آثار معنوی انس با قرآن کریم و تاثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعی

_ روزنامه کیهان نوشت: فخر رازی از مفسران قرآن کریم می‌گوید: «مانده بودم «لفی خسر» را چگونه معنا کنم؟ از بس فکر کردم، خسته شدم و با خود گفتم: بروم سراغ سوره‌های دیگر تا فرجی شود...» نقل می‌کند: «روزی گذرم به بازار افتاد و دیدم کسی با التماس فراوان به مردم می‌گوید: «مردم رحم کنید به کسی که سرمایه اش در حال آب شدن هست و دارد نابود می‌شود.» نگاه کردم دیدم او یخ فروش است. یک قالب یخ آورده، هوا هم گرم است و یخ هم در حال آب شدن؛ او التماس می‌کند از مردم که از من یخ بخرید. من معنای «لفی خسر» را در سوره عصر از این یخ فروش فهمیدم. ما هم لحظه به لحظه یخ زندگیمان در حال آب شدن است، اما قدر این نعمت‌ها و فرصت‌های ناب را نمی‌دانیم و درک نمی‌کنیم، مگر زمانی که دیر می‌شود و جز افسوس کاری از ما ساخته نیست.

 

فرصت سبز رمضان بهترین زمان برای انس با قرآن کریم و غور در دریای معانی آیات الهی است. انس انسان به چیزی، به این معناست که از آن، هیچ وحشت و اضطرابی ندارد و همراه با آن به آرامش می‌رسد. انسان کمال‌طلب، فقط به امور مادی بسنده نمی‌کند و به سوی هدف‌های والاتری گام بر می‌دارد، لذا وحشت و تنهایی خود را در پناه امور معنوی زایل می‌کند. در روایات، به انس با علم و معرفت به قرآن کریم و ذکر خداوند سفارش شده است.

 

نظام پیشنهادیی که از مجموع روایات مربوط به قرآن کریم به دست می‌آید از نگهداری قرآن کریم در خانه آغاز می‌شود و با بالاترین درجه، یعنی عمل به قرآن کریم، پایان می‌یابد. مراتب علم به قرآن کریم عبارت‌اند از:

 

الف) نگهداری قرآن کریم در خانه

 

ب) نگاه کردن به آیات قرآن کریم

 

ج) گوش فرادادن به تلاوت قرآن کریم

 

د) تلاوت قرآن کریم

 

هـ) تدبر و تفکر در قرآن کریم

 

و) عمل به قرآن کریم

 

علی محمدپور دانشجوی کارشناسی علوم قرآنی اولین وظیفه در برابر قرآن کریم را این‌گونه تبیین می‌کند: «اولین رویکرد و وظیفه این است که قرآن کریم را فرا بگیریم. فراگیری قرآن کریم نقطه آغاز قرائت کلام الهی است، بعد از اینکه قرائت قرآن کریم را فرا گرفتیم، آن را به دیگران یاد بدهیم. هیچ بهانه و عذری نباید باعث شود که ما از انس با قرآن کریم دست برداریم.»

 

وی در ادامه سفارش می‌کند: «در روایات سفارش موکد شده روزانه باید حداقل ۵۰ آیه از قرآن کریم تلاوت شود.»

 

سمیرا بیگی راد کارشناس ارشد تعلیم و تربیت اسلامی نیز آثار انس با قرآن کریم را این‌گونه متذکر می‌شود: «زنده شدن دل‌های مرده، صیقل خوردن قلب‌های زنگار زده، آسان شدن ترک گناه، اطمینان و آرامش قلب، رفع اضطراب و وحشت، تامین امنیت اخلاقی و روانی جامعه تنها بخشی از آثار انس با قرآن کریم کریم است. بر اساس روایاتی که از معصومین علیهم‌السلام رسیده است این رویکرد و وظیفه اول ما نسبت به قرآن کریم می‌باشد.»

 

وی تاکید می‌کند: «نباید رابطه خود با قرآن کریم کریم را فقط تلاوت آن بدانیم، بلکه باید سعی کنیم قرآن کریم را بفهمیم. یک گام جلوتر فهم معانی و مفاهیم تدبر در قرآن کریم کریم است.»

