جنس رشد اقتصادی، اشتغال‌زا نیست/ وزیر کار: ایجاد 100هزار شغل با یک درصد رشد اقتصادی

به گزارش خبرنگار اقتصادی میزان، رکود اقتصادی سال های اخیر، کشور را با پدیده های تشدید تورم، فقر، افزایش فاصله طبقاتی مواجه کرده اما به جرات می توان گفت که نامطلوب ترین پدیده ای که بیش از هر عاملی دیگر زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده بیکاری است چرا که بیش از متغیر اقتصادی پدید آمدن گذشته بسترساز بودن معضلات اجتماعی می شود بلکه بخشی از سرمایه انسانی را از دست می دهد.

نرخ بیکاری 12.4درصد در سال گذشته نشان می دهد اقتصاد کشور همچنان با این پدیده شوم دست به گریبان است و این آمار زمانی دردناک تر است که بخش قابل توجهی از این بیکاران جوانان تحصیلکرده هستند.

البته آن روی دیگر سکه بیکاری 12.4درصد وجود مشاغل کاذب در بازار کار است که تأثیری در رشد اقتصادی کشور و تولید ندارند. با این حال به گفته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از بیکاری 250هزار نفر جلوگیری شده است اما معضل بیکاری همچنان باقیست.

راه حل علی ربیعی برای حل این مشکل، ارتقای رشد اقتصادی است چرا که وی مدعی است هر یک درصد رشد، 100 هزار شغل را می تواند ایجاد کند، اما سوال به جا مانده این است که درآمدهای ناشی از فروش نفت خام بیشترین نقش را در افزایش رشد اقتصادی ایفا می کند و در ازای آن اعتبارات بیشتر به سمت مشاغل خدماتی هدایت شده است.

نقش رشد اقتصادی و بیکاری
اظهارات وزیر کار مبنی بر حل معضل اقتصادی با استفاده از رشد اقتصادی در حالی است که طبق آمار بانک مرکزی در سال های 1391 و 1392 که به دلیل توالی رشد اقتصادی منفی سال های خاصی در اقتصاد ایران هستند، به ترتیب رشد اقتصادی برابر با 1.9- و 6.8- درصد بوده در حالی که نرخ بیکاری از 12.3 درصد در سال 1390 به 12.1 درصد در سال 1391 و 10.4درصد در سال 1332 کاهش یافته است.

آمار نشان می دهد به لحاظ نظری، رشد اقتصادی منفی سال های 1391 و 1392 تأثیر قابل انتظاری بر نرخ بیکاری نداشته است.

شاید در نگاه اول این وضعیت عجیب به نظر برسد، زیرا رشد اقتصادی منفی نباید توأم با کاهش نرخ بیکاری باشد، اما در این ارتباط می توان به دو نکته اشاره کرد: نخست آنکه، رشد اقتصادی منفی و کاهش تولید ناخالص داخلی واقعی از یکسو باعث شده بخش بزرگی از ظرفیت تولید اقتصاد کشور خالی بماند، اما از سوی دیگر قوانین موجود در بازار کار به سختی اجازه تعدیل نیروی کار را در اثر کاهش تولید امکان پذیر می سازد.

سهم کم نفت از اشتغال زایی
همچنین رشد منفی بخش نفت برای سال 1391 حدود 37.4- درصد و برای سال 1392 حدود 8.9- درصد بود که از عوامل مهم منفی شدن رشد اقتصادی کشور بوده در حالی که سهم بخش نفت از کل اشتغال کشور بسیار پایین است.

در اقتصادهای متعارف مسئله رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال دو مسئله مجزا تلقی نشده و حل یکی به معنای حل دیگری نیز است، اما تجربه اقتصاد ایران نشان می دهد که هر نوع رشد اقتصادی به رفع معضل بیکاری در اقتصاد ایران منجر نمی شود.

شواهد موجود نشان می دهد در سال های اخیر (قبل از بحران رکود تورمی)، علی رغم تجربه برخی رشدهای اقتصادی بالا، ایجاد اشتغال محدود بوده است. به عبارت دیگر، اشتغال ایجاد شده در این سال ها نامتناسب با رشد اقتصادی این سالها و کمتر از انتظار بوده است. از اهم دلایل آن می توان به رشد تشکيل سرمايه و تغيير تکنولوژي توليد با اتکا به درآمدهاي نفتي و واردات اشاره کرد.

رشد اقتصادی که اشتغال زا نیست
ساختار اقتصاد ایران به نحوی است که افزایش تولید ناخالص داخلی (رشد اقتصادی) بیشتر متکی به صنایع سرمایه بر بوده و کمتر به صنایع کاربر وابسته است لذا بدیهی است که با چنین ساختار تولیدی در صنایع کشور، رشد اقتصادی توأم با اشتغال زایی نباشد.

ساختار تولید و سرمایه گذاری صنایع کارخانه ای در اقتصاد ایران در سال 1388 نسبت به سال 1374 تغییر کرده به نحوی که به نفع صنایع کارخانه ای سرمایه بر حرکت کرده و از صنایع کاربر دور شده است. علاوه بر زیربخش های صنعت، در کل بخش ها نیز شواهد نشان می دهد بخش های کاربر که توان اشتغالزایی بالایی دارند، سهم پایینی در رشد اقتصادی داشته اند.