صفحه نخست

رئیس قوه قضاییه

اخبار غلامحسین محسنی اژه‌ای

اخبار سید ابراهیم رئیسی

اخبار صادق آملی لاریجانی

قضایی

حقوق بشر

مجله حقوقی

سیاست

عکس

حوادث- انتظامی و آسیب‌های اجتماعی

جامعه

اقتصاد

فرهنگی

ورزشی

بین‌الملل- جهان

فضای مجازی

چندرسانه

اینفوگرافیک

حقوق و قضا

محاکمه منافقین

هفته قوه قضاییه

صفحات داخلی

فلسفه نام‌گذاری عملیات بیت‌المقدس/ پیروزی ایران در میدان، رژیم بعث را به مذاکره واداشت/ شکست صدام در خرمشهر شکست آمریکا بود

۰۳ خرداد ۱۴۰۰ - ۱۰:۰۲:۵۴
کد خبر: ۷۲۶۹۷۴
دسته بندی‌: سیاست ، دفاعی و مقاومت
مدیر اجرایی موزه و تاریخ‌نگاری نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی در سالروز حماسه آزادسازی خرمشهر با معرفی عملیات بیت‌المقدس به عنوان برهم زننده سیاست «اسلحه و کره» رژیم بعثی عراق، بر مأموریت پدافند هوایی ارتش، شناسایی و کشف پرنده‌های دشمن فراتر از مرزها تأکید کرد و گفت: رصد تحرکات دشمن با سامانه‌های پدافند هوایی بومی تحرکات دشمن مأموریت پدافند هوایی ارتش انجام می‌شود.
- عملیات بیت‌المقدس به عنوان یکی از مهم‌ترین عملیات‌های تاریخ دفاع مقدس، قلب جدا شده یک ملت و نظام یعنی خرمشهر عزیز را به پیکره این مرز پُر گوهر بازگرداند.

این عملیات راهبردی هشت سال دفاع مقدس منجر به آزادسازی خرمشهر شد به طوری که این شهر عزیز کشورمان روز سوم خرداد ۱۳۶۱ با آزادسازی کامل به آغوش وطن بازگشت.
 
 
به بهانه حماسه سوم خرداد سالروز آزادسازی خرمشهر عزیز، با امیر سرتیپ دوم ستاد اباذر جوکار مدیر اجرایی موزه و تاریخ‌نگاری نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی درباره ابعاد مختلف نقش نیروی پدافند هوایی ارتش در عملیات بیت‌المقدس به گفت‌وگو نشستیم.
 
دفاع مقدس، الگویی مهم و ماندگار امروز جبهه مقاومت
میزان: ضمن سلام و تبریک حماسه سوم خرداد، مایلم بفرمایید چرا عملیات آزادسازی مناطق اشغال شده کشورمان (خرمشهر) توسط رژیِم بعثی در هشت سال دفاع مقدس، بیت‌المقدس نام‌گذاری شد؟ آیا این نام‌گذاری ارتباطی با مقاومت فلسطین در مقابل تجاوز رژِیم غاصب صهیونیستی داشت؟

جوکار: بنده هم به نوبه خود سالروز حماسه بزرگ و غرور آفرین آزادسازی خرمشهر را خدمت فرمانده معظم کل قوا، خانواده شهدا به ویژه شهدای عملیات بیت‌المقدس و ملت بزرگ ایران تبریک و تهنیت عرض می‌کنم و یاد و خاطره همه شهدا را گرامی می‌دارم و از مجموعه هم تشکر می‌کنم که برای این رخداد مهم دفاع مقدس اهمیت ویژه قائل شده است و تقارن پیروزی مقاومت فلسطین در مقابل تجاوز رژیم صهیونیستی را به فال نیک می‌گیرم.
 
