تکیه به نیروهای انسانی و منابع داخلی؛ اولین راه برون‌رفت از بحران‌های پیش‌رو/ تحول در نگرش لازمه تحولات اساسی
استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز معتقد است اولین راه برون‌رفت از بحران‌های پیش رو از منظر توسعه اقتصادی این است که ما به نیروهای انسانی و منابع داخلی خودمان عمدتاً متکی شویم.
- «توسعه» یکی از پُربسامدترین واژه‌هایی است که به کرات از سوی افراد مختلف مخصوصاً در حوزه اقتصاد به گوش می‌رسد اما این توسعه ساحت‌های مختلفی دارد که ورود به هر کدام نیازمند بررسی الزامات و اصلاحات آن حوزه است.
توسعه اقتصادی یکی از همین ساحت‌هاست که درباره ماهیت و الزامات آن با سید مرتضی افقه استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز به گفت‌وگو نشستیم. نگاه این صاحب‌نظر به توسعه، پرورش انسان‌های توسعه‌یافته است و از عقیده او یعنی ساختن پل، جاده، عمارت و ... الزاماً توسعه نبوده بلکه نتیجه توسعه است.
متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم"
میزان: به نظر شما آیا بودجه ۱۴۰۰ در راستای بهبود شاخه‌های توسعه اقتصادی تنظیم‌شده است؟
اول باید ببینیم شاخصه‌های توسعه چیست دیدگاه‌های بنده به شاخصه‌های توسعه مقداری متفاوت‌تر از چیزی است که دوستان دیگر می‌گویند.
نگاه بنده به توسعه پرورش انسان‌های توسعه‌یافته است یعنی ساختن پل، جاده و عمارت و ... الزاماً توسعه نیست نتیجه توسعه است.
پرورش انسان‌های توسعه‌یافته با نگرش توسعه‌یافته منجر به جامعه‌ای پیشرفته اقتصادی می‌شود و اگر این نگاه را داشته باشیم بودجه‌ها و سیاست‌گذاری‌های حاکمیت به‌طورکلی نه فقط دولت، باید به‌گونه‌ای باشد که نیروهای انسانی پرورش‌دهنده و نیروهای انسانی موجود حفظ شود و اینکه از نیروهای انسانی موجود استفاده شود.
ما باید در برنامه‌ریزی‌ها ازجمله بودجه که یک برنامه‌ریزی یک ساله است. مشاهده کنیم که بودجه در آن جهت وجود دارد یا خیر ۱- آیا ما نیروی انسانی پرورش‌یافته توسعه می‌دهیم یا خیر؟ ۲- آیا در جهت جلوگیری از خروج یا مهاجرت انبوه نیروهای انسانی نخبه کشور که سالانه خارج می‌شوند اقدامی می‌کنیم یا خیر؟ ۳- از همه نیروهای انسانی موجود در کشور استفاده می‌شود یا خیر؟
میزان: آیا بودجه ما در این راستا بسته می‌شود؟
بودجه‌ها معمولاً مجموعه درآمدها و هزینه‌های کلیشه‌ای هستند که ازنظر بنده در این جهت نیستند، اما اگر توسعه را در حد رشد اقتصادی تلقی کنیم بودجه ۱۴۰۰ به دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌ها و کاهش شدید درآمدهای ناشی از فروش نفت درنهایت فقط بودجه‌های جاری را می‌تواند تأمین کند.
بنابراین بودجه‌های عمرانی بسیار زیاد پایین است مگر اینکه به بخش‌های عمرانی که از منظری اسم آن را می‌شود گذاشت توسعه‌ای بودجه‌ای نمی‌رسد نهایتاً درآمدهایی که پیش‌بینی کرده‌اند هزینه‌های جاری را تأمین کند که دولت بتواند آن وظایفی را که در قبال جامعه دارد انجام دهد مگر اینکه مسئله تحریم که هم‌اکنون در حال مذاکره هستند حل شود و پول‌های بلوکه‌شده ما آزاد شود آن‌وقت در تجدیدنظر بودجه بتوانند منابعی که وارد می‌شود را صرف طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی کنند.
میزان: به نظر شما چقدر بودجه ۱۳۹۹ در کشور توانسته در حل بحران‌های اقتصادی از منظر توسعه اقتصادی و رشد اقتصادی گام بردارد؟
میزان: به نظر شما چقدر بودجه ۱۳۹۹ در کشور توانسته در حل بحران‌های اقتصادی از منظر توسعه اقتصادی و رشد اقتصادی گام بردارد؟
ما سه سال، از سال ۹۷ به این‌سوی با توجه به تشدید تحریم‌ها که بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها بود و حتی زمان جنگ هم تحریم‌ها به این شدت درآمدهای ما را محدود نکرده بودند و خیلی از این بودجه‌ها نتوانستند به اهداف توسعه‌ای نزدیک شوند و در بهترین شرایط وضع موجود را حفظ کردند.
