مرکز اسناد آستان قدس رضوی، بزرگترین آرشیو بقاع مقدس شیعی است

- ارزش اسناد تاریخی و امتیاز آن‌ها بر سایر منابع تاریخ‌نویسی به سبب اصالت و اعتبار وجودیشان است، چراکه محتوای هر سند با زمان و رویدادی حقیقی بستگی دارد و حاصل رابطه‌ای مستقیم بین اثر و موثر است و وسیله مطمئنی برای درک تاریخ و شناخت تحولات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اداری، فرهنگی و... یک جامعه محسوب می‌شود.

 ۱۹ اردیبهشت به عنوان روز اسناد ملی و میراث فرهنگی نام گذاری شده و همین موضوع بهانه خوبی است تا نیم نگاهی به این حوزه جذاب داشته باشیم؛ حوزه‌ای که آستان قدس رضوی هم دستی بر آتش آن دارد.

محمدهادی زاهدی در گفت‌وگو با پیرامون ارزش اسناد تاریخی گفت: برخلاف متون قدیمی که دستخوش تغییر و تبدیل و حک و اصلاح بوده اند یا مدارک باستانشناسی که مبنای قضاوت و استنباط در مورد آن‌ها غالبا مبتنی به حدس و گمان و تقریب است، مدارک آرشیوی، بر پایه اعتبار و یقین و اصالت آن‌ها استوار است.

وی در همین راستا ابراز کرد: این مدارک به دلیل اینکه برای حفظ روابط جامعه با دستگاه‌های اداری و حاکم تهیه و تنظیم می‌شود خالی از شایعه، دروغ، تظاهر، اغراض خصوصی و ملاحظه‌کاری‌هاست.

مدیر مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی اظهار کرد: جایگاه اساسی و قابل اعتماد مدارک آرشیوی در اصالت ضبط وقایع نقش مهمی دارد و باعث شده که اهمیت آن از ایام قدیم در جوامع باستانی آشکار باشد.

***تغییر اسناد متناسب با تحولات جامعه

زاهدی به جایگاه اسناد برای برنامه ریزی در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اشاره داشت و دامنه استفاده از اسناد را فراتر از ثبت وقایع و رویداد‌های گذشته عنوان کرد و افزود: گستره نگهداری اسناد فقط منوط به نگهداری از اسناد مکتوب نیست بلکه هر آنچه که تحت عنوان منابع دیداری و شنیداری است همچون عکس، فیلم، نوار‌های صوتی و تصویری و غیره جزو اسناد محسوب می‌شوند که قابل استناد است.  همچنین برنامه ریزی یک آرشیو نباید فقط منحصر به نگهداری اسناد قدیمی باشد بلکه با توجه به تحولات جامعه باید برای حال و آینده برنامه ریزی کند. امروز بیشتر مکاتبات در محیط الکترونیک صورت می‌گیرد، بنابراین یکی از وظایف آرشیو‌ها نگهداری و طبقه بندی این گونه اسناد از زمان تولید است.

***بزرگترین آرشیو بقاع متبرکه جهان اسلام

مدیر مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در همین راستا ابراز کرد: مرکز اسناد این مجموعه با سابقه‌ای طولانی و نگهداری ۱۳ میلیون برگ سند مکتوب و غیر مکتوب به عنوان بزرگترین مرکز آرشیوی در بین مراکز اسناد بقاع متبرکه جهان شیعی شناخته می‌شود، در این مرکز به انجام ۲۰ هزار ساعت مصاحبه در حوزه تاریخ شفاهی مشهد، خراسان و آستان قدس اشاره شده که آن را به یکی از بزرگترین مراکز تاریخ شفاهی در ایران مبدل کرده است. همچنین ثبت روایات شفاهی و مستندسازی اماکن و وقایع مشهد از طریق عکسبرداری و فیلم برداری از دیگر کار‌های این مرکز به شمار می‌رود.

وی قدیمی‌ترین سند این مرکز را مربوط به قرن پنجم هجری عنوان کرد و ادامه داد: حدود ۶۰ هزار برگ سند از دوره صفوی در این مرکز وجود دارد که بیشترین تعداد اسناد صفوی حال حاضر در جهان است که این مجموعه ثبت حافظه جهانی یونسکو شده است، هدف این مرکز حفظ و نگهداری اسناد تولید شده در حرم مطهر رضوی و جذب اسناد مردمی از طریق اهدا، وقف و خریداری است.

***حفظ میراث مکتوب وظیفه هر ایرانی

زاهدی به نگهداری بیش از ۳۵۰ هزار برگ سند اهدایی مربوط به ادوار مختلف تاریخی و موضوعات متنوع دراین مرکز اشاره و بیان کرد: حفظ میراث مکتوب وظیفه تک تک ما ایرانیان است و مرکز اسناد آستان قدس از تمامی دوستداران میراث مکتوب تقاضا دارد تا مجموعه‌های خود را برای حفاظت بیشتر به این مرکز اهدا کنند تا مورد استفاده سایر محققان قرار بگیرد.

گفتنی است مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی تاکنون بیش از ۲۰ جلد کتاب، در معرفی اسناد این مجموعه چاپ کرده و در کنار آن آماده پاسخگویی به نیاز محققان و پژوهشگران حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و ... است، علاقه مندان می‌توانند برای اطلاع بیشتر با این مرکز از طریق سایت سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکزاسناد آستان قدس رضوی، با مدیریت امور اسناد و مطبوعات و نوع خدمات آن آشنا شوند.