 

وجود قرآن کریم در خانه باعث دور شدن شیاطین است و ظلمت را از خانه بیرون می‌افکند، اما اگر در خانه، قرآن کریم تلاوت بشود، نور به جای ظلمت می‌نشیند، خیر زیاد می‌شود و توسعه برای اهل آن خانه حاصل می‌شود و همان گونه که ستاره‌های آسمان زمین را روشن می‌کنند، خانه‌ای که در آن قرآن کریم تلاوت می‌شود، برای اهل آسمان نیز نورانی جلوه می‌کند.

 

امام صادق (ع) می‌فرماید: «قرآن کریم، میثاقی است بین خالق و مخلوق و شایسته است یک مسلمان، هر روز به این عهدنامه نظر کند و (حداقل) پنجاه آیه از آن را بخواند.»

 

رسول خدا (ص) در خطبه شعبانیه می‌فرماید: «پاداش تلاوت یک آیه در ماه مبارک رمضان همچون تلاوت تمام قرآن کریم در ماه‌های دیگر است.» همین روایت باعث شده تا مردم در هر شرایطی تلاش کنند تا از این ثواب بی‌بهره نمانند و حداقل روزی یک جزء قرآن کریم تلاوت کنند.

 

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن عامری استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) با اشاره به اهمیت تلاوت قرآن کریم در ماه مبارک رمضان می‌گوید: «قرآن کریم همه چیز دارد و هر کسی به‌اندازه ظرفیت خود  می‌تواند از کلام الهی استفاده کند. البته ما به اشتباه از ماه رمضان به عنوان ماه قرائت قرآن کریم یاد می‌کنیم در حالی که این ماه، ماه انس با قرآن کریم است و مانوس شدن با قرآن کریم، حقیقتی است که قرائت یکی از مقدمات آن است.»

 

وی می‌افزاید: «در روایتی آمده است که نگاه کردن به در خانه عالم ثواب دارد، اما مسئله این است کسی که هنگام عبور از مقابل منزل یک دانشمند، فقط به در آن می‌نگرد، اگرچه ثوابی خواهد برد، ولی معرفتی به علم آن عالم پیدا نمی‌کند. اگر گفته‌اند چنین نگاهی عبادت است، به این دلیل است که به خانه دانشمندان برویم و میهمان آنان شویم و در نهایت بتوانیم از علم آنان بهره‌برداری کنیم و مقدمه چنین استفاده‌ای، مانوس شدن با آنان است.»

 

این استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) می‌گوید: «ما می‌توانیم در ماه مبارک رمضان قرآن کریم را ختم کنیم و برخی علما چندین بار در این ماه قرآن کریم را ختم می‌کنند، ولی این ختم کردن کافی نیست، بلکه تدبر که امر خود قرآن کریم است لازم می‌باشد. برای انس گرفتن با قرآن کریم و تدبر در آیات الهی باید هنگام تلاوت آیاتی که درباره انسان، نشانه‌های الهی و تذکرات قیامت است، به معانی آن نیز توجه کنیم. بعضی علمای بزرگ وقتی قاری قرآن کریم به تلاوت آیات الهی می‌پرداخت، از قاری درخواست می‌کردند تا دوباره همان آیه را قرائت کند، آنگاه می‌گفتند که مفهوم آیه را متوجه شدند.»

 

وی به بهره‌گیری از تفاسیر برای تدبر در آیات قرآن کریم سفارش کرده و می‌گوید: «در ماه رمضان تلاش کنیم تا روزانه یک جزء بخوانیم، ولی درباره یک یا چند آیه نیز به تفسیر مراجعه کنیم و ببینیم چگونه می‌توان این آیات را در زندگی و برنامه‌های کاری و شغلی و حتی رفتار با دیگران پیاده کرد و یک نقش زنده به آن داد؟»

 

زهرا خداوردی یک مدرس علوم قرانی درباره چگونگی انس با قرآن کریم و عادت به قرائت روزانه توضیح می‌دهد: «روایاتى که در مورد اهمیت قرآن کریم وارد شده است را مطالعه کنید. معاشرت با کسانى که انس بیشترى با قرآن کریم دارند و موفقیت‌هایى نیز در این زمینه کسب کرده‌اند. مطالعه زندگانى افرادى که با قرآن کریم زیاد سر و کار داشته‌اند. اجتناب از گناه و توبه از گناهانى که در گذشته مرتکب شده‌اید، زیرا گناه لذت و شیرینى عبادت در ذایقه انسان را از بین مى‌برد. گوش دادن به برنامه‌هاى زیباى قرآن کریمى از رسانه‌ها و استفاده کردن از آنها. تهیه نوارهاى قرآن کریم که با صوت زیبا قرآن کریم را تلاوت مى‌کنند. هر روز یک وقتى را ولو چند دقیقه اختصاص به تلاوت قرآن کریم دادن. هنگام خواندن قرآن کریم به معانى و تعالیم آن نیز توجه کنید و هر بار یکى از پیام‌هاى قرآن کریم را یادداشت کنید و نصب العین خود در زندگى قرار دهید و استفاده عملى از قرآن کریم ببرید، زیرا وقتى نتایج و پیامدهاى ارزشمند و مؤثر آن را در زندگى تجربه کردید و چشیدید علاقه‌تان به آن بیشتر خواهد شد.»

 

وی درباره زمینه‌های جذب جوانان به انس با قرآن کریم می‌گوید: «پیامبر اکرم (ص) از جوانان برای مسئولیت‌های اجتماعی استفاده می‌کرد و در جنگ‌ها و کار‌های آموزشی، از نظریات جوانان بهره   می‌جست، هر چند بعد از مشورت، خود تصمیم می‌گرفت. نخستین معلم قرآن کریم را که به مدینه فرستاد جوانی به نام مصعب بن عمیر بود که از خانواده اشراف قریش، ولی جوانی وارسته و پاک باخته بود.   او به هنگام رسیدن به مدینه «مکتب قرآن کریم» تأسیس کرد و مردم مدینه را با قرآن کریم آشنا ساخت. در زمینه تقویت انس جوانان با قرآن کریم راه‌کارهاى زیادى وجود دارد؛ از جمله: موضوع بندى آیات تحت عنوان آیات موضوعى و ارائه به جوانان. ارائه تازه‌هاى علمى که با آیات الهى هم‌خوانى دارد، تحت عنوان نشریه، مقاله، روزنامه دیوارى و. استفاده از خود جوانان فعال جهت برنامه‌ریزى در این زمینه. جذابیت متولّیان امور قرآن کریمى (چه از لحاظ ظاهرى و چه از لحاظ فکرى و عملى). استفاده از اساتید مجرب و با سابقه و جوان‌پسند جهت کلاس‌هاى قرآن کریمى. برگزارى مسابقات قرآن کریمى و جشن‌هاى قرآن کریمى و محافل نور و دعوت از پیش‌کسوتان قرآن کریم به نحو شایسته. ایجاد انگیزه و نیاز در جوانان. محیط آرام و مطلوب قرآن کریمى. بها دادن به امور قرآن کریمى. اساتید کاردان و جذاب. استفاده از ساعات مناسب براى برگزارى  کلاس‌ها. در اختیار قرار‌دادن کتاب‌هاى قرآن کریمى، نشریات، مقالات و. ایجاد فضاى عرفانى و معنوى به نحو شایسته با تبلیغات حساب شده. تبلیغات گسترده و مطلوب جهت اعلان شروع به کار. برخورد دوستانه در مراحل اولیه با تمام جوانان. استفاده از دانشجویان محل جهت راه‌اندازى هر چه بهتر کار قرآن کریمى. تهیه متن مناسب وسازگار با ادبیات دانشجویی. نظرسنجی از دانشجویان درمورد مباحث قرآن کریمی که با علایق آن‌ها سازگاری دارد.»

 

بدون شک قرآن کریم با شب‌های قدر عجین است و باید قدر این ایام را بدانیم و نهایت استفاده و بهره معنوی را از قرآن کریم خصوصا در شب‌های قدر ببریم؛ بنابراین فضای ماه مبارک رمضان یک فضای قرآن کریمی و شب قدر مانند لامپی است که در مرکز روشنایی قرار دارد و ماه رمضان مثل محیط اطراف است که این روشنی به همه آن محیط می‌رسد. اگر کسی در ماه رمضان یک بار قرآن کریم را بخواند و به ویژه معانی را درک کند، امید است نور قرآن کریم بر قلب او وارد شود و هر کسی بر اساس ظرفیت خود می‌تواند بهره ببرد.

 

سیدمحسن میرباقری استاد دانشگاه ضمن بیان مطالب بالا می‌گوید: «کثرت تلاوت قرآن کریم در ماه رمضان مطلوب است و گفته شده یک ختم قرآن کریم در این ماه داشته باشیم و یک بار مفاهیم عالی قرآن کریم را از قلب خود عبور دهیم، ولی از طرف دیگر قرآن کریم برای تدبر است و حضرت علی (ع) فرمود در قرائتی که همراه با تدبر نباشد، خیری نیست؛ بنابراین اگرچه تلاوت قرآن کریم قطعا ثواب دارد و در دل کسانی که حتی ترجمه آیات را متوجه نمی‌شوند، نورانیتی ایجاد می‌شود. چون کلام قرآن کریم و عبارات آن نور است.»

 

میرباقری با اشاره به داستان حافظ شدن کربلایی کاظم ساروقی می‌گوید: «شاید داستان این مرد بزرگ با تقوا را همه شنیده باشند. این مسئله که قرآن کریم به صورت یک جا در قلب او قرار‌داده شده، نشانه خلوص و پاکی این مرد است. مرحوم کربلایی کاظم دو ماه در حجره ما بود و من شنیده بودم که خط قرآن کریم را می‌شناسد و برای اطمینان روی برگه‌ای ۱۳ بار کلمه قال را به صورت ستونی نوشتم که اولین بار به نیت آیه‌ای از قرآن کریم کلمه قال را نوشتم و کلمه دوم را به نیت یک شعر دوره جاهلی نوشتم. در مجموع چهار یا پنج مورد را به نیت قرآن کریم نوشتم و در مقابل کربلایی کاظم قرار‌دادم و از او خواستم تا آیات قرآن کریم را مشخص کند.

 

کربلایی کاظم روی اولین قال دست گذاشت و گفت این کلمه، قرآن کریم است و دومین کلمه یعنی مربوط به شعر جاهلیت را کثیف دانست و تمام موارد قرآن کریم را تشخیص داد و زمانی که پرسیدم چگونه متوجه آیات می‌شوی؟ گفت که قرآن کریم نور دارد. بنابر این خط قرآن کریم، همراه داشتن قرآن کریم و خواندن و نگاه به کلام الهی باعث القای نور به قلب ما می‌شود، ولی فهمیدن قرآن کریم نور دیگری دارد.»

 

وی با اشاره به آیه ۲۹ سوره ص می‌افزاید: «خدا خطاب به پیامبر (ص) می‌فرماید: «این قرآن کریم کتاب مبارکی است که بر تو نازل کردیم تا مردم در آیات آن تدبر کنند و اولوالالباب یعنی صاحبان خرد آن را بفهمند.» در آیات پایانی سوره آل عمران ویژگی‌های اولوالالباب بیان شده که یکی از این ویژگی‌های یاد خداست و، چون ممکن است کسی تدبر کند و متوجه نشود، باید ذاکر باشیم تا خدا در فهم قرآن کریم به ما کمک کند.»

 

این خادم برگزیده قرآن کریمی ادامه می‌دهد: «معمولا خلوص انسان در ماه رمضان بیشتر است و اگر قرآن کریم را بخوانیم، آثار بسیاری در قلب ما به وجود خواهد آمد و اگر تدبر کنیم، آثار فراوانی خواهد داشت و تلاوت قرآن کریم باید همراه با فهم باشد.»