اگر توسعه و رشد را به معنی افزایش کمی رفاه و درآمد ملی در نظر بگیریم خیلی نتوانسته‌اند همان‌طور که ملاحظه می‌کنید رشدهای اقتصادی داشته باشند و بعضاً در این دو سه سال منفی بوده است و دلیل عمده آن فعلاً تشدید و تداوم تحریم‌ها است.
حالا اینکه تحریم‌ها آن‌قدر کشور را شکننده کرده است بحث دیگری است که برمی‌گردد به سه دهه بی‌تدبیری در مدیریت، اما فعلاً تحریم‌ها متغیر فعال هستند و بنابراین ما، چون در این دو سه سال رشد منفی داشته‌ایم می‌توانم بگویم که ما در جهت رشد و پیشرفت در این‌یکی دو سال گامی برداشته‌ایم.
میزان: راه‌های برون‌رفت کشور از بحران‌های پیش رو از منظر توسعه اقتصادی چیست؟
میزان: راه‌های برون‌رفت کشور از بحران‌های پیش رو از منظر توسعه اقتصادی چیست؟
اولین راه برون‌رفت این است که ما به نیروهای انسانی و منابع داخلی خودمان عمدتاً متکی شویم و آن‌وقت کمبودها را در مراودات بین‌المللی داشته باشیم، اما در کوتاه‌مدت آن تحولات و مفهومی که از توسعه عرض کردم یعنی تبدیل انسان‌های توسعه‌نیافته به توسعه‌یافته که آن‌ها مولد تولید، ثروت و رفاه شوند طولانی‌مدت است و ما در سه دهه بعد از جنگ متأسفانه در آن مسیر گام برنداشته‌ایم.
بنابراین در کوتاه‌مدت هیچ گریزی نداریم به‌جز اینکه مسئله تحریم‌ها را بتوانیم حل کنیم مسئله مراوده با جهان را ازجمله فروش نفت که اقتصاد به‌شدت به آن وابسته شده است و تأمین کالاهای موردنیاز بخش‌های تولیدی که همان کالای واسطه‌ای و سرمایه‌ای هستند این مسائل را باید در کوتاه‌مدت مشکل‌شان را حل کنیم.
میزان: به نظر شما حل مشکلات توسعه‌ای ایران نیاز به اصلاح بنیادی دارد یا سطحی؟
درواقع می‌شود گفت که نیاز به اصلاحات اساسی آن‌هم در تمامی ساختارها را دارد ساختارهای موجود در این سه دهه به‌گونه‌ای شکل‌گرفته‌اند که به فروش نفت معتاد شده‌اند به همین دلیل است که کشور با این تحریم‌ها آن‌قدر شکننده شده است.
بنابراین اگر می‌خواهیم از این وضعیت خودمان را برهانیم تحولات اساسی اول در نگرش به موضوعات باید باشد یعنی نگرش‌های فکری، فلسفی و به‌تبع آن نظام ارزشی، هم در نگاه‌ها و هم در نظام انتصاب و انتخاب مدیران تا کارکنان، تمام این‌ها باید تحول اساسی پیدا کند در غیر این صورت ما به همین شکل وابسته به نفت باقی می‌مانیم پس بنابراین اقتصاد کشور هم شکننده باقی خواهد ماند.
میزان: به نظر شما ضریب انحرافات بودجه‌ای تا چه حد می‌تواند بر شاخصه‌های توسعه اقتصادی و رشد اقتصادی اثرگذار باشد؟
خود بودجه و اهدافی که تعیین‌شده ازنظر بنده خیلی توسعه‌ای نیست حالا چه برسد به اینکه انحرافات بودجه‌ای باشد. بودجه اشکالاتشان این است که سال‌ها هزینه‌های بسیار زیادی برایشان تحمیل‌شده است و این ردیف‌های هزینه‌ای هیچ کمکی به تولید ملی نمی‌کنند و خود این انحراف است.
در مسیر توسعه که در بودجه‌ها وجود دارد یعنی انحراف از بودجه نیست خود بودجه‌ها منحرف هستند به دلیل ردیف‌های بودجه‌ای که مشاهده می‌کنید هیچ کمکی به تولید نمی‌کنند درواقع دولت هر هزینه‌ای انجام می‌دهد باید حداقل معادل آن به تولید ملی و رفاه کشور اضافه شود، اما ما ردیف‌های هزینه‌ای بسیار زیادی را می‌بینیم که فقط هزینه می‌شوند و این هزینه‌ها، چون به تولید ملی کمک نمی‌کنند موجب تورم هم می‌شوند و اهداف کشور را تأمین نمی‌کنند بنابراین خود بودجه ساختاری غیر توسعه‌ای، غیر رشدی و رفاهی دارد اگر نگوییم ضد توسعه‌ای دارد.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *