بازارگشایی ایران در سه کشور آفریقایی

_ روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: بیست مقصد عمده کالا‌های صادراتی در حالی از سوی سازمان توسعه تجارت اعلام شده که اسامی کشور‌ها نشان از بازارگشایی ایران در قاره آفریقا دارد. حضور ۳ کشور آفریقایی یعنی غنا، الجزایر و ساحل‌عاج در لیست ۲۰ مقصد عمده صادراتی شاهدی بر این ادعاست. در فروردین‌ماه سال‌جاری رتبه صادرات به غنا نهم و بالاتر از کشور‌هایی همچون روسیه، تایلند، عمان، سوریه، جمهوری‌آذربایجان، ازبکستان، ارمنستان و قزاقستان است. رتبه الجزایر در این میان چهاردهم و ساحل‌عاج بیستم است. به زبان دیگر میزان صادرات به غنا در دوره مورد نظر از ۱۱ همسایه کشورمان بیشتر بوده است که این خود موضوع توجه به بازار‌های فرامنطقه‌ای را تشدید می‌کند. این گزارش ۲۰ مقصد اول صادراتی ایران را معرفی می‌کند.

 

چین: میزان صادرات ایران به چین در فروردین‌۱۴۰۰ از نظر ارزش ۹۷۴ میلیون دلار و از نظر وزنی ۲۲۵۹ هزار تن است. این رقم در مقایسه با صادرات ایران به چین در مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی رشد ۸۷ درصدی و از نظر وزنی افزایش ۳۸ درصدی را تجربه کرده است. چین مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین شریک تجاری ایران است. چین در صادرات ایران شریک اول تجاری با سهم نزدیک به ۳۳ درصد از کل صادرات ایران قرار گرفته و در واردات هم با داشتن ۵/ ۲۳ درصد سهم، شریک تجاری دوم ایران بعد از امارات است. از دلایل مهم رشد مثبت و تغییرات صورت‌گرفته در میزان رشد ارزش صادرات ایران به چین و واردات از آن کشور را می‌توان عزم مقامات بلندپایه دو کشور در گسترش روابط و همکاری‌های تجاری-اقتصادی دوجانبه برشمرد. همچنین افزایش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی به چین نیز ناشی از افزایش قدرت خرید طبقه متوسط چینی و الزام پروتکل‌های گیاهی و آبزیان است.

 

عراق: صادرات ایران به عراق در فروردین سال‌جاری با افزایش ۶۶‌درصدی ارزش به ۴۲۸ میلیون دلار رسیده است. دلیل عمده این افزایش، رفع موانع و محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس‌کرونا بوده است. طی مدت مذکور عراق همچنان جایگاه رتبه اول خود را در میان کشور‌های همسایه ایران حفظ کرده است. در این بازه زمانی بیشترین افزایش صادرات مربوط به کالا‌هایی مانند میله‌های آهنی و فولادی، گوجه‌فرنگی زراعی، اجزا و قطعات توربین، هندوانه تازه و کولر آبی خانگی بوده است. همچنین بیشترین کاهش صادرات نیز مربوط به اقلامی مانند گوجه‌فرنگی تازه یا سرد کرده، سیب‌زمینی تازه یا سرد کرده، تخم خوراکی، رب گوجه‌فرنگی و اوره بوده است.

 

امارات: میزان صادرات ایران به امارات در فروردین امسال بیش از ۴۱۷ میلیون دلار بوده که این رقم از یک‌سو حاکی از افزایش ۱۸ درصدی میزان صادرات به امارات نسبت به مدت مشابه سال گذشته و از سوی دیگر بیانگر سهم ۱۴ درصدی امارات در صادرات ماه نخست سال‌جاری ایران به بازار‌های جهانی است. با توجه به آمار‌های ارائه شده، این کشور سومین بازار هدف صادراتی و بازار دوم کشور‌های همسایه ایران در ماه نخست سال‌جاری به‌شمار می‌رود. مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به امارات در این مدت شامل هندوانه‌تازه، مغز پسته، شمش فولاد، پلی‌اتیلن، روی و گوجه‌فرنگی بوده است. رفع موانع و محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس‌کرونا و تسهیل در فرآیند ترخیص و حمل‌و‌نقل محصولات کشاورزی، میوه و صیفی‌جات و نیز افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمی و فولاد و همچنین بهبود نسبی روابط اقتصادی با امارات همسو با افزایش تعاملات تجاری با امیر‌نشین د‌بی که ناشی از روابط نزدیک اتاق مشترک ایران و د‌بی است، از مهم‌ترین دلایل افزایش آمار مذکور به‌شمار می‌رود.