انتخاب این واژه مقدس برای عملیات آزادسازی خرمشهر فلسفه خاصی داشت، زیرا هم‌زمان با دفاع مقدس شاهد افزایش دامنه تجاوزات و جنایات رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی فلسطین بودیم، آن‌ها ملت فلسطین را به خاک و خون کشیده بودند و ما هم در جبهه دفاع مقدس جهت حمایت و هم ندایی با رزمندگان اسلام و ملت فلسطین در جبهه مقاومت، چند عملیات نظیر طریق‌القدس و بیت‌المقدس را با واژه بیت‌المقدس نام‌گذاری کردیم، عملیات بیت‌المقدس ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ یعنی ۴۰ روز بعد از عملیات فتح‌المبین آغاز شد آن عملیات‌ها در هشت سال دفاع مقدس به عنوان الگویی مهم و ماندگار امروز جبهه مقاومت را در کشورهای وابسته به آن مخصوصاً فلسطین تقویت کرده است.
 
آزادسازی خرمشهر، سیلی محکمی بر چهره استکبار جهانی
میزان: عملیات بیت‌المقدس چه ویژگی‌هایی داشت؟ چه مناطقی از خاک ایران مستقیم درگیر این نبرد حق علیه باطل بودند؟
جوکار: عملیات بیت‌المقدس از ابعاد سیاسی و وسعت سرزمینی و از نگاه عملیات نظامی، جزء منحصر به فردترین عملیات‌ها در دوران دفاع مقدس بود، عملیات‌های طریق‌القدس، ثامن‌الائمه (ع) و فتح‌المبین قبل از عملیات بیت‌المقدس در فاصله ۴۰ روزه در پاسخ به تجاوز رژیم بعثی عراق انجام شد، وسعت سرزمینی در عملیات بیت‌المقدس شش هزار کیلومتر بود.

عملیات بیت‌المقدس در تاریخ عملیات‌های دفاع مقدس جزء عملیات آبی و خاکی بود که باید عمده نیروها از رودخانه عبور می‌کردند، محل اصلی انجام این عملیات جنوب کارون بود، مرحله اول این با عبور دادن عمده نیروها حدود سه لشکر از رودخانه کارون انجام شد، یکی از اتفاقات نادر در هشت سال جنگ تحمیلی بود، این عملیات به مدت ۲۶ روز تا آزادسازی خونین‌شهر شهر خون و قیام انجام شد.
 
رژِیم بعث در جریان عملیات‌های بزرگ رزمندگان اسلام در فواصل عملیات‌های طریق‌القدس، حصر آبادان قبل از آزاد سازی خرمشهر شکست‌های سنگینی را متحمل شد، با آزادسازی خرمشهر عزیز در جریان عملیات بیت‌المقدس سیلی محکم‌تری به چهره رژِیم بعثی زده شد و به کارنامه درخشان نیروهای مسلح در جنگ تحمیلی تبدیل شد و تعامل نیروهای ارتش و سپاه در این عملیات نِمو پیدا کرد.
 
جمهوری اسلامی ایران با آزادسازی خرمشهر از طرفی برای بصره یک تهدید بود، از طرفی هم شمال خلیج فارس را بروی رژِیم بعثی می‌بستیم و اروند را در اختیار می‌گرفتیم، صدام در جریان شکست‌های متوالی موقعیت خود را در خطر می‌دید.
 
 
صدام در دفاع مقدس ایران هراسی را به راه انداخت
میزان: باتوجه به اینکه رژیم جنایت‌کار آمریکا برای ایجاد حصار امن برای رژِم صهیونیستی ایران هراسی را در دستور کار دارد، عقبه سیاست ایران هراسی در جهان اسلام در اردوگاه کفر به کجا بر می‌گردد؟
 
جوکار: صدام در جریان جنگ تحمیلی از توان نظامی و مالی کشورهای حاشیه خلیج فارس برخوردار بود، مستکبرین غرب و شرق کمک صدام بودند، ما در چنین شرایطی باید خرمشهر را آزاد می‌کردیم، دُول غرب خطر نفوذ ایران را احساس می‌کردند و برای اینکه جلوی نفوذ انقلاب اسلامی ایران و قدرت جمهوری اسلامی را به ویژه در منطقه بگیرند، بین اعراب منطقه سیاست توطئه آمیز ایران هراسی را به راه انداختند.
 
کشور‌های عربی شکست رژیم یعثی عراق را در این شرایط شکست خود می‌دیدند و به همین خاطر از هیچ کمکی به صدام دریغ نکردند.
 
