حاشیه و چالش‌های سهام عدالت

_ روزنامه حمایت نوشت: سهام عدالت بیش از آنکه گره‌ای از مشکلات مالکان آن حل کند، حاشیه‌ساز بود. در حالی که حدود یکسال از آزاد سازی سهام عدالت گذشته است، بسیاری از سهامداران از فروش نرفتن سهام عدالت خود گلایه دارند. این در حالی است که سهامدارانی که سال گذشته در روز‌های اوج بورس موفق به فروش سهام خود شدند هم به صورت قطره چکانی موفق به دریافت پول خود شدند. این مشکلات تنها مربوط به سهامداران روش مستقیم نبوده و سهامدارانی که روش غیرمستقیم را انتخاب کرده بودند نیز با چالش‌هایی همراه هستند؛ تا کنون علی رغم وعده‌های مکرر، مرحله دوم پرداخت سود سهام عدالت آن‌ها واریز نشده است.

 

اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۹ بود که فرآیند آزاد‌سازی سهام عدالت صورت گرفت و مشمولان می‌توانستند یکی از دو روش مستقیم و غیرمستقیم را برای مدیریت سهام خود انتخاب کنند. براین اساس، کسانی که روش مستقیم را انتخاب کردند می‌توانستند در ابتدا ۳۰ و سپس ۶۰ درصد از پرتفوی خود را از طریق بانک‌ها یا کارگزاری‌ها به فروش برسانند. البته این تصمیمات در زمانی گرفته شد که شاخص بورس در محدوده دو میلیون واحد قرار داشت، بنابراین فشار فروش در بازار وجود نداشت، اما ناگهان ورق بازار برگشت که یکی از عوامل آن همین فشار فروش‌های سهام عدالت بود. به همین دلیل سهام عدالت دیگر خریدار نداشت و بسیاری از مشمولان که سهام خود را برای فروش گذاشتند، هنوز وجه خود را دریافت نکرده‌اند. البته طبق آمار، سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفر سهم خود را فروختند و بیش از حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان هم وجه دریافت کرده‌اند.

 

در این راستا خبر‌ها حاکی از این است که امکان لغو کردن سفارش فروش سهام عدالت برای مشمولان وجود دارد و تا اواخر فروردین‌ماه حدود ۷۰۰ هزار نفر نیز سفارش فروش خود را لغو کردند.

 

مشمولان برای لغو کردن سفارش فروش خود باید به بانک یا کارگزاری که سفارش فروش داده بودند مراجعه و سفارش خود را لغو کنند.

 

همچنین در حالی که حدود سه ماه از واریز بخش اول سود سهام عدالت سال ۱۳۹۸ گذشته است، واریز بخش دوم این سود هم چنان در هاله‌ای از ابهام وجود دارد. طبق گفته مسئولان قرار بود اسامی شرکت‌هایی که هنوز سود را به شرکت سپرده گذاری مرکزی واریز نکرده‌اند اعلام شود که این مهم نیز همچنان مسکوت باقی مانده است.

 

سود سهام عدالت سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ به صورت یک مرحله‌ای به حساب مشمولان سهام عدالت واریز شده بود، اما در مورد سود سهام عدالت سال ۱۳۹۸ بنا شد که این سود طی دو مرحله به حساب سهامداران واریز شود.

 

در این راستا واریز مرحله نخست در ۲۸ اسفندماه سال ۱۳۹۹ صورت گرفت و ۵۰ درصد سود سهام به حساب صاحبان سهام عدالت واریز شد. سود تعلق گرفته به مشمولانی که سهام عدالت ۴۵۲ هزار تومانی داشتند حدود ۱۶۸ هزار تومان بود که نیمی از این مبلغ در تاریخ مذکور واریز شد.

 

قرار بود مرحله دوم سود در سال جاری واریز شود و حتی تاریخ‌های مختلفی از سوی مسئولان اعلام شد، اما این اتفاق هنوز نیفتاده است.

 

حسین فهیمی، مدیرعامل شرکت سپرده گذاری مرکزی در اواخر فروردین ماه گفته بود: این شرکت هنوز در انتظار دریافت سود از سوی شرکت‌های سهام عدالتی است.

 

براین اساس، برخی شنیده‌ها حاکی از این است که احتمالا شرکت‌هایی که بخش دوم سود را پرداخت نکرده‌اند با مشکل مالی روبرو هستند یا برنامه افزایش سرمایه دارند. به همین دلیل احتمالا بخش دوم سود به دو بخش تقسیم شده و ۳۰ درصد بخش دوم به زودی به حساب مشمولان واریز می‌شود و ۲۰ درصد باقی‌مانده زمانی که شرکت‌ها سود را به حساب شرکت سپرده گذاری مرکزی واریز کردند به حساب مشمولان واریز خواهد شد.

 

آن چه در این بین باعث تعجب است این است که طبق آن چه در ماده ۲۴۰ قانون تجارت آمده، تخلف آشکار از قانون صورت گرفته است. در ماده ۲۴۰ قانون تجارت تصریح شده است که سود قابل تقسیم سهام باید نهایتا ظرف ۸ ماه به صاحبان سهام پرداخت شود.

 

ظرفیت سهام عدالت، اما منجر به آن شد که ایده‌های مختلفی از طرح فروش خودرو تا ارائه کارت اعتباری و وام ودیعه مسکن به ذهن مسئولان در بخش‌های مختلف متبادر شود. چندی پیش مدیرعامل بانک ملی ایران اعلام کرد که سهامداران می‌توانند با ارائه سهام عدالت خود به عنوان وثیقه کارت اعتباری دریافت کنند و براساس کارت اعتباری که دریافت می‌کنند می‌توانند از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید کنند. اما بررسی‌ها از چندین نفر از متقاضیان نشان می‌دهد با وجود پیگیری‌های زیاد، موفق به دریافت این کارت اعتباری نشدند.  یکی از این افراد گفت: در مراجعات حضوری به اینترنت حواله داده شدیم و از طریق نرم افزار‌های اینترنتی نیز راه به جایی نبردیم تا جایی که اینگونه برداشت کردیم که این طرح خیالی بوده است.  

 

همزمان با بحران اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا در ایران، طرح آزادسازی سهام عدالت مطرح شد. سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت، از همان ابتدای اجرای این طرح، هدف از اجرای آن را توانمندسازی خانواده‌های ایرانی و بهره‌مندی از منافع بعدی آن اعلام کرد. با این حال، اما بسیاری از کارشناسان از همان ابتدای امر به سهامداران توصیه کردند که سهام خود را نگاه دارند و آن را به فروش نرسانند، زیرا سبد سهام عدالت از شرکت‌های خوب و پر سود است و بهتر است تا آن را حفظ کنند و ارزش آن تا چند ماه آینده و سال آتی رشد خوبی خواهد داشت و مردم می‌توانند در نهایت با فروش آن خرید یا فعالیت‌های اقتصادی خود را انجام دهند. اما با توجه به رشد سریع قیمت‌ها و تورم از یک سو و بازار نابسامان بورس از سوی دیگر، بعید است که این سهام بتواند گرهی از مشکلات مردم باز کند.