چه خبر از سند تحول آموزش و پرورش؟
- روزنامه خراسان نوشت: قرار بود با اجرایی‌شدنش، نظام تعلیم و تربیت کشورمان در افق ۱۴۰۴ مجهز به توانمندی‌هایی ممتاز و الهام‌بخش در سطح منطقه باشد و دارای تعامل سازنده و موثر با نظام‌های تعلیم و تربیتی در سطح جهان. این بخشی از چشم‌انداز «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» است که ۱۰ سال از ابلاغش می‌گذرد؛ اما آنچه بیش از همه درباره‌اش شنیده‌ایم، نقدها و گلایه‌های متعدد درباره روند کند اجرای آن است. مهم‌ترین انتقاد‌ها در این حوزه از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده است:
من خودم در بدنه آموزش و پرورش حضور ندارم، لکن گزارش‌هایی به ما می‌رسد- در بسیاری از جا‌ها اصلاً خبر ندارند از این سند تحوّل. (شهریور ۹۹، ارتباط تصویری با روسا و مدیران آموزش و پرورش)
سند تحوّل، یک ریل‌گذاری است؛ سند تحوّل می‌تواند آموزش و پرورش را به آن سرمنزل موردنظر برساند؛ ما باید کاری کنیم که این اتّفاق بیفتد. خب گفتند ابلاغ کردیم، درست هم هست ابلاغ شده لکن ابلاغ کافی نیست، ابلاغ قدم اوّل است؛ باید کاری کنیم که این سند محقّق بشود. (اردیبهشت ۹۸، دیدار با معلمان و فرهنگیان)
آن‌طور که به من گزارش شده است، تاکنون کمتر از ده درصد از امکان تحقّق این سند و از محتوای این سند، تحقّق پیدا کرده؛ درحالی‌که چند سالی می‌گذرد از تصویب این سند. خیلی کم کار شده در این زمینه؛ باید کار بشود. سند یک نوشته روی کاغذ است؛ باید تحقّق پیدا کند. (اردیبهشت ۹۷، بیانات در دانشگاه فرهنگیان)
وجود زاویه جدی در اجرای سند
برخی دیگر از کارشناسان و مسئولان نیز گلایه‌هایی را دراین‌باره داشته‌اند:
پژوهش منتشرشده در فصل‌نامه علمی مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی (سال ۹۹): از میان ۱۴ بازیگر کلیدی در اجرای این سند، حداقل پنج بازیگر زاویه جدی با یکدیگر و یا با سند تحول دارند. به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ «نتایج گویای شرایط کاملا نامتعادل حاکم میان بازیگران مرتبط با سند تحول است که اجرای سند را در آینده با مخاطراتی مواجه می‌کند.»
حجت الاسلام «سعیدرضا عاملی» دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی: برداشت اجمالی چه به صورت کیفی و چه کمی از سند موجود نیست.
«محمدرضا عارف»، عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی: پس از ۱۰ سال از ابلاغ سند تحول بنیادین، معلم الان با معلم ده سال گذشته چه فرقی دارد؟ در آموزش و پرورش چه اقدامی برای کتب آموزش و پرورش شده است؟ کتب دهه ۷۰ و ۸۰ با کتب دهه ۹۰ چه فرقی دارد؟
«سیدعلی یزدی‌خواه»، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس: میزان اجرای سند قطعاً کمتر از ۲۰ درصد بوده است و باید بگوییم در این زمینه ناموفق عمل شده است.
«حسین حق‌وردی»، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس: مسئولان آموزش‌وپرورش مدعی اجرای سند هستند، اما صاحب‌نظران دغدغه‌مند و دلسوز در اجرایی‌شدن این سند تردید دارند.
این‌ها فقط بخشی از نقدها، گلایه‌ها و انتظارات از سند مهمی است که به اذعان اکثر کارشناسان، روند اجرای آن در طول ۱۰ سال اخیر بسیار کند بوده است.
پیگیری از وزارتخانه
اما مشاور وزیر آموزش و پرورش در اجرای سند تحول بنیادین، نگاه دیگری به ماجرا دارد. «رضا مددی» می‌گوید: سند تحول شامل یکسری سیاست‌ها و ریل‌گذاری‌ها برای نظام تعلیم و تربیت است که باید در قالب برخی برنامه‌ها، قوانین و اقدامات اجرایی شود؛ بنابراین با توجه به این‌که مبنای محاسبات افراد مختلف برای ارزیابی این حوزه متفاوت است، نمی‌توان نگاه درصدی به میزان اجرایی‌شدن سند داشت، مگر این‌که معیار‌های مناسبی برای آن تعیین شود. البته مددی این نکته را هم می‌گوید که: مسئولیت ارزیابی اجرای سند تحول و تعیین میزان پیشرفت آن، برعهده شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است که باید با تعیین شاخص‌ها و معیار‌های مناسب این کار را انجام دهند.
ارزیابی‌های سالانه موجود است
این‌که وزارت آموزش و پرورش چه اقداماتی برای اجرای سند داشته، سوالی است که مددی در پاسخ به آن می‌گوید: وزارت آموزش و پرورش طی این سال‌ها خود را موظف به اجرای سند تحول دانسته و برنامه‌های متعددی را متناسب با راهکار‌های سند اجرایی کرده است. هم‌اکنون نیز برنامه‌های سال ۱۴۰۰ منطبق بر راهکار‌های سند تحول تدوین شده است که به زودی با امضای وزیر محترم ابلاغ خواهد شد. وی می‌افزاید: وزارت آموزش و پرورش گزارش سالانه میزان پیشرفت برنامه‌های خود را ارائه و منتشر می‌کند، اما این‌که اجرای این برنامه‌ها چقدر به تحقق سند منجر شده، موضوعی است که باید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به عنوان ناظر کلان و شورای عالی آموزش و پرورش به عنوان ناظر میانی درباره آن اظهارنظر کنند.
روند اجرا سرعت گرفته است
مشاور وزیر در پاسخ به این سوال که «ارزیابی خود وزارت آموزش و پرورش از روند اجرای سند چگونه است؟» هم می‌گوید: با توجه به زیرساخت‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و قوانینی که در طول ۵-۴ سال اخیر مصوب و اجرایی شده، روند اجرای سند نسبت به قبل سرعت بیشتری گرفته است؛ اما موضوع مهم این است که تمام مسئولیت اجرای این سند برعهده وزارت آموزش و پرورش نیست بلکه باید همه دستگاه‌ها و نهاد‌های کشور از جمله دولت و مجلس در اجرای آن مشارکت داشته باشند.
قانون جبران خدمت معلمان را تصویب کنیم
او فرا رسیدن هفته معلم را زمان مناسبی برای اشاره به یکی از اهداف سند می‌داند و می‌گوید: طبق بخشی از سند تحول بنیادین، نگاه کارمندگونه به معلمان باید برداشته شود و معلم به عنوان یک شخصیت علمی و فرهنگی دیده شود. لازمه تحقق این بخش از سند، تصویب قانون جبران خدمت ویژه معلمان است که آن‌ها را از ذیل قانون مدیریت خدمات کشوری خارج کند. حالا ۱۰ سال پس از ابلاغ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، فاصله ما تا سال ۱۴۰۴ و زمان تحقق چشم‌اندازش فقط ۴ سال است؛ روند کند اقدامات طی سال‌های اخیر، احتمال تحقق آن را کمی دشوار و شاید غیرممکن کرده است!