صدام هم در نشست‌های شورای همکاری خلیج فارس با اعراب با این محوریت صحبت می‌کرد که اگر من در این عملیات‌ها علیه ایران شکست بخورم، شما شکست خوردید و به همین جهت مصر را پای کار آورد و پول‌های کشورهای حاشیه خلیج همیشه فارس به نفع خود پای کار آورد تا در این عملیات (بیت‌المقدس) شکست نخورد.
 
 
براندازی انقلاب اسلامی ایران، سیاست مشترک بروی میزدُول آمریکا
رژِیم وقت جنایت‌کار آمریکا براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران را دنبال می‌کرد که به عنوان سیاستی واحد بر روی میز همه دولت‌های جنایت‌کار آمریکا بوده است، به عنوان مثال بحث قومیت را برای ضربه زدن به انقلاب اسلامی ایران در آن دوران مطرح کرد و صدام و رژِیم بعثی ابزار تحقق این هدف در دست آمریکا بودند.

از تاریخ پنج مهر ۶۰ تا ۱۰ اردیبهشت ۶۱ حدود هشت ماه عملیات‌های بزرگی مثل طریق‌القدس و ثامن الائمه، فتح المبین و بیت‌المقدس را انجام دادیم که ضربه بزرگی به ماشین جنگی صدام زده شد و بخش اعظمی از مواضع و سرزمین اشغالی‌مان را از عراق باز پس گرفتیم.

صدام دنبال معرفی خرمشهر به عنوان استان نوزدهم عراق بود
میزان: صدام با تصرف خرمشهر چه ایده و هدف شومی در سر داشت؟
جوکار: صدام می‌خواست با تصرف خرمشهر این بخش از خاک جمهوری اسلامی ایران را به عنوان استان نوزدهم عراق معرفی کند، ولی با رهبری داهیانه امام راحل و ایثار رزمندگان اسلام این آرزو را در شرایطی به گور برد که رژِیم جنایت‌کار آمریکا همه نوع پشتیبانی از صدام داشت، شکست رژیم بعثی در جریان عملیات بیت‌المقدس، شکست رژیم صفاک آمریکا و دول حامی عراق بود.
 
شکست صدام در خرمشهر، شکست آمریکا بود
میزان: باوجود حمایت حدود ۵۲ کشور از رژیم بعثی در جریان دفاع مقدس شکست این رژِیم در هشت سال جنگ تحمیلی چه پیام‌های بین‌المللی داشت؟
امیر جوکار: شکست صدام در خرمشهر شکست آمریکا بود، لذا امریکا هم تمام پشتیبانی خود را از عراق کرد تا به‌ویژه خرمشهر آزاد نشود، صدام که متوجه شد ماشین جنگی‌اش مقابل مقاومت و ایثار نیروهای رزمنده با ایمان ایران اسلامی با روحیه‌ای شکست خورده و نمی‌تواند مقابله کند، بخش‌های دیگری هم که از خاک ایران تصرف کرده بود را تخلیه و به مرزهای خود بازگشت و درخواست مذاکره کرد.
 
 
عملیات بیت‌المقدس، نقطعه قدرت دفاعی ایران
عملیات بیت‌المقدس، نقطه قدرت دفاعی ایران بود و توانمندی رزمندگان ایران در چهار عملیات فوق ثابت شد در صورتی که رژیم بعثی عراق از لحاظ تعداد عِده و عُده برتری مقطعی داشت، ولی امکان مقاومت در برابر دفاع ایران را نداشت، با ترس و هراس موضعش را تغییر داد در آن شرایط ایران با مدیریت جبهه و نیروهای کشور به رهبری عالمانه و منسجم و مقتدرانه امام راحل، امکان انجام هر عملیات سنگینی را داشت.
 
اسارت ۱۹ هزار نیروی بعثی در جریان عملیات بیت‌المقدس
میزان: جبهه کفر در سیمای رژِیم بعث عراق به ویژه در جریان عملیات‌های مخنتلف نظیر بیت‌المقدس چگونه بود و در چه وضعیتی قرار داشتند؟
امیر جوکار: عراق هشت لشکر در محور غرب کارون در قالب ۹۰ هزار نیرو برای دفاع از غرب کارون و مقابله با محور عملیات بیت‌المقدس و سه لشکر جهت حفظ و جلوگیری از تصرف خرمشهر پیش بینی کرده بود، این لشکرها ساختار مکانیزه و زرهی داشتند.

