ایران وروسیه با مشارکت ژئوپلتیک و اتحاد راهبردی قادر به اجرای اهداف مشترک استراتژیک
دو کشور بزرگ مانند ایران و روسیه قادر به شکست دادن یکدیگر نیستند و امروز هیچ از یک ما تمایل، اراده و طرحی برای تهاجم به یکدیگر نداریم. برعکس اگر ما یک مشارکت ژئوپلتیک عمیق و یک اتحاد راهبردی را ایجاد کنیم، اهداف مشترک استراتژیکمان به اجرا در خواهد آمد.
- با ترسیم نمودار تحول نگرش روسیۀ پساشوروی به ایران، جابه جایی‌هایی با شدت نوسان گسترده قابل مشاهده است که در یک سوی آن، ایران به مثابه «متحدی مطمئن و قابل اتکا در منطقه و جهان» و «متحدی در برابر دشمان مشترک» و در سوی دیگر به عنوان «تهدید جنوبی و به منزله ابزاری برای تنظیم روابط با غرب» مورد شناسایی قرار گرفته است.
یکی از جلوه‌های عملی این نوسان، در ارائه دو رای متفاوت و مهم در شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال ایران مشاهده می‌شود، مخالفت و وتوی قطعنامه ضد ایرانی شورای امنیت در ۲۶ فوریه ۲۰۱۸ و موافقت و رای به قطعنامه ضد ایرانی ۱۹۲۹ در ۹ ژوئن ۲۰۱۰ است.
«ایران در هندسه سیاست خارجی روسیه» عنوان کتابی به قلم محمد شاد است که وی در این اثر کوشیده است تصویری منطبق با واقعیت، از نحوه سیاستگذاری خارجی روسیه در مقابل ایران و عناصر دخیل در شکل‌گیری این سیاست‌ها ارائه دهد. در نظر دارد هر روز برشی از این کتاب را با خوانندگان خود به اشتراک بگذارد.
یکی از جلوه‌های عملی این نوسان، در ارائه دو رای متفاوت و مهم در شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال ایران مشاهده می‌شود، مخالفت و وتوی قطعنامه ضد ایرانی شورای امنیت در ۲۶ فوریه ۲۰۱۸ و موافقت و رای به قطعنامه ضد ایرانی ۱۹۲۹ در ۹ ژوئن ۲۰۱۰ است.
«ایران در هندسه سیاست خارجی روسیه» عنوان کتابی به قلم محمد شاد است که وی در این اثر کوشیده است تصویری منطبق با واقعیت، از نحوه سیاستگذاری خارجی روسیه در مقابل ایران و عناصر دخیل در شکل‌گیری این سیاست‌ها ارائه دهد. در نظر دارد هر روز برشی از این کتاب را با خوانندگان خود به اشتراک بگذارد.
آندره پتروف
پتروف نیز مقاله‌ای تحلیلی در مورد مذاکرات ایران و روسیه در زمینه ایجاد منطقه تجارت آزاد به نگارش درآورده و یادآوری کرده است که حجم صادرات روسیه به ایران بیش از یک میلیارد دلار و صادرات ایران به روسیه نزدیک به سیصد میلیون دلار است، اما طرفین قصد دارند که این میزان را افزایش دهند؛ از جمله، صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه و صادرات محصولات دفاعی روسیه به ایران می‌تواند زمینه‌های مناسبی برای همکاری باشد.
پتروف نیز مقاله‌ای تحلیلی در مورد مذاکرات ایران و روسیه در زمینه ایجاد منطقه تجارت آزاد به نگارش درآورده و یادآوری کرده است که حجم صادرات روسیه به ایران بیش از یک میلیارد دلار و صادرات ایران به روسیه نزدیک به سیصد میلیون دلار است، اما طرفین قصد دارند که این میزان را افزایش دهند؛ از جمله، صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه و صادرات محصولات دفاعی روسیه به ایران می‌تواند زمینه‌های مناسبی برای همکاری باشد.
همچنین نویسنده به سرمایه‌گذاری‌های مشترک طرفین در زمینه تولید برق و استقرار خطوط راه‌آهن نیز اشاره کرده است. او در نهایت ادعا کرده که ایران بعد از یک دوره تحریم‌های سخت، به تحرک اقتصادی نیاز دارد و روسیه می‌تواند شریک خوبی برای تحقق این تحرک اقتصادی برای ایران باشد.
پتروف در تحلیل کوتاه دیگری، با اشاره به تمایل ایران، همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، چشم‌انداز عضویت ایران در این اتحادیه اقتصادی و‌آثار آن بر منافع روسیه را در مصاحبه‌ای با ویاچلاو هلدکو، مدیر بخش سازمان‌های بین‌المللی در ریسی بررسی کرده است. هلدکوف در این مصاحبه گفته است که اتحادیه اقتصادی اوراسیا در حال مذاکره با چهل کشور برای ایجاد منطقه تجارت آزاد است. این مورد برای ایران و روسیه از ابعاد مختلف حائز اهمیت است.
پتروف نیز مدعی است که دولت مستقر در ایران پس از توافق هسته‌ای تمایل داشت همکاری‌هایش را با غرب تعمیق بخشد؛ اما رفتار غیرسازنده آمریکا مانع از آن شد و تحمیل فشار‌های جدید علیه ایران نیز این متغیر را تشدید کرد؛ از این‌رو، دولت علاقه‌مند شد که روابط اقتصادی خود را با کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا توسعه دهد. وی در ادامه به میزان تبادل تجاری ایران و روسیه اشاره کرده است که در سال ۲۰۱۵، روسیه به ایران یک میلیارد دلار و ایران به روسیه ۲۷۰ میلیون دلار صادرات داشته‌اند.
او مهم‌ترین حوزه‌های همکاری را در زمینه محصولات کشاورزی دانسته و به موازات آن، موضوع همکاری‌های دفاعی در خصوص «اس ۳۰۰» را متذکر شده و حوزه انرژی را یکی از مهم‌ترین حوزه‌های همکاری پیش‌رو دانسته است. در نهایت امر نیز عنوان کرده که همکاری ایران با اتحادیه اورسیا می‌تواند زمینه‌ای برای عضویت ایران در سازمان همکرای شانگ‌های باشد. در مجموع، مواضع پتروف و هلدکوف همانند سایر تحلیلگران مرکز ریسی در خصوص سیاست روسیه در مقابل ایران و آثار آن بر منافع روسیه مثبت و سازنده بوده است.
آلکساندر شوچنکو و ایکاتریتا آندریوا
شوچنکو از تحلیلگران حوزه کشور‌های مستقل مشترک «منافع و اروپا به همراه آندربوا از تحلیلگران حوزه قفقاز در مقاله‌ای، موضوع «برقراری نظام تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصاید اوراسیا» را بررسی کرده‌اند. از نظر آنها، گرچه احتمال شکل‌گیری نظامی تجارت آزاد در کوتاه مدت میان ایران و روسیه چندان زیاد نیست، باید دو کشور در این مسیر گام بردارند.
آنها شکل‌گیریز این همکاری را برای ایجاد حوزه اوراسیای بزرگ_با همراهی کشور‌های اوراسیایی و کشور‌های آسیایی پیرامون آن نظیر پاکستان، بنگلادش و مصر_ مهم و قابل ملاحظه دانسته‌اند. نویسندگان نقش ایران را در سیاست خارجی روسیه، در مواردی نظیر بحران سوریه، مهم و جدی می‌دانند.
آنها باور دارند که برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران، این کشور را در مسیر توسعه اقتصادی قرار خواهد داد. شوچنکو و آندروا همچنین به نقش ایران در کریدور شمال-جنوب نیز اشاره کردند و نقش این کریدور را در ارتباط اقتصادی شرکا و متحدان روسیه با ایران کشور برشمردند.
نویسندگان به نقش ارمنستان به عنوان تنها کشور عضو اتحادیه اوراسیا که با ایران هم‌مرز است نیز اشاره کرده‌اند. در نهایت نیز کاهش عوارض گمرکی را برای ایجاد منطقه تجارت آزاد میان ایران و روسیه ضروری دانسته‌اند.
به طور کلی، نویسندگان نظر مثبتی در مورد ایران داشته‌اند و شکل‌گیری منطقه آزاد تجاری میان ایران و روسیه را نه تنها برای روابط دو جانبه، ب لکه برای توسعه مناسبات اقتصادی میان روسیه و سایر شرکا و همکاران اقتصادی آن لازم و ضروری دانسته‌اند.
