آشنایی با شاخص‌ترین سامانه‌های هوشمند دستگاه قضا ؛ از «دریافت گواهی عدم سوء‌پیشینه از طریق گوشی همراه» تا «احراز هویت برخط»
- روز گذشته، در جریان جلسه شورای عالی قوه قضاییه، عیسی زارع‌پور، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه با ارائه گزارشی اعلام کرد: پروژه ملاقات تصویری زندانیان با خانوادههایشان از طریق دفاتر خدمات الکترونیک و واحدهای قضایی از اول اردیبهشت ماه عملیاتی شده و در ۷ استان نزدیک به هزار دیدار از این طریق انجام شده است.
زارع‌پور همچنین با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای تأمین زیرساختهای هوشمندسازی دستگاه قضا گفت که در هفته قوه قضاییه ۵ هزار اتاق دادرسی الکترونیک جدید راه اندازی خواهد شد و تا پایان شهریور ماه نیز همه شعب قضایی سراسر کشور به امکانات ارتباطات تصویری دادرسی الکترونیکی مجهز خواهند شد.
دستاوردهای بی‌سابقه قوه قضاییه در دوره تحول در زمینه هوشمندسازی فرآیندها و امور قضایی
به طور کلی، در دوره تحول در دستگاه قضایی، مقوله هوشمندسازی فرآیندها و الکترونیکی کردن امور قضایی با جدیت دنبال شد و دستاوردهای زیادی در این زمینه حاصل شد.
«تسهیل و تسریع در دسترسی مردم به عدالت»، هدف اصلی دستگاه قضایی در دوره تحول برای شتاب‌بخشی به مقوله هوشمندسازی و الکترونیکی کردن امور قضایی است. ایجاد «شفافیت»، هدف عمده دیگری است که از ایجاد سامانه‌های الکترونیکی و هوشمند در دستگاه قضایی دنبال می‌شود.
در سند تحول قضایی نیز اجرا و پیاده‌سازی پروژه‌های فناورانه برای تسریع و تسهیل دسترسی مردم به عدالت، مورد تاکید قرار گرفته است؛ همچنین در سند مزبور، مفادی گنجانده شده که اجرای آنها مستلزم کاربرد برنامه‌های آنلاین و هوشمند است و بر همین اساس، قریب به ۵۰ درصد از تکالیف و راهکار‌های اجرایی که در سند تحول پیش‌بینی شده نیازمند ابزار‌های فناورانه است.
سال گذشته، میزان بهره‌برداری و پیاده‌سازی پروژه‌های فناورانه در دستگاه قضایی بی‌سابقه بود و در این سال، قریب به ۴۰ سامانه هوشمند و الکترونیکی در دستگاه قضایی افتتاح و عملیاتی شد؛ پروژه‌هایی که پیشبرد امور قضایی مردم را تسهیل و تسریع گرداند.
در ادامه به چند نمونه از شاخص‌ترین پروژه‌های هوشمند و الکترونیکی عملیاتی شده در دستگاه قضا که پیشبرد امور قضایی مردم را تسهیل و تسریع کرده‌اند، اشاره می‌کنیم:
دریافت گواهی عدم سوء‌پیشینه از طریق گوشی همراه
امکان دریافت گواهی عدم سوء پیشینه از طریق گوشی همراه، یکی از خدمات الکترونیکی ارائه شده توسط دستگاه قضایی در دوره تحول است؛ طبق اعلام معاون مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، گواهی عدم سوء پیشینه از طریق اپلیکیشن «عدالت همراه» برای اشخاص حقیقی، حقوقی و وکلا و قضات قابل دریافت است اما بیشترین کاربر این سامانه، مردم عادی هستند.
برای دریافت گواهی عدم سوء‌پیشینه نیاز به کد ثنا است؛ بعد از ثبت درخواست، در سراسر کشور در کمتر از ۴۸ ساعت، پاسخ گواهی عدم سوء پیشینه در ابلاغیه‌ها مشاهده خواهد شد. سال گذشته بیش از یک میلیون گواهی از این طریق صادر شد.
سامانه احراز هویت برخط
افتتاح «زیرساخت احراز هویت برخط قوه قضاییه»، گامی در راستای هوشمندسازی صددرصدی قوه قضاییه است. با افتتاح این سامانه، تمامی مراحل خدمات الکترونیکی قضایی، بصورت آنلاین و برخط صورت می‌گیرد؛ بگونه‌ای که اگر تا پیش از این، مراجعان به دستگاه قضایی برای بهره‌گیری از خدمات الکترونیکی قضایی از جمله دریافت گواهی عدم سوء پیشنیه، باید یکبار جهت احراز هویت به دفاتر خدمات قضایی مراجعه می‌کردند، از این به بعد، با افتتاح «زیرساخت احراز هویت برخط قوه قضاییه» دیگر نیازی به آن یک مراجعه حضوری نیز وجود ندارد و تمامی مراحل الکترونیک قضایی مراجعان به صورت غیرحضوری صورت خواهد گرفت.