ترس از عملیات‌های سریع ایران موجب شد، صدام ابتکار عملش را از دست دهد و از حداکثر استحکامات در مواضعی با مهندسی رزمی قوی استفاده کرده و دنبال فرسایشی کردن بخشی از جنگ و نگه داشتن خرمشهر برای اجرایی کردن ایده‌هایش باشد که با ریاست جمهوری مقام معظم رهبری در آن دوران انسجام به جبهه‌ها بازگشت و مدیریت جنگ واحد شد و مشکلات آماده‌سازی و عملکرد میدانی نبرد حل و به اقدامات منسجم و واحد رسید.


ظهور بروز وحدت ملی در دفاع مقدس
وحدت ملی در هر عملیات دفاع مقدش ظهور و بروز داشت، خرمشهر انگار مردم ایران عضوی از بدن خود را در جریان تصرف خرمشهرازدست دادند، خرمشهر برای ملت ایران شرف ملی بود و از جهات استراتژیک و ژئوپلتیکی در دفاع از کشور اهمیت داشت و وحدت ملی از برکات عملیات بیت‌المقدس بود.
 
[video src="https://www.mizan.news/wp-content/uploads/2022/01/3103309_631.mp4"]

صدام می‌دانست که اگر خرمشهر را از دست بدهد برگ برنده‌اش را در مذاکره با ایران از دست داده است و به همین خاطر تمام نیروی خود را برای حفظ خرمشهر در این شهر جمع کرده بود، ولی هماهنگی ارتش و سپاه بعد از شرایط سختی که در داخل با فرار بنی‌صدر خائن پیش آمده بود، رژِم بعثی را شکست داد. 
 
 
وسعت عملیات بیت‌المقدس ۴۰ برابر عملیات ثامن الائمه (ع) و ۱۰ برابر طریق‌القدس
میزان: دامنه عملیات بیت‌المقدس چه تفاوتی با عملیات‌های مهم دوران دفاع مقدس داشت؟ چه ویژگی‌ای این عملیات را منحصر به فرد و کم نظیر کرد؟
امیر جوکار: دامنه عملیات بیت‌المقدس ۴۰ برابر عملیات ثامن الائمه (ع) و ۱۰ برابر طریق‌القدس بود و دو برابر فتح المبین بود و ما در پدافند هوایی بایدت امین فضای کشور را در برابر حملات دشمن حفظ می‌کردیم تا نیروهای عمل‌کننده ما در این دامنه وسیع تحت تأثیر بمب باران دشمن قرار نگیرند و عملیات زمینی خود را با امنیت هوایی انجام بدهند و در این شرایط با بهره گیری از سامانه‌های زمین پایه و هوا پایه پدافند هوایی و هدایت و کنترل سامانه‌های کشف پدافند هوایی در منطقه جنوب غرب به همراه جنگنده بمب‌افکن‌های نیروی هوایی و پشتیبانی هوانیروز در جبهه هاو هم زمان تأمین امنیت نقاط حیاتی، حساس و مهم را بر عهده داشت. 
 
اجرای عملیات ویژه عبور از رودخانه در عملیات بیت‌المقدس
اجرای عملیات ویژه عبور از رودخانه در جریان عملیات بیت‌المقدس منحصر به فرد و بی‌نظیر بود و برای اولین بار در طول دفاع مقدس با جابجایی این عده نیرو انجام شد و نقش نیروی دریایی در شمال خلیج فارس باید جهت استقرار در اروند رود و حفظ و تثبیت اروند رود اهمیت ویژه‌ای داشت.
 
 
خط لوله جنوب عراق را در دفاع مقدس از مدار خارج کردیم
میزان: عراق با وجود برخورداری از شریان‌های مختلف صادرات نفتی چطور در دوران جنگ تحمیلی زمین‌گیر شد؟ پشت پرده جنگ نفت‌کش‌ها چه سناریوی ضد ایرانی بود؟
امیر جوکار: عراق در دوران جنگ تحمیلی ۵۰۰ هزار بشکه نفت می‌فروخت، زیرا از سه خط لوله ترکیه، سوریه و جنوب برخوردار بود، ما در دوران جنگ تحمیلی خط لوله جنوب عراق را از مدار خارج کردیم، خط لوله ترکیه هم در جریان درگیری‌های کردهای عراق و ترکیه از مدار خارج و عملاً تنها راه صادرات نفت برای عراق، خط لوله سوریه بود که در این رابطه هم با چالش مواجه بود.
 
جنگ نفت‌کش‌ها، تأثیر رژِبم بعثی در قطع صادرات نفتی ایران در جنگ تحمیلی
سال ۶۵ اوج جنگ نفت‌کش‌ها و زدن مراکز نفت‌خیز و بمباران پایانه‌های صدور نفتی ما در خارک با سیاست قطع صادرات نفت ایران توسط رژیم بعثی بود، پوشش پدافند هوایی تا انتهای جنگ تحمیلی در این راستا انجام شد و شریان اقتصادی ایران در شاخه صادرات نفت در دفاع مقدس قطع نشد که این مهم از افتخارات پدافند هوایی ایران بود.

خسارات سنگین و کمرشکن به دشمن در دفاع مقدس به ویژه عملیات بیت‌المقدس وارد شد و تجهیزات نظامی دشمن و لشکرهایش را تار و مار کردیم و در این شرایط امنیت هوایی مناطق آزاد شده خرمشهر، غرب کارون و اروند رود از اهمیت خاصی برخوردار بود که توسط نیروی پدافند هوایی در جریان مأموریت محوله خود انجام شد.
 

شخصیت نظامی جمهوری اسلامی ایران در دفاع مقدس به رخ جهانیان کشیده شد
میزان: دفاع مقدس چه جلوه بین‌المللی از شخصیت ایران در حوزه قدرت دفاعی داشت؟
امیر جوکار: بعد از عملیات بیت‌المقدس، عملیات رمضان در راستای وحدت شیعیان ایران و عراق علیه صدام تدارک دیده شده بود، ولی عدم آمادگی شیعیان عراق در آماده‌سازی برای انقلاب شیعی علیه صدام، موجب شد تا ما نیروهایمان را به مرز برگردانیم و صدام از این هراس داشت.

نگرش دنیا نسبت به نیروهای مسلح ایران عوض شد و ما در هر عملیات نسبت به قبل آموزش و انسجام و آماده‌سازی نیروها را به خوبی انجام دادیم، و شخصیت رزمی و جایگاه نیروهای مسلح در جهان به رخ کشیده شد و رویکرد جهانیان در برابر قدرت نظامی ایرا ن تغییر کرد. از طرفی حضور مردم برای دفاع از اسلام و کشور و اجراولبیک به فرمان امام در قالب بسیج عمومی در جبهه‌های دفاع مقدس پر شور بود و این مهم برای دنیا جلوه تازه‌ای داشت.

کویت بعد از عملیات بیت‌المقدس خطر از ناحیه ایران را بیشتر دید و یکی شخصیت کویتی گفت؛ ما قبل از عملیات بیت‌المقدس حمایت کلی از عراق نداشتیم و بعد از آن، قدرت نظامی ایران را برای خودمان خطری بزرگ تلقی کردیم و حمایت از رژیم بعثی را در دستور کار قرار دادیم.

پیروزی در دفاع مقدس به ویژه عملیات آزادسازی خرمشهر راهبرد «اسلحه و کره» صدام را بر هم زد و در این شرایط صدام مذاکره را پیش کشید.
 

چشم و گوش بسته سازمان ملل مقابل جنایات رژیم بعثی عراق
میزان: برای افراد مختلف این سؤال مطرح شود که چرا پس از آزادسازی خرمشهر به جنگ پایان ندادیم نپذیرفتیم؟ چه عامل مهم تهدید کننده امنیت کشور پشت صحنه درخواست صدام مبنی بر مذاکره بود؟
امیر جوکار: باید بگوییم که بعد از آزادسازی خرمشهر بخشی از خاک در دست عراق بود و اینکه ما دنبال این بودیم که عراق از سوی سازمان‌های بین‌المللی مخصوصاً سازمان ملل متجاوز شناخته شود، آن‌ها نپذیرفتند و عملاً اتفاقی نیفتاد، از طرفی هم قبول آتش‌بس کمک به دشمنی بود که در دوران دفاع مقدس توسط شوروی، فرانسه و آلمان کمک تسلیحاتی دریافت می‌کرد.
 