علاوه بر تحلیل‌ها و نوشته‌های فوق، وبگاه ریسی به اجمال مباحث مطرح شده در کنفرانس «همکاری ایران و روسیه در شرایط ژئوپلتیک جدید خاورمیانه» را که در مرکز ریسی برگزار شد.
در وبگاه خود مطرح کرده است. در این کنفرانس، آقای علی‌اکبر ولایتی، مشاور آیت الله العظمی خامنه‌ای در امور بین‌المللی حضور داشته است. نویسنده گزارش در این نوشتار به این مسئله اشاره می‌کند که ایران و روسیه در مقطع مهمی در روابط دوجانبه قرار دارند؛ اما ماهیت رویکرد آنها متفاوت است؛ زیرا ایران در حال عبور از تحریم، ولی روسیه در حال درگیر شدن در تحریم است. ایران در حال بازرسای اقتصادی خود با کمک غرب و روسیه است. نویسنده بر این نظر است که ایران در سیاست خارجی عمل‌گرا شده است؛ زیرا هم به روسیه و هم به اتحادیه اروپا نظر دارد.
ولادیمیر یوسف ادعا کرده است که در شرایط موجود، روسیه نمی‌تواند رهاورد خاصی برای ایران در مسائل اقتصادی داشته باشد؛ از این‌رو، بهتر است در حوزه نظامی-سیاسی با ایران مراوده کند یوسیف می‌گوید که روسیه و ایران نمی‌توانند در حوزه اقتصادی همکاری دامنه‌داری داشته باشند؛ زیرا کشور‌های زیادی هستند که ثروت بیشتری از روسیه دارند و می‌توانند نیاز‌های ایران را مرتفع سازند؛ مثل چنین که حجم تجارت خارجی آن با ایران چهل برابر حجم تجارت خارجی روسیه با ایران است.
آنا گلازووا از دیگر سخنرانان بود که روابط ایران و روسیه را از منظر ژئوپلتیکی ارزیابی کرد. از دید وی، روابط دو کشور بخشی از فرایند شکل دهی جهان چند قطعی هستند که ولادیمیر، دوگین بیشتر به آن اشاره رکده بود. وی اتحاد روسیه با شیعیان را اقدامی در راستای این هدف دانست.
از مطالب مطرح شده در آن کنفرانس پیداست که یوسیف و گلازووا به همکاری با ایران باور دارند؛ اما برخلاف گلازووا که همکاری با ایران را در همه زمینه‌ها شدنی می‌داندو از نظر یوسیف، همکاری دو طرف بهتر است در حوزه‌های سیاسی_نظامی باشد؛ زیرا در حوزه اقتصادی، زمینه‌ها برای همکاری گسترده فراهم نیست.
آلکساندر دوگین، دیگر سخنران این کنفرانس در مرکز مطالعات استراتژیک ریسی نیز بر این باور است که ما در دوره گذار قرار داریم و عصر اداره هژمونیک جهان مبتنی بر نظام تک‌قطبی به پایان رسیده است.
از نظر دوگین، جهان به سوی نظم چند قطعی در حال حرکت است و این نظم به معنای نظام دو قطبی پیشین یا نظام تعادل چند پایه نیست؛ بلکه این به معنای تکثر تمدنی جهان استو. در وضعیت جدید، کشور‌ها یکه و تنها نمی‌توانند از استقلال و آزادی خود حمایت کنند و نیاز به تشکیل اتحادیه احساس می‌شود. اروپایی‌ها اتحادیه اروپا را ساخته‌اند کشور‌های مشترک‌المنافع در پی توسعه اتحادیه ارواسیا هستند و ایران نیز باید در زمینه جایگاه خود در نظم آتی جهان در وضعیت چند قطبی تأمل کند.
دوگین اظهار می‌دارد «به نظر من، مقطع کنونی مناسب‌ترین زمان برای توسعه روابط روسیه و ایران است. فرصت منحصر به فردی به وجود آمده است؛ زیرا اکنون بیش از هر زمان دیگر، روشن است که ایران و روسیه دارای منافع و ارزش‌های مشترک‌اند. این دو کشور هژمونی آمریکا را برنتافته‌اند و منافع مشترک بسیاری دارند.
علاوه بر این، ما منافع ژئوپلتیک مشترک داریم. باید به این واقعیت توجه کرد که از لحاظ تاریخی در جنگ‌های روسیه و ایران، ایران مانع اجرای سیاست جنوبی روسیه و متقابلاً روسیه مانع تحقق سیاست شمالی ایران در قفقاز و آسیای مرکزی شده است. در حالی که ما در وضعیت خصومت بودیم، مانع یکدیگر شدیم؛ اما امروز واضح است و تاریخ نیز مؤید آن است که دو کشور بزرگ مانند ایران و روسیه قادر به شکست دادن یکدیگر نیستند و امروز هیچ از یک ما تمایل، اراده و طرحی برای تهاجم به یکدیگر نداریم. برعکس اگر ما یک مشارکت ژئوپلتیک عمیق و یک اتحاد راهبردی را ایجاد کنیم، اهداف مشترک استراتژیکمان به اجرا در خواهد آمد.
با اتحاد میان روسیه وایران، روسیه به ژئوپلتیک جنوب و ایران به ژئوپلتیک شمال دست خواهد یافت و با هم می‌توانیم سازماندهی مجدد آسیای مرکزی را براساس نفی حضور غیر، آغاز کنیم. ایران و روسیه دارای منافع و اهداف ر اهبردی مشترک‌اند. همگرایی ما در مورد این مسائل، بسیاری از مشکلات را حل خواهد کرد که در غیر این صورت حل نخواهد شد؛ از جمله توازن عادلانه نیرو‌ها در دریایی خزر، کل آسیای مرکزی و قفقاز و مهم‌ترین از همه، در مسئله سوریه بنابراین، امروز می‌توانیم در مورد ژئوپلتیک اتحاد روسی_شیعی صحبت کنیم. البته روسیه این انتخابات را نه در حوزه ایدئولوژیک و مذهبی، بلکه در حوزه عمل راهبردی درک می‌کند.
با جود این واقعیت اتحاد روسیه_شیعه امری آشکار است. من پیشنهاد می‌کنم به این موضوع توجه داشته باشیم. تصادفی نیست همان نیرو‌هایی که با روسیه و ایران در سوریه مخالف‌اندو با روسیه و ایران در سایر نقاط جهان نیز مخالف‌اند. حتی در قفقاز شمالی، در قلمرو خودمان، حتی در بحرین و یمن، امروز ما در همه جبهه‌ها با هم هستیم، این تصادفی نیست اتحاد روسی_شیعی ضرورت سیاست مدرن روسیه (و ایران) است. نکته دیگر اینکه من افع مشترک و زودگذرند و ارزش‌های مشترک پایدار، ما باید منافعمان را به ارزش‌هایمان گره بزنیم. جهان‌بینی انتظار محور شیعی و جهان‌بینی غیب‌باور و انتظار محور ارتدوکس بسیار به‌هم نزدیک‌اند.
نامه امام خمینی به گورباچف تحقق یافت و ایشان ما را به فلسفه و عرفان شرقی دعوت و غرب را محل اضمحلال اخلاق و سعادت معرفی کردند. ایشان از شهاب‌الدین سهروردی و ابن عربی در این نامه نام بردند که هر دو بسیار به مکتب عرفانی و فلسفی ارتدوکس روسی نزدیک‌اند. اکنون زمان همگرایی معنوی و گفت‌گوی عمیق دینی میان ما و شما فراهم آمده است و پیوند‌های سیاسی زمینه ایجاد ظرفیت امتزاج معنایی و مفهومی را دارد.
ریسی بسیاری از مطالب آلکساندر دوگین را در پایگاه خود بازنشر می‌دهد و در بسیاری از نشست‌ها نیز از وی دعوت به عمل می‌آورد. این مرکز ارتباط نزدیکی با مؤسسه تحلیلی کاتهون دارد که دوگین از مؤسسان آن است و پروژه‌های مشترکی میان ریسی و کاتهون مانند پروژه «ایدئولوژی آمریکایی» با مشارکت دوگین به اجرا گذاشته شده است. بسیاری از نویسندگان و پژوهشگران جوان مؤسسه ریسی نیز از شاگردان دوگین و طرفداران نگرش نواوراسیانیسم وی هستند.
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *