرورش ما برای گذشتگان است، اما دانش آموزان را باید طوری پرورش دهیم که برای زندگی در جامعه آینده آماده شوند.  

 

پیروی از روش‌های گذشته در زمینه آموزش و پرورش، نتیجه‌ای جز رکود علمی نخواهد داشت و با ادامه این راه به لحاظ علمی، وضعیتی بهتر از اکنون نخواهیم داشت.  

 

برای پیشرفت علمی و پرورش نسلی کارآمد، چاره‌ای جز تغییر در زاویه دیدمان نسبت به محتوا و روش‌های آموزشی مدارس نداریم. اگر این موارد را به روز کنیم می‌توانیم به آینده امیدوار باشیم. در غیر این صورت از پیشرفت علمی باز خواهیم ماند، زیرا جهان به لحاظ پیشرفت علم و دانش ساکن نمی‌ماند تا ما خودمان را با آن برسانیم.  

 

سیستم آموزشی نباید روی حفظ کردن و نمره و معدل متمرکز شود، بلکه باید بر مهارت افزایی و پرورش استعداد دانش آموزان مستعد تمرکز کند. باید درونمایه‌های آموزشی تغییر کند و این درونمایه‌ها طوری تنظیم شود که بر اساس آن یادگیری و فهم دانش آموزان از مطالب درسی در اولویت قرار گیرد.  

 

سیستم آموزشی باید به سمتی حرکت کند که درک علمی دانش آموزان را بالا برد و از آموختن طوطی وار و حفظ کردن مسائل توسط دانش آموز عبور کند. برای این منظور محتوای کتاب‌های درسی و شیوه‌های آموزشی معلمان در مدارس باید معطوف به بالا بردن قدرت تحلیل، ارزشیابی و درک و فهم دانش آموزان شود. متأسفانه در سیستم آموزشی ایران به سطوح بالای یادگیری توجه نمی‌شود. برای دستیابی به این هدف نیازمند به روز کردن معلمان، روش‌های آموزشی و محتوای کتاب‌های درسی در سطوح مختلف تحصیلی هستیم.  

 

نسل امروز بی شک آینده ساز فردای کشور است. دانش سیال امروز، توسعه فراگیر تکنولوژی و تغییرات سریع در عرصه علم و فناوری در جهان، اما نیازمند ساختن نسلی کارآمد و با مهارت برای آینده است. برای دستیابی به این مهم باید از روش‌های آموزشی قدیمی که به جای آموختن مهارت، تقویت استعداد‌ها و بالا بردن درک آموزشی دانش آموزان بر آموزش سطحی، نمره و معدل معطوف است فاصله گرفت و در اندیشه به روزرسانی آموزگاران، روش‌های آموزشی و محتوای منابع درسی بود.