var player = videojs('player_169038_3102747',{poster:'/fileshttps://www.mizan.news/news/1400/3/3/3103692_865.jpg',width:400,height:300}); player.one('play', (function(){ $.post('/fa/ajax/news/video/3102747',{},function (data) {}); }));

۵۲ کشور از همه نوع تسلیحات نظامی حتی به شکل استیجاری در اختیار این رژیم بعثی قرار می‌دادند و در صورت پذیرش آتش بس با شرایط صدام قطعاً به تقویت دشمن با توجه به حمایت‌های انجام شده از او و تحریم‌های دشمن علیه ما دامن زده بودیم و دشمن را از نقطه ضعف در جبهه به نقطه قوت در مذاکره و میدان نبرد هدایت کرده بودیم به همین منظور با جلسات متعددی که حضرت امام با شورای عالی دفاع برگزار کردند تصمیم به پذیرش اراده ایران در آتش بس یا ادامه آن و با قدرت در دفاع از کشور و تنبیه متجاوز مقرر شد که اتفاق با ادمه جنگ و اتفاقات بعد از این عملیات بزرگ همراه شد.

انهدام ۶۰۰ فروند جنگنده رژیم بعثی در دفاع مقدس
رژِم بعثی در دفاع مقدس سه بار بخش هوا پایه‌اش را تجدید قوا کرد، که ۶۰۰ فروند جنگنده هواگرد را از دست دادو  ۶۰ فروند آن را در عملیات بیت‌المقدس منهدم کردیم و در مجموع ماشیبن جنگی هواپایه عراق کاملاً در این سه دوره نوسازی کامل شد.

مأموریت پدافند هوایی، شناسایی و کشف پرنده‌های متجاوز دشمن
میزان: پدافند هوایی در مجموع چه مأموریتی در دفاع از تمامیت ارضی کشور برعهده دارد و چه نقشی در زمین‌گیر کردن تجهیزات دشمن ایفا کرد؟
امیر جوکار: اولین مأموریت پدافند هوایی، کشف پرنده‌های دشمن به شکل تأثیرگذار در عملیات‌ها بود، رادارهای ما  مستقیم و غیر مستقیم مأموریت شناسایی را انجام می‌دادند.
 
انهدام ۶۰ جنگنده و سه بالگرد رژیم بعثی در عملیات بیت‌المقدس
بعد از عملیات والفجر هشت بیشترین هواپیما توسط پدافند هوایی در بیت‌المقدس منهدم شد که ۶۰ فروند جنگنده و ۳ بالگرد دشمن را هدف قرار دادیم، زیرا با پوشش اَمن پدافند هوایی که انجام داده بودیم، تا نیروهای ما اقدام مؤثر خود را انجام دهند، باید بگویم کشف پرنده‌های دشمن در مرزها مأموریتی دائمی پدافند هوایی است و در هر شرایطی پوشش هوایی شناسایی و کشف را فراتر از مرزها با تجهیزات و سایت‌های راداری بومی انجام می‌دهیم.
 
عملیات بیت‌المقدس افتخار ایرانیان
عملیات بیت‌المقدس که یکی از افتخارات بزرگ ما ایرانیان است و هر ساله در ارتش جمهوری اسلامی ایران با محوریت نیروی زمینی ارتش رزمایش‌های سالیانه‌ای با این نام طراحی و تجربیات این عملیات بزرگ را به دانشجویان و فرماندهان میانی و به ویژه دانشجویان دافوس آجا که فرماندهان آینده ارتش هستند آموزش و انتقال داده می‌شود.

مجدداً از جناب‌عالی و دست اندر کاران  که به موضوع دفاع مقدس و آزاد سازی خرمشهر وعملیات بیت المقدس و نقش پدافند هوایی در این عملیات پرداختید تشکر می‌کنم و شما را به خدای بزرگ می‌سپارم.

گرامی می‌داریم یاد و خاطره شهدای دفاع مقدس و این عملیات غرور آفرین را که با تقدیم خون خود امنیت و افتخارات امروز ما را رقم زدند.
 
 
  • بیشتربخوانید:

برچسب ها: ارتش ایران خرمشهر

ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *