موضوع نسل کشی ارامنه و تاثیر آن بر روابط آمریکا و ترکیه

– اقدام «جو بایدن»، رییس جمهور آمریکا، در به رسمیت شناختن نسل کُشی ارامنه توسط امپراتوری عثمانی، روابط تیره و پر ابهام «واشنگتن» و «آنکارا» را با چالش جدیدی مواجه کرد.

 

«رونالد ریگان»، رییس جمهور اسبق آمریکا پس از آن که در سال ۱۹۸۱ در سخنرانی خود از عبارت «نسل کُشی ارامنه» برای توصیف کشتار ۱.۵ میلیون ارمنی قبل، حین و بعد از جنگ جهانی اول استفاده کرد، نظرش را در سال ۱۹۸۲ در پی ترور سرکنسول ترکیه و همسویی منافع واشنگتن با آنکارا در جنگ سرد، تغییر داد.

 

در نهایت واشنگتن اعلام کرد که کشته شدن شمار زیادی از ارامنه را در یک قرن پیش می‌پذیرد، اما این حادثه در بحبوهه جنگ رخ داد و به معنای نسل کُشی نیست.

 

این روند زیر سایه روابط خوب آمریکا و ترکیه، توسط روسای جمهور بعدی آمریکا ادامه پیدا کرد.

 

تا این که بایدن در صد و شصتمین سالگرد این حادثه، پس از ۴۰ سال با طرح ادعای تعهد خود به جلوگیری از تکرار قساوت‌هایی مانند نسل کُشی ارامنه در دوره امپراتوری عثمانی، نخستین رییس جمهور آمریکا شد که نسل کُشی ارامنه را تایید کرد.

 

وی برخلاف «باراک اوباما»، رییس جمهور اسبق آمریکا که وعده انتخاباتی اش مبنی بر به رسمیت شناختن نسل کُشی را اجرایی نکرد، وعده انتخاباتی خود را محقق کرد.

 

گذشته از اختلاف نظر‌های موجود در مورد نسل کُشی بودن یا نبودن این حادثه براساس حقایق و فکت‌های تاریخی، اقدام بایدن در به رسمیت شناختن «نسل کُشی ارامنه» تاثیرات زیاد و آشکاری بر روابط متشنج آمریکا و ترکیه دستکم در کوتاه مدت خواهد داشت.

 

ترکیه که در سال‌های اخیر در برابر این موضوع، موضع گیری سرسختانه‌ای داشته و حتی اظهارات «پاپ» محکوم کرد، اقدام دولت بایدن را نیز به شدت محکوم کرده و سفیر آمریکا در آنکارا را برای اعلام مراتب اعتراض خود احضار کرد.

 

در سایه اختلاف نظر‌های متعدد آنکارا و واشنگتن و تیرگی روابط دوجانبه، به رسمیت شناختن نسل کُشی ارامنه تنها تلنگری دیگر به این روابط بحرانی محسوب می‌شود.

 

خرید سامانه دفاع موشکی ساخت روسیه، خارج شدن از کنوانسیون بین المللی استانبول، تحرکات در مدیترانه شرقی، موضع گیری در جریان جنگ قره باغ، حضور در درگیری نظامی در سوریه، بازداشت عاملان کودتای ۲۰۱۶، فعالیت‌های هالک بانک، ... تنها نمونه‌هایی از موضوع‌هایی هستند که آمریکا روابط خود با ترکیه را براساس آن‌ها مورد بازبینی قرار داده است.

 

به نظر می‌رسد این اقدام بایدن سبب بروز دور جدیدی از اقدام‌های متقابل باشد که تهدید به تعطیل کردن پایگاه «اینجرلیک» در ترکیه می‌تواند یکی اقدام متقابل ترکیه باشد.

اما آنچه که سبب نگرانی ترکیه از موضع گیری دولت آمریکا درباره کشتار ارامنه می‌شود، احتمال درخواست غرامت از سوی ارمنستان است که می‌تواند به صورت مالی و ارضی مطرح شود.

 

ترکیه تاکنون در مقاطع مختلف تلاش کرده تا به نوعی از ارمنستان و ارامنه بابت حادثه یک قرن پیش دلجویی کند که از جمله آن‌ها دلجویی «رجب طیب اردوغان»، رییس جمهور ترکیه از بازماندگان این حادثه و کاهش مجازات و آزادی قاتل سرکنسول ترکیه که با هدف انتقام حادثه کشتار دست به این اقدام زده بود، است.

 

به نظر می‌رسد که دولت آمریکا با وجود به رسمیت شناختن نسل کُشی ارامنه در مورد آینده روابط با ترکیه نیز نگرانی‌هایی دارد که سبب شده مقام‌های دولت بایدن بر اهمیت حفظ روابط میان آمریکا و ترکیه تاکید کنند.

 

آنچه که در مسیر روابط ۲ کشور قابل پیش بینی است، این که احساسات ضد آمریکایی در ترکیه تقویت می‌شود و موضع گیری‌های اولیه ترکیه نسبت به این موضوع قاطع خواهد بود اما گذشت زمان نشان می‌دهد که تلاش بایدن برای محقق کردن وعده انتخاباتی‎اش تاثیر عمده‌ای بر روابط ۲ کشور نداشته و حتی در درازمدت سبب پیشرفت و توسعه روابط دوجانبه شود.