افزایش ۴۰ درصدی زنان خودسرپرست

- روزنامه خراسان نوشت: تعداد زنان سرپرست خانوار در کشور طی یک دهه گذشته ۲۷ درصد افزایش یافته و در این میان، تعداد زنان خودسرپرست که به تنهایی زندگی می‌کنند هم ۴۰ درصد بیشتر شده است. اتفاقی که از یک سو می‌تواند چندان نگران کننده نباشد و آن را یک رخداد جمعیتی طبیعی قلمداد کرد، اما از سوی دیگر با غفلت از الزامات حمایتی مناسب، می‌تواند آسیب‌ها و بحران‌هایی را به همراه داشته باشد.

رشد ۲۷ درصدی در ۹ سال

مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی به تازگی گزارشی را منتشر و وضعیت زنان سرپرست خانوار در کشور را طی سال‌های ۹۰ تا ۹۸ ارزیابی کرده است. طبق این گزارش، جمعیت کشور از سال ۹۰ تا ۹۸ حدود ۱۰ درصد افزایش یافته و از ۷۵ میلیون نفر به ۸۳ میلیون رسیده، اما تعداد زنان سرپرست خانوار با رشد ۲۷ درصدی، از ۲.۷ میلیون به ۳.۵ میلیون نفر رسیده است.

۴۰ درصد افزایش خانواده‌های تک نفره!

اما نکته قابل توجه، افزایش تعداد خانواده‌های تک نفره زنانه یا همان زنان خود سرپرست است. تعداد این گروه از زنان سرپرست خانوار با ۴۱ درصد افزایش به یک میلیون و ۴۶۱ هزار و ۳۱۱ نفر رسیده است. نکته دیگر این که، اگرچه در سال ۹۰ تعداد زنان خود سرپرست ۳۷.۳ درصد کل زنان سرپرست خانوار بود، اما این نسبت در سال ۹۸ به عدد ۴۱.۵ درصد رسیده است.

وضعیت استان‌ها چگونه است؟

در این گزارش وضعیت استان‌ها هم نکات قابل توجهی دارد. مثلا میانگین نسبت زنان سرپرست خانوار به کل سرپرستان خانوار در کشور ۱۳.۷ درصد است، اما در برخی استان ها، آمار موجود با میانگین، فاصله چشمگیری دارد. استان‌های سیستان و بلوچستان و گیلان با نسبت ۲۰ درصد، بیشترین نسبت زنان سرپرست خانوار را دارند و بعد از آن هم استان‌های همدان، خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی، زنجان، اردبیل و خراسان رضوی دیده می‌شود. در طرف دیگر هم، استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، هرمزگان، یزد، بوشهر و مرکزی کمترین آمار را دارند و نسبت زنان سرپرست خانوار در آن‌ها پایین‌تر از میانگین کشوری است.

آمار قابل تامل در خراسان جنوبی

بررسی آمار‌های مربوط به نسبت زنان خودسرپرست به کل زنان سرپرست خانوار هم قابل تامل است. در حالی که میانگین کشوری این نسبت در سال ۹۸، عدد ۴۱.۵ را نشان می‌دهد، در استان خراسان جنوبی ۷۲ درصد زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و تک نفره هستند. این نسبت در یزد و گیلان هم ۶۲ درصد و در خراسان‌های شمالی و رضوی نیز به ترتیب ۴۲.۵ و ۴۰.۱ درصد است. کمترین نسبت هم مربوط به خوزستان و هرمزگان است.

وضعیت اشتغال یا بیکاری

درباره وضعیت اشتغال و بیکاری این زنان هم اطلاعاتی ارائه شده؛ از جمله این که جمعیت شاغل زن سرپرست خانوار طی این سال‌ها ۲۳.۱ درصد افزایش یافته است. همچنین نرخ مشارکت اقتصادی زنان در سال ۹۸ برای زنان سرپرست خانوار ۱۲.۵ درصد و برای زنان خودسرپرست ۸.۸ درصد بوده و نرخ بیکاری آن‌ها نیز به ترتیب ۵.۱ و ۶.۵ درصد برآورد شده است. درباره بیکاری زنان سرپرست خانوار باید به این نکته هم اشاره کرد که استان‌های بوشهر، البرز، سیستان و بلوچستان، مازندران و چهارمحال و بختیاری وضعیت ضعیف تری از میانگین کشوری داشته اند و البته در بسیاری از استان‌ها از جمله خراسان‌های رضوی و جنوبی، نرخ بیکاری جمعیت فعال، صفر بوده است.

ناشی از فوت، طلاق یا مجرد ماندن

این گزارش حاوی اطلاعات مهم دیگری هم هست که چرایی سرپرست خانوار بودن این ۳.۵ میلیون زن را مشخص کرده است. طبق این آمار، ۷۵.۲ درصد این زنان به دلیل فوت همسر، سرپرست خانوار شده اند و ۱۰.۱ درصد هم با وجود داشتن همسر چنین مسئولیتی بر دوششان قرار گرفته است. همچنین ۱۰.۸ درصد آن‌ها زنان مطلقه هستند و ۳.۹ درصد دیگر هم دخترانی که هرگز ازدواج نکرده اند.

خطری که احساس می‌شود

این که افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار، چه پیام‌ها و پیامد‌هایی دارد، سوالی است که پاسخ آن را از دکتر شهلا کاظمی پور، استاد جمعیت شناسی پیگیری می‌کنیم. او در گفتگو با خراسان می‌گوید: افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار به خودی خود یک مسئله اجتماعی نیست چرا که به دلایل مختلفی از جمله فوت مردان به وجود می‌آید و عوامل دیگری مثل مهاجرت برای تحصیل و شغل یا تصمیم شخصی به ادامه زندگی مجردی هم از عوامل آن است.

وی می‌افزاید: این موضوع زمانی نگران کننده خواهد بود که زنان سرپرست خانوار توان مالی اداره زندگی خود و فرزندانشان را نداشته باشند و شرایط اقتصادی شان به زیر خط فقر کشیده شود یا این که تصمیم به زندگی مجردی، با بروز آسیب‌های اجتماعی مانند بی بندو باری و روابط نامتعارف همراه شود.

به گفته این استاد دانشگاه، در صورت وجود حمایت‌های لازم از زنان سرپرست خانوار و همچنین ایجاد انگیزه و شرایط مناسب برای تشکیل خانواده، می‌توان مانع بروز آسیب‌ها و نگرانی‌ها در این حوزه شد. این نگرانی زمانی تشدید می‌شود که بدانیم طبق گزارش آماری منتشر شده، حدود ۴۰ درصد زنان سرپرست خانوار در دهک‌های پایین قرار می‌گیرند و ممکن است بدون حمایت‌های کافی، توان مقابله با مشکلات اقتصادی را نداشته باشند.