تقویم تاریخ؛ از قیام پانزده خرداد تا روز جهانی محیط زیست

 

۲۹۷ سال پیش، در روز پنجم ژوئن سال ۱۷۲۳ میلادی «آدام اسمیت» (Adam Smith) اقتصاددان اسکاتلندی که به او لقب پدر اقتصاد سرمایه داری را داده اند، متولد شد.

 

وی پس از تحصیلات ابتدایی، در پانزده سالگی در دانشگاه گلاسکو مشغول تحصیل در رشته فلسفه اخلاق شد. اسمیت همچنین به مدت شش سال در دانشگاه آکسفورد به تحصیل پرداخت و از سال ۱۹۵۱ شروع به تدریس در دانشگاه گلاسکو کرد. چندی بعد، انتشار کتاب «نظریه عواطف اخلاقی» باعث شهرت وی شد. مسافرت سه ساله این اقتصاددان اسکاتلندی به فرانسه و آشنایی با اندیشمندان این کشور، تأثیرات مهمی بر اندیشه وی گذاشت. اسمیت پس از این سفر، نگارش مهمترین کتاب خود یعنی «ثروت ملل» را که ۱۲ سال طول کشید، آغاز کرد و حوزه اقتصاد را به سیاست، اجتماع و فرهنگ گسترش داد. وی معتقد به آزادی اقتصادی، تجارت آزاد، تقسیم کار‌ها و مکانیسم عرضه و تقاضا در اقتصاد بود و نفع شخصی را در پیشبرد اهداف اقتصادی، بسیار موثر می‌دانست. اگرچه به دیدگاه‌های اسمیت ایراداتی وارد شده، اما هنوز اساس اقتصاد لیبرالیستی غرب بر آن استوار است. وی در سال ۱۷۹۰ درگذشت.

 

 

۲۳۸ سال پیش در چنین روزی برابر با پنجم ژوئن ۱۷۸۳ میلادی انسان موفق شد با بالن برای اولین بار پرواز کند.

 

این پرواز به وسیله یک بالن هوای گرم که توسط برادران مونت گولفییر (Montgolfier) ابداع و توسط فرانسیس پیلاتر (Francois Pilatre de Rozier) و فرانسیس دی آرلندس (Francois d'Arlandes) به پرواز در آمد، میسر شد. در این پرواز مسافت پنج مایل (هشت کیلومتر) پیموده شد. گرمای مورد نیاز برای به پرواز در آمدن این بالن از سوختن چوب به دست می‌آمد. بالن یاد شده غیر قابل کنترل بود و جهت حرکت آن را جهت باد تعیین می‌نمود. بالن مذکور در اولین پرواز خود، در حالی که به وسیله طناب به زمین مهار شده بود، نهایتا تا ارتفاع ۲۶ متری پرواز کرد. در اواخر سده هیجده میلادی پرواز با بالن، و یا به عبارتی بالن سواری، افراطی‌ترین مشغله در اروپا شده بود. اولین پروازی که توسط یک هواپیمای موتوردار، قابل کنترل، و قابل تعلیق در آسمان (به دلیل سبکتر بودن از هوا) به وقوع پیوست، در سال ۱۸۵۲ میلادی بود. در این تاریخ در فرانسه، هنری گیفارد پانزده مایل (۲۴ کیلومتر) را به وسیله کشتی هوایی که مجهز به یک موتور بخار بود پرواز کرد.

 

۱۰۱ سال پیش در چنین روزی، پانزدهم خرداد سال ۱۲۹۹ هجری شمسی قیام آزادیخواهان ایرانی به رهبری میرزا «کوچک خان جنگلی»، علیه استبداد و سرسپردگی حکومت قاجار و چپاول ایران توسط استعمار انگلیس، آغاز شد و فردای آن در ۱۶ خرداد «دولت موقت جمهوری» توسط میرزا کوچک خان اعلام شد.

 

سازماندهی این قیام را کمیته اتحاد اسلام به عهده داشت که با الهام از اندیشه‌های متفکران و مصلحانی نظیر سید جمال الدین اسدآبادی، سید عبدالرحمن کواکبی و شیخ محمد عبده، به وجود آمد و هدف آن، اتحاد کشور‌های اسلامی به منظور مبارزه با حکام مستبد و نفوذ بیگانگان بود. میرزا کوچک خان جنگلی که اوضاع ایران را پریشان و کشور را در زیر سلطه بیگانگان می‌دید با گرایش به اندیشه اتحاد اسلام، درصدد برآمد با سازماندهی تشکیلاتی نظامی، به مبارزه علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی بپردازد تا ایران را نجات دهد. علیرغم مبارزات میرزا کوچک خان و یارانش، برخی از هواداران رژیم کمونیستی شوروی که در صفوف پیروان میرزا کوچک خان قرار گرفته بودند، به نهضت جنگل خیانت کردند. سرانجام نهضت جنگل که از حرکت‌های ریشه دار آن دوران بشمار می‌رفت، به علت اختلافات رهبران و توطئه‌های استعمارگران خارجی، تدریجاً به انحطاط و نابودی کشیده شد. سرانجام آخرین ضربه به این نهضت استقلال طلبانه و ضد استبدادی را رضاخان پهلوی وارد کرد و با کشته شدن میرزا، قیام خاتمه یافت.

 

 

 

۵۸ سال پیش در چنین روزی، پانزدهم خرداد سال ۱۳۴۲ هجری شمسی مردم مسلمان ایران پس از اطلاع از دستگیری حضرت امام خمینی (ره) دست به تظاهرات گسترده‌ای علیه رژیم شاه زدند.

 

امام خمینی (ره) درپی سخنرانی افشاگرانه تاریخی خویش در مدرسه فیضیه قم، چند روز پیشتر توسط ماموران رژیم شاه بازداشت شده بود و تظاهرات مردم مسلمان ایران در اعتراض به دستگیری ایشان آغاز شد. ماموران رژیم برای مقابله بااین حرکت گسترده، به تظاهرکنندگان حمله و آن‌ها را شدیداً سرکوب کردند در نتیجه عده زیادی از مردم مسلمان ایران شهید و مجروح شدند. قیام خونین و تاریخی پانزده خرداد مردم مسلمان ایران در حقیقت نقطه آغاز انقلاب مردم علیه رژیم وابسته پهلوی بود و سرنوشت سیاسی و اجتماعی آینده ایران را رقم زد. پس از نهضت پانزدهم خرداد سال ۱۳۴۲، پرده ریا از چهره شاه و حکومت او برداشته شد و ماهیت ضداسلامی و ضد مردمی او آشکار گردید. از آن تاریخ به بعد مبارزات مردم مسلمان ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) همچنان ادامه یافت تا سرانجام در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ هجری شمسی انقلاب اسلامی به پیروزی رسید.

 

 

 

۵۴ سال پیش درچنین روزی، پنجم ژوئن سال ۱۹۶۷ میلادی سومین جنگ بزرگ رژیم اشغالگر قدس و کشور‌های عربی آغاز شد.

 

در این روز نیروی هوایی رژیم صهیونیستی در یک عملیات غافلگیرانه، با عبور از مرز‌های سه کشور مصر، سوریه و اردن، به مدت دو ساعت، نیرو‌های هوایی این کشور‌ها را بشدت مورد حمله قرار داد و تقریبا آن‌ها را نابود کرد. پس از این تجاوز، نیروی زمینی ارتش رژیم صهیونیستی با بهره گیری از سلاح‌های پیشرفته و حمایت‌های آمریکا و انگلیس، در مدت شش روز، ارتش‌های مصر، سوریه و اردن را شکست داد. رژیم صهیونیستی در تجاوز سراسری ژوئن ۱۹۶۷ میلادی، سراسر صحرای سینا و همچنین کناره‌های شرقی کانال سوئز در مصر و بلندی‌های جولان در سوریه را اشغال کرد و پس از جدا کردن غرب رود اردن از کشور اردن و اشغال کامل بیت المقدس، آتش بس را پذیرفت. شکست سنگین اعراب در جنگ شش روزه، با همکاری نزدیک سرویس‌های جاسوسی آمریکا و انگلیس با موساد، سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی، ممکن شد. اما در اکتبر سال ۱۹۷۳، مصر و سوریه، حمله‌ای گسترده و ناگهانی را علیه رژیم اشغالگر قدس آغاز کردند که به جنگ اکتبر معروف است. طی این نبرد، ارتش مصر از کانال سوئز عبور و تلفات جانی و مالی سنگینی به ارتش رژیم صهیونیستی وارد کرد.

 

 

۴۹ سال پیش درچنین روزی، پنجم ژوئن سال ۱۹۷۲ میلادی برای نخستین بار کنفرانس بین المللی درمورد محیط زیست، در استکلهم پایتخت سوئد، تشکیل شد.

 

این کنفرانس با شرکت ۱۳۰۰ نماینده از ۱۱۳ کشور جهان و با شعار «تن‌ها یک زمین وجود دارد»، کار خود را آغاز کرد. از اهداف اساسی این کنفرانس، برنامه ریزی به منظور احداث مراکز مسکونی با توجه به حفظ محیط زیست، تعیین و تشخیص و کنترل مواد آلاینده محیط زیست و حفاظت از محیط زندگی برای نسل‌های آینده بود. حاصل این کنفرانس ایجاد یک سازمان جدید بین المللی برای حفظ محیط زیست و جلوگیری از تخلیه مواد آلاینده در اقیانوس‌ها، دریا‌ها و محدود کردن ساخت و استفاده از مواد شیمیایی بود. از سوی دیگر کنفرانس استکلهم در واقع نقطه آغاز بین المللی شدن روند حفظ محیط زیست بود. پس از آن نیز کشور‌های مختلف برنامه‌های گوناگونی را برای کاستن از آلودگی‌های محیط زیست مورد مطالعه قرار دادند. بر اساس مصوبه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، این روز یعنی پنجم ژوئن، «روز جهانی محیط زیست» نام گرفت.