با هنر "مینا" آشنا شوید
به گزارش گروه اجتماعی ، نقاشی و تزیین فلزاتی همانند طلا، نقره و مس با رنگهای لعابدار مخصوص در حرارت بسیار زیاد پخته و ثابت می شود تا بتوان به تعریفی از میناکاری یعنی هنر درخشان آتش و خاک رسید. کانون این هنر 5 هزار ساله امروزه شهر اصفهان است و بیشتر بر روی مس انجام میشود ولی میتوان بر روی طلا و نقره نیز آن را به عمل آورد. طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمیشود از اینرو امکان اجرای طرحی همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمامتر بر روی مینا را ایجاد میکند در حالی که میناهای مسین و نقرهای چنین کیفیتی را ندارند. شکلگیری مینا نیز از ترکیب اکسیدهای فلزات و چندگونه نمک در مجاورت حرارت بالا میباشد که رنگها در طول زمان و بر اساس دما بهوجود میآیند.
به گفته برخی کارشناسان و در پی تطبیق دادن میناکاریهای بیزانس با آثار ایرانی، این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشورها رفتهاست. البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشنیهای بسیار طولانی دارند. برای نمونه شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد در قبرس یافت شده که نمونهای از میناکاری مرصع میباشند.
اوج رونق این هنر در دوره سلجوقیان بوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری رواج داشته است حتی این آثار به کشورهای همسایه نیز فرستاده می شده است. اما در دوره مغولها میناکاری دچار تغییرهایی شد و سبک نوینی در میناکاری ایران بوجود آمد به طوریکه تصویرها و شکلهایی که مربوط به ظاهر و لباس درباریان ایرانی بود جایگزین نگارههای عربی شد. همچنین در دوره تیموری نیز ترصیع فلز به شرقی ترین شکل خود رسید.
این هنر در در دوره صفویان به سبک و سیاق نقشهای مینیاتوری همانند مجلسهای بزم در دبار، شکار و اسبسواری بیشتر رواج داشت و بر روی نقره انجام میشد. همچنین نقشهای اسلیمی به طرحها افزوده شد و رنگ قرمز بیش از هر زمان در میناکاری جلوه گر شد.
بعد از دوره قاجار میناکرای کم فروغ
شد.اما حضور استاد شکرالله صنیعزاده و کارگاهش
که در آن هنرمندان بنامی پرورش یافتند باعث شد که این هنر دوباره به روزهای پر شکوهش
باز گرددوبا اینکه اصالت مینای اصیل ایرانی رانداشت ولی توانست نام مینا را تا احیا
دوباره آن توسط استاد علیرضا پروازی زنده نگاهدارد. هرچند که در حال حاضر «مینای خانه
بندی» از رونق افتاده و فقط مینای نقاشی رواج دارد که مرکز آن نیز شهر اصفهان میباشد. مینای
خانهبندی شیوهای قدیمی است که به «مینای سیمی» نیز معروف است از مفتولهای بسیار
نازک استفاده میشود. مفتولها را به شکل دلخواه در میآورند و با چسب روی قطعه کار
قرار داده با یک لعاب شیشهای روی آن را میپوشانند. سپس آن را در داخل کورهای با
حدود یک هزار درجه حرارت قرار میدهند و مفتولها به قطعه کار جوش میخورند.
در مرحله بعد رنگهای مخصوص میناکاری را که به شکل پودر میباشند را بر روی سطح کار پر میکنند. بعد از آنکه سطح کار یکسان و هموار شد آن را به مدت ۳ دقیقه در داخل کورهای با حرارتی حدود یک هزار درجه قرار میدهند. مفتولهای با برنجی بعد از قرا گرفتن در کوره سیاه میشوند و باید با اسیدکاری رنگشان به حالت نخستین بازگردد. مینای خانه بندی در اصفهان و تهران رایج بوده ولی درحال حاضر تنها کارگاه آموزشی مینای خانه بندی در پژوهشکده میراث فرهنگی است که این هنر را آموزش میدهد. «مینای سیاه» یک گونه از «مینای خانهبندی» بهشمار میآید که به «مینای صائبین» نیز معروف است. این شیوه میناکاری به طور عمده در جنوب کشور و به ویژه در اهواز انجام میشود.
اما مینای
نقاشی روشی که امروزه در اصفهان مرسوم است به این صورت که نقشهای مینا بر روی لعابی
شفاف شکل میگیرد. بدین منظور و برای میناکاری، ابتدا استادی مسگر یا دواتگر باید شی
مربوطه را بر اساس طرح مورد نظر بسازد و سپس استادی میناکار روی آن را لعاب سفید رنگ
بدهد.
مرحله لعابدهی سه یا چهار مرتبه انجام میگیرد و هر بار نیز همراه با قرار گرفتن در کوره با ۷۰۰ درجه گرما هست تا رنگ لعاب ثابت شود. سپس نقاشی روی این جسم سفیدرنگ انجام میشود و دوباره شی به کوره میرود تا در درجهای در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه پخته شده و رنگها به شکل دلخواه در آیند. هم اکنون از رنگهای شیمیایی در نقاشی شی استفاده میگردد حال آنکه در گذشته رنگهای بکار گرفته شده گیاهی یا معدنی بودند. شفافیت مینا نیز از وجود اکسید قلع بدست میآید. ولی در مینای منقوش که در زمان قدیم معمول بود ابتدا ماده لعابین را که از سیلیس وزنگارهای فلزات بدست می آید بصورت گرد در آورده و با قلع کدر میکنند آنگاه حرارت میدهند تا مینای کدر به فلز جوش داده میشود و آنگاه بر این زمینه طرح مورد نظر به رنگهای آبگینهای رسم وسپس ذوب میشود.