 

ترکیه: در فروردین ۱۴۰۰ صادرات ایران به ترکیه از نظر ارزشی حدود ۱۷۷ میلیون دلار بوده است. صدور کالا به این کشور از نظر ارزشی ۱۴۹ درصد و از نظر وزنی ۷ درصد افزایش داشته است. به‌نظر می‌رسد افزایش صادرات به ترکیه به دلیل افزایش صادرات فصلی محصولات کشاورزی مانند هندوانه، افزایش صادرات خشکبار نظیر خرما و افزایش صادرات محصولات پتروشیمی و پلیمری و همچنین مواد معدنی و فلزات بوده است.

 

افغانستان: در فروردین سال‌۱۴۰۰ افغانستان پنجمین مقصد صادرات ایران بوده به‌گونه‌ای که صدور کالا به این کشور از نظر ارزشی ۱۷۵ میلیون دلار و از نظر وزنی ۴۵۳ هزار تن است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی و وزنی به ترتیب ۴۲ و ۱۷ درصد رشد داشته است. رفع محدودیت‌های کرونا که در ماه‌های اول سال قبل بر تبادل تجاری با افغانستان اثر گذاشته بود، دلیل عمده رشد مثبت صادرات در فروردین ۱۴۰۰ است.

 

هند: میزان صادرات ایران به هند در فروردین سال‌۱۴۰۰ از نظر ارزش ۱۲۳ میلیون دلار و از نظر وزنی ۶۲۱ هزار تن است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با رشد ۵۳۱ درصدی در ارزش و افزایش ۱۶۴ درصدی از نظر وزن روبه‌رو بوده است. در واقع صادرات انجام شده در فروردین‌۱۴۰۰ در شرایط عادی، نرمال است و جهشی صورت نپذیرفته است. بلکه رشد ۵۳۱ درصدی صادرات در این بازه به‌دلیل سقوط میزان صادرات ایران به هند در فروردین سال گذشته بوده است. دلایل سقوط صادرات در ماه نخست سال ۹۹ نیز ناشی از شدت گرفتن تحریم‌ها، امتناع هند از واردات از ایران، شروع گسترده کرونا در ایران و امتناع هند از واردات از ایران به‌دلیل ترس از آلوده‌بودن محصولات ایرانی به ویروس کرونا بوده است. در عین حال میزان واردات از هند نیز در فروردین‌۱۴۰۰ با کاهش ۱۹‌درصدی ارزشی و افت ۳۵ درصدی وزنی روبه‌رو بوده است که می‌توان دلایل این کاهش را مواردی همچون تحریم‌ها، مشکلات نقل وانتقال ارز حاصل از صادرات، کاهش توان مالی ایران به‌دلیل کاهش ۸۰ درصدی صادرات نفت و کمبود ارز قابل‌دسترسی برای بخش خصوصی ایران دانست.

 

پاکستان: در فروردین امسال پاکستان هفتمین مقصد صادراتی ایران بوده است به‌طوری که صادرات ایران به پاکستان از نظر ارزشی ۹۹ میلیون دلار و از نظر وزنی ۲۵۴ هزار تن است و در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۲۹۴ و ۴۲۳ درصد رشد را شاهد بوده‌ایم. دلیل اصلی افزایش صادرات به پاکستان، رفع محدودیت‌های حمل‌و‌نقل ناشی از کرونا است.

 

اندونزی: براساس آمار گمرک ایران صادرات ایران به این کشور در ماه نخست امسال ۶۴ میلیون دلار بوده که در مقایسه با ۶۶ میلیون دلار در فروردین سال قبل ۳ درصد کاهش داشته است. مهم‌ترین محصول کاهش در این دوره شمش آهن و فولاد است که از ۶۴ میلیون دلار صادرات در فروردین سال قبل به ۴۲ میلیون دلار در فروردین سال‌جاری رسیده و از نظر ارزشی ۳۲ درصد کاهش داشته است. البته در حوزه فولاد، محصولات نیمه‌ساخته از آهن و فولاد این کاهش را تا حدودی جبران کرده است، به‌گونه‌ای که صادرات این محصول در سال‌جاری ۲۱ میلیون دلار بوده، اما سال گذشته در همین مقطع زمانی صادراتی به اندونزی انجام نشده است. همچنین در فروردین سال‌جاری شاهد کاهش صادرات اقلام دیگری از جمله کربنات‌دی‌سدیم، کربن (دوده)، بنتونیت، اسید‌های چرب و خرما به اندونزی بودیم. البته میزان صادرات و تغییرات آن‌ها در این دوره زمانی به اندازه‌ای نیست که تاثیر زیادی بر روند مبادلات تجاری در کشور داشته باشد.