بنابراین در حال حاضر تمامی مراحل ارائه خدمات الکترونیکی قضایی به صورت آنلاین و هوشمند صورت می‌گیرد و مراجعه‌کنندگان به دستگاه قضایی حتی برای دریافت گواهی عدم سوءپیشنیه خود نیز نیازی به مراجعه حضوری برای احراز هویت ندارند.
«تسریع در فرایند احراز هویت»، «کاهش اشتباهات و خطاهای انسانی»، «افزایش دقت احراز هویت بر خط نسبت به حضوری»، «افزایش شفافیت فرایند احراز هویت»، «کاهش ریسک خطر ابتلا به کرونا در اثر مراجعه حضوری»، «حذف زمینه‌های فساد با ارائه خدمات غیرحضوری»، «کاهش زمان انتظار متقاضیان» و «صیانت از حریم شخصی مراجعین» از جمله مزایای زیرساخت احراز هویت برخط قوه قضاییه است.
برای بهره‌گیری از «زیرساخت احراز هویت برخط قوه قضاییه»، مراجعان می‌توانند از منزل یا محل کار خود وارد درگاه ملی قوه قضاییه به نشانی https://eadl.ir شوند و با ثبت شماره ملی و اطلاعات شناسنامه‌ای و کد ثنای خود، فرآیند احراز هویت برخط را در کمترین زمان انجام دهند.
کاربران به منظور بهره‌گیری از سامانه احراز هویت برخط قوه قضاییه، نیازمند کد ثنا هستند؛ همه ایرانیان در داخل و خارج از کشور، در هر مکانی با در دست داشتن شناسنامه، شماره سریال شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد و یک خط تلفن که لازم هم نیست حتما به نام خود فرد باشد، می‌توانند ظرف چند دقیقه در سامانه ثنای قوه قضاییه ثبت‌نام کنند.
زیرساخت احراز هویت برخط قوه قضاییه، دارای ویژگی‌هایی است که این سامانه را نسبت به سامانه‌های مشابه، متمایز می‌کند؛ از جمله آنکه در زیرساخت احراز هویت برخط قوه قضاییه، فرآیند احراز هویت به صورت لحظه‌ای صورت می‌گیرد و کاربر در همان لحظه ثبت اطلاعات خود با پاسخ سامانه مبنی بر تایید یا رد مواجه می‌شود حال آنکه در سایر سامانه‌های مشابه فرآیند پاسخ‌دهی به کاربر اندکی زمان می‌برد.
فرآیند بررسی صحت و سقم اطلاعات در سامانه احراز هویت برخط قوه قضائیه نیز به این ترتیب است که در احراز هویتی که به شکل غیرحضوری صورت می‌گیرد، تصویری که سامانه از ثبت احوال می‌گیرد، در اختیار کارگزار فناوری سامانه قرار می‌گیرد؛ سپس آن تصویر با عکس، فیلم و سلفی که توسط فرد ارسال می‌شود، توسط الگوریتم‌های پیشرفته هوش مصنوعی که از به روز‌ترین الگوریتم‌ها است تطبیق داده خواهد شد؛ در این روش ضریب خطا بسیار اندک است به شکلی که این زیرساخت حتی امکان تشخیص افراد دوقلو از یکدیگر را نیز دارد.
سامانه «عدالت همراه»
یکی از پروژه‌های فناورانه دستگاه قضا در راستای هوشمندسازی فرآیندهای قضایی و تسهیل و تسریع دسترسی مردم به عدالت، سامانه «عدالت همراه» نام دارد. سامانه‌ای که به مثابه یک واحد قضایی است و بر روی تلفن همراه هوشمند شهروندان نصب می‌شود. شهروندان برای نصب سامانه «عدالت همراه» بر روی تلفن همراه هوشمند خود کافی است به «درگاه ملی قوه قضاییه» به آدرس https://eadl.ir مراجعه و سامانه «عدالت همراه» را دریافت کنند.
