همه چیز درباره گور ایرانی

- ایسنا نوشت: از گور ایرانی تنها سه جمعیت کوچک در طببعت در مناطق حفاظت شده خارتوران شاهرود و بهرام گور شهرستان نی ریز استان فارس و پنج انگشت ابرکوه باقی مانده است. به ۱۰ نکته درباره این گونه در معرض انقراض کشور اشاره شده است:

*گور یا گورخر ایرانی با نام علمی (Equus hemionus onager) از راسته فردسمان و زیرگونه‌ای از گورخر آسیایی و دارای ارزش‌های بوم‌شناختی، زیبایی‌شناختی، مطالعاتی – تحقیقاتی، ارزش‌های ژنتیکی، اکوتوریستی و اقتصادی است.

*گور آسیایی در گذشته جمعیت فراوانی در خاورمیانه، آسیای میانه و چین داشت، اما اکنون نسل آن در اغلب مناطق منقرض شده است. زیرگونه ایرانی در معرض خطر انقراض قرار دارد و اکنون کمتر از ۱۰۰۰ راس گور ایرانی در ایران باقی مانده است.

*گور ایرانی اغلب روز‌ها فعالیت دارند، اما در برخی از مناطق به دلیل ناامنی شب‌ها فعالیت می‌کنند. گور‌ها به‌صورت اجتماعی زندگی می‌کنند و ماده‌ها به همراه بچه‌ها گروه‌هایی مجزا از نر‌ها را تشکیل می‌دهند. نر‌ها اغلب تنها و یا به‌صورت گروهی کوچک متشکل از چند ماده و بچه هستند. این گونه تندروتر از اسب و الاغ و قادر است با سرعت متوسط ۵۰ کیلومتر در ساعت مسافت‌های طولانی را بدود.

*گور ایرانی دارای حس بینایی، بویایی و شنوایی بسیار قوی و ارتفاع بدن ۱۲۰ تا ۱۴۲ سانتیمتر است. این گونه شباهت زیادی به الاغ دارد و دارای گوش‌هایی بلند، باریک و نوک تیز است. رنگ عمومی بدن نخودی مایل به نارنجی است، اما در بخش‌هایی، چون کفل‌ها و پهلوها، رنگ به سفیدی متمایل است. این گونه دارای یالی سیاه در گردن و نواری قهوه‌ای رنگ در پشت است که تا دم ادامه دارد و نر‌ها کمی تیره‌تر از ماده‌ها هستند.

*زیستگاه اصلی این گونه در ایران در مناطق استپی و نیمه‌بیابانی همراه با تپه ماهور‌ها و دشت‌های فراخ است و در گذشته این گونه دارای پراکندگی زیادی در ایران بود و تقریبا در بیشتر مناطق نیمه بیابانی ایران وجود داشت، اما امروزه تنها جمعیت اندکی از آن در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران و تعدادی نیز در بهرام گور استان فارس و کالمند استان یزد وجود دارد.

*این گونه معمولا از گیاهان مناطق استپی و نیمه بیابانی ایران نظیر درمنه تغذیه می‌کند و وابستگی بسیار زیادی به آب دارد.

*گور ایرانی در اواخر خرداد جفت گیری می‌کند و بعد از یک سال یک کره به دنیا می‌آورد که تا مدت کوتاهی مادر را تعقیب می‌کند. کره‌ها هنگام به دنیا آمدن حدود ۲۵ کیلوگرم وزن دارند، تا ۸ ماهگی شیر می‌خورند و بعد از سه سال قادر به جفت‌گیری هستند. ماده‌ها معمولا هر دو سال یک بار و در برخی موارد هر ساله زایمان می‌کنند و هنگام زایمان برای مدت کوتاهی از گله جدا می‌شوند.

*طعمه‌خواران طبیعی گور‌ها پلنگ و در برخی موارد گرگ است.

*گور ایرانی بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های در معرض خطر انقراض قلمداد می‌شود و براساس فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت» (IUCN) جزو گونه‌های در آستانه انقراض (CR) طبقه‌بندی شده است. امروزه به‌دلیل تخریب زیستگاه این گونه، اشغال آبشخور‌ها توسط دام اهلی و شکار غیر قانونی به‌دلیل باور‌های غلط مردم، نسل این گونه در معرض خطر جدی نابودی است.

*در سال ۹۷ سازمان حفاظت محیط زیست برای ساماندهی سایت‌های تکثیر گونه‌های شاخص حیات وحش با هدف معرفی مجدد به زیستگاه‌ها از ابتدای سال برای زنده‌گیری و انتفال ۱۰ راس گور از سایت توران به پارک ملی کویر مرکزی با هماهنگی محیط زیست سمنان اقدام کرد، اما یک راس گور در ابتدای عملیات تلف شد، پس از عملیات زنده گیری نیز دو راس دیگر تلف و دو راس دیگر حین انتقال به پارک ملی کویر تلف شدند.

*در همان سال سازمان حفاظت محیط زیست از اجرای مرحله جدید انتقال گور ایرانی از استان یزد به پارک ملی کویر خبر داد و چهار رأس گور با ترکیب یک رأس نر و سه رأس ماده زنده‌گیری شدند و با کامیون به پارک ملی کویر انتقال داده شدند.

*طی روز‌های اخیر سازمان حفاظت محیط زیست از زادآوری ۵ گورایرانی در شهرستان مهریز خبر داد که سه رأس کره گور در دشت خالقی، ۲ رأس کره گوردر سایت تکثیر و پرورش گوراب و دیگری در سایت تنگ حنا مشاهده شدند همچنین نخستین گور ایرانی در پارک ملی کویر گرمسار نیز پس از ۳۵ سال متولد شد.

عبداله سالاری - متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش- معتقد است که با توجه به شرایط زیستگاه‌های گور در کشور می‌توان گفت که تکثیر در اسارت یکی از راه‌حل‌هایی است که می‌تواند به افزایش جمعیت این گونه کمک کند. در عین حال نباید صرفا تمام منابع، توان، تمرکز و اعتبارات را در زمینه تکثیر در اسارت هزینه کنیم و لازم است به موازات آن در زمینه حفاظت از زیستگاه‌ها و گور‌هایی که در آن زندگی می‌کنند نیز اقدام شود.