 

غنا: بازار غنا با ۵/ ۱ درصد سهم صادرات کشور در گروه مهم‌ترین بازار‌های هدف کالا در فروردین‌ماه سال ۱۴۰۰ در رتبه نهم صادرات ایران قرار گرفته است. ارزش صادرات به این کشور با ۲۸۶ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته، به ۴۵ میلیون دلار رسیده است. همچنین از نظر وزنی صادرات به غنا با ۱۸۱ درصد افزایش به ۸۵ هزار تن رسیده است. عمده محصولات صادراتی ایران به غنا شامل محصولات نیمه‌تمام و شمش از آهن و فولاد به میزان ۸/ ۴۴ میلیون دلار است.

 

روسیه: صادرات ایران به روسیه در ماه نخست امسال ۴۰ میلیون دلار بوده که با رشد ارزشی ۱۶ درصدی و افزایش وزنی ۲۲ درصدی روبه‌رو شده است. این امر عمدتا به‌دلیل افزایش صادرات محصولات کشاورزی، شروع واکسیناسیون و کاهش محدودیت‌های پاندمی کرونا است.

 

تایلند: در فروردین‌ماه امسال ۴۰ میلیون دلار کالا به تایلند صادر شده است که در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته رشد ۳۴۶ درصدی را نشان می‌دهد. شمش آهن و فولاد با ۳۸ میلیون دلار صادرات، بیشترین تاثیر را بر رشد صادرات سال‌جاری نسبت به فروردین سال قبل به تایلند داشته است. البته در فروردین سال قبل از ردیف تعرفه محصول مذکور صادراتی به تایلند صورت نگرفته است. همچنین در دیگر محصولات نظیر نباتات زنده، موم مصنوعی و پای مرغ در فروردین سال‌جاری صادرات محدودی به تایلند صورت گرفته، در حالی که سال گذشته در همین دوره زمانی در این کالا‌ها صادراتی به این کشور نداشته‌ایم.

 

عمان: میزان صادرات ایران به عمان در ماه اول سال‌جاری ۳۷ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹۸ درصد افزایش یافته است. عمده‌ترین اقلام صادراتی ایران به عمان در این مدت شامل شمش فولاد، کلینکر، قهوه و هندوانه بوده است. از مهم‌ترین دلایل افزایش صادرات به عمان می‌توان رفع موانع و محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا و همچنین راه‌اندازی خط مستقیم کشتیرانی بین دو کشور و برقراری پرواز‌های مجدد بین ایران و عمان اشاره کرد.

 

سوریه: صادرات به این کشور با افزایش ۵۶۰ درصدی به ۳۵ میلیون دلار در فروردین ۱۴۰۰ رسیده و سهم ۲/ ۱ درصدی را از کل صادرات ایران به خود اختصاص داده است.

 

الجزایر: ارزش صادرات به الجزایر در ماه نخست سال گذشته صفر بوده؛ اما در یک ماه سال ۱۴۰۰ با رشد ۱۰۰ درصدی به ۲۴ میلیون دلار رسیده است. عمده‌ترین محصولات صادراتی به این کشور شامل شمش آهن و فولاد به میزان ۶/ ۲۳ میلیون دلار و انگور بی‌دانه به میزان ۵/ ۰ میلیون دلار است.

 

جمهوری آذربایجان: این کشور مقصد پانزدهم صادرات کالا‌های ایرانی است که ارزش کالا‌های صادرشده به این کشور ۲۲ میلیون دلار بوده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۲۵ درصدی داشته است. جمهوری آذربایجان کشوری با اقتصاد نفتی است که با فروش نفت و گاز نیاز‌های وارداتی خود را تامین می‌کند، بنابراین شرایط برای صادرات انواع محصولات صنعتی، کشاورزی، معدنی، خوراکی، پوشاک و خدمات فراهم است. از این رو داشتن کیفیت مناسب در کنار قیمت رقابتی و حضور مستمر در بازار این کشور از ملزومات توسعه صادرات به این کشور است. با توجه به روند رو به بهبود رشد صادرات در فروردین سال‌جاری و امید به رفع موانع بانکی، چشم‌انداز مثبتی برای توسعه روابط وجود خواهد داشت. مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به این کشور نیز شامل گاز، محصولات پتروشیمی، سیب‌زمینی تازه، انواع لوله و پروفیل، انواع پوشاک، شیشه، بخاری، صفحات فولادی، خرما، شیرینی و شکلات، کفش، میله‌های فولادی، انواع میوه و تجهیزات ساختمانی است و قطعا این کشور برای بازسازی مناطق تخریب‌شده ناشی از جنگ ۴۴ روزه نیاز زیادی به تجهیزات ساختمانی، آهن و فولاد، سیمان و... در خدمات فنی و مهندسی در همه زمینه‌ها خواهد داشت.

 

ازبکستان: ارزش صادرات ایران به ازبکستان در بازه زمانی مذکور به ۱۸ میلیون دلار می‌رسد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد  حدود ۴۸۰ درصدی داشته است. با باز شدن تردد ریلی در اواخر خردادماه ۹۹ و تردد کامیونی از شهریور سال گذشته و همچنین برقراری تردد کشتی رو-رو رحمانوف از بنادر شمالی به مقصد قزاقستان و ادامه مسیر تا ازبکستان در پاییز سال گذشته روند صادرات با بهبود روبه‌رو شد. پیش‌بینی می‌شود با برگزاری چهاردهمین اجلاس کمیسیون مشترک با این کشور در سال‌جاری، شاهد تقویت مناسبات باشیم.

 

ترکمنستان: ارزش صادرات به ترکمنستان نیز ۱۸ میلیون دلار بوده که با رشد بیش از  ۷۸۰ درصدی روبه‌رو شده است. این رشد نیز به‌دلیل باز شدن تردد ریلی از اواخر خردادماه و تردد کامیونی از شهریور بوده است. در صورت کاهش سخت‌گیری‌ها در تردد ناوگان کامیونی در ترکمنستان پس از واکسیناسیون اتباع ایران و این کشور و تسریع در تعیین تکلیف بدهی گازی، روند صادرات به ترکمنستان با رشد بیشتری مواجه خواهد بود.

 

ارمنستان: صادرات ایران به ارمنستان در فروردین سال‌جاری به رقم ۱۶ میلیون دلار رسیده است که رشد ۱۴۵ درصدی را نشان می‌دهد. رشد قابل توجه صادرات به ارمنستان را می‌توان به لغو کلیه محدودیت‌های مرزی در فروردین‌ماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته نسبت داد؛ چراکه در فروردین‌ماه سال گذشته مرز زمینی و هوایی ارمنستان به روی ایران، توسط دولت این کشور کاملا بسته شده بود و تنها فهرست مشخصی از اقلام ضروری از طریق جابه‌جایی کالا در مرز مشترک بین کامیون‌های ایرانی و ارمنی امکان ورود به این کشور را داشت و ورود کامیون‌های ایرانی و اقلام خوراکی و مصرفی ایرانی به ارمنستان کاملا ممنوع بود.

 

قزاقستان: صادرات ایران به قزاقستان در فروردین ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی ۷۰ درصد و از نظر وزنی سه درصد رشد داشته است. ارزش صادرات به قزاقستان ۱۴ میلیون دلار بوده که از علل اصلی این رشد می‌توان به باز بودن مرز زمینی با ترکمنستان و تقویت تردد ریلی اشاره کرد. در عین حال واردات از قزاقستان روند نزولی داشته که از دلایل آن می‌توان به ممنوعیت‌های وارداتی و مشکلات بانکی و حمل‌و‌نقل و همچنین شیوع ویروس کرونا نیز اشاره داشت.

 

ساحل‌عاج: بازار ساحل‌عاج با ۴/ ۰ درصد سهم صادرات کشور در گروه مهم‌ترین بازار‌های هدف کالا در فروردین‌ماه امسال در رتبه بیستم صادرات ایران قرار داشته است. ارزش صادرات ایران به ساحل‌عاج در یک ماه اول سال ۱۴۰۰ با افزایش چهار هزار و ۸۹ درصدی به ۱۱ میلیون دلار رسیده است. همچنین از نظر وزنی شاهد افزایش ۲۰ هزار و ۲۱۷ درصدی بوده‌ایم. عمده محصول صادراتی ایران به این کشور اوره، بیسکویت، استامینوفن، پنیر، رب‌گوجه‌فرنگی و خمیر‌های غذایی است.