شهروندان با نصب سامانه «عدالت همراه» بر روی تلفن همراه هوشمند خود می‌توانند از منزل یا محل کار خود، بدون مراجعه به واحدهایی قضایی از خدمات و امکاناتی نظیر «اخذ نوبت از واحدهای قضایی»، «ثبت درخواست صدور گواهی عدم سوء پیشینه»، «اطلاع‌رسانی از آخرین وضعیت پرونده»، «مشاهده خلاصه وضعیت پرونده» ، «دسترسی به کلیه ابلاغیه‌های الکترونیک صادرشده» و .. بهره‌مند شوند.
البته علاوه بر خدمات و امکانات فوق‌الذکر، به تدریج کاربردهای بیشتری نیز به سامانه «عدالت همراه» افزوده خواهد شد تا انجام فرآیندهای قضایی بیشتری برای مردم به صورت غیرحضوری و هوشمند صورت پذیرد؛ امری که در صرفه‌جویی در وقت و هزینه شهروندان و افزایش رضایتمندی آنها بسیار مؤثر است
درگاه ملی قوه قضاییه
«درگاه ملی قوه قضاییه» به آدرس https://eadl.ir، در راستای تسهیل و تسریع در دسترسی مردم به عدالت و همچنین شفاف کردن فرآیندهای قضایی، راه‌اندازی شده است و کارکردهای متنوعی برای این درگاه پیش‌بینی شده است؛ در واقع، تمام خدمات قضایی که به صورت الکترونیکی ارائه می‌شوند در «درگاه ملی قوه قضاییه» تجمیع شده‌اند.
حجم بالایی از اطلاعات و خدمات، داده و پیوند در این موضوعات در «درگاه ملی قوه قضاییه» ارائه می‌شود: دسترسی به کارتابل یکپارچه قضایی با استفاده از کدکاربری سنا ؛ راهنمایی دعاوی حقوقی و کیفری با قابلیت جستجو ؛ افزونه‌های هوشمند همچون افزونه محاسبه هزینه دادرسی و غیره .. ؛ سامانه ملی آرای قضایی برای تحلیل و نقد صاحب‌نظران و متخصصان ؛ نشانی مراجع قضایی در سراسر کشور ، شعب و نمایندگی‌های پزشکی قانونی، مراکز شوراهای حل اختلاف، دفاتر ثبت اسناد، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی واحدهای قضایی سراسر کشور به همراه سازمان‌های وابسته و مرتبط ؛ سامانه ثبت‌نام الکترونیک قضایی ؛ سامانه نوبت‌دهی قضایی ؛ سامانه نوبت‌دهی دفاتر خدمات قضایی ؛ سامانه ثبت درخواست گواهی عدم سوء پیشینه ؛ سامانه آگهی الكترونيک ؛ سامانه خودکاربری وکلا ؛ دریافت اعتراض نسبت به عملکرد دادسرا ؛ سامانه استعلام وضعیت ثبت‌نام شخص در سامانه ثنا ؛ سامانه استعلام وضعیت کارشناس ؛ سامانه استعلام وضعیت وکیل ؛ سامانه استعلام مدرک قضایی ؛ سامانه استعلام سابقه طرح دعوای مرتبط با چک ؛ سامانه ثبت الکترونیکی صدور سند ؛ سامانه شناسنامه ملی اشخاص حقوقی کشور ؛ سامانه تصدیق اصالت اسناد و اوراق ؛ درگاه درخواست الکترونیک در دیوان عدالت اداری ؛ سامانه ساجد ، سمانه ساعد (بانک آراء صحیح).
سامانه نوبت‌دهی هوشمند
یکی از خدمات ویژه‌ای که به منظور تسهیل و تسریع در انجام امور مردم در مراکز قضایی راه‌اندازی شده است، «سامانه نوبت‌دهی هوشمند» است؛ با وجود این سامانه که در دوران شیوع کرونا بسیار مثمرثمر بود، مردم می‌توانند بدون نیاز به مراجعه به مراکز قضایی، نوبت پیگیری امور قضایی مرتبط با خود را اخذ کنند.
سامانه نوبت‌دهی آنلاین علاوه بر کاهش اطاله دادرسی، موجب از بین رفتن صف‌های طولانی مراجعان بویژه در حوزه‌های اجرای احکام شده است.
آنطور که زارع‌پور رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در پنجمین نشست اعضای شورای راهبری دادرسی الکترونیکی، گفته است در حال حاضر ماهانه ۲۵۰ هزار نوبت در محاکم و مراجع قضایی بهصورت الکترونیک ارائه می‌شود که موجب کاهش قریب نیم میلیون مراجعه به مراجع قضایی و ساماندهی نیم میلیون مراجعات طرفین دعوا در این مراجع شده است.