منتظر خاموشی باشیم؟

_ روزنامه ایران نوشت: هنوز تابستان نیامده، اما در همین بهار ۱۴۰۰، صدای پای بحران‌های کم آبی و خاموشی به گوش می‌رسد. بحرانی که از افزایش دمای هوا، کاهش بارش‌های یک سال اخیر و کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت آب و برق و افزایش نسبی مصرف نسبت به سال گذشته نشأت می‌گیرد. حالا کارشناسان با افزایش ۲ تا ۳ درجه‌ای دمای هوا نسبت به میانگین بلند مدت هشدار می‌دهند که وضعیت تأمین آب و برق ایران در نقطه سربه سری به سر می‌برد و تابستان سختی پیش روی ایران است.

 

پیش‌بینی می‌شود که تابستان امسال نزدیک ۲۵۰ شهر دچار تنش آبی باشند و تأمین برق نیز با دغدغه انجام شود. چراکه به‌دلیل کم آبی هنوز نمی‌توان به تأمین حداکثری برق از نیروگاه‌های برقابی امیدوار بود و این مسأله تولید برق را محدود خواهد کرد. ضمن آنکه تعداد مشترکان آب و برق کشور مدام در حال افزایش هستند.

 

آن‌طور که وزیر نیرو می‌گوید امسال نیز نیازمند همکاری هرچه بیشتر مردم برای پشت سرگذاشتن تابستان با کمترین مشکل هستیم. بویژه برای تأمین آب در شهر‌های درگیر تنش آبی و تأمین برق مناطق گرمسیری و استانی مانند خوزستان.

 

مسئولان هر یک از این بخش‌ها نیز از سخت شدن شرایط نسبت به تابستان سال قبل خبر می‌دهند. داده‌های آماری نیز نشان می‌دهند که اگر همکاری لازم میان مسئولان و مردم برای تابستان امسال رقم نخورد، عبور بدون خاموشی و افت فشار آب محال است.

 

رشد افسارگسیخته مصرف برق در کشور، همزمان با کاهش سرمایه‌گذاری در این صنعت بواسطه فاصله جبران‌ناپذیر میان قیمت تمام شده و فروش آن، هر سال به نگرانی‌ها در خصوص کمبود برق دامن می‌زند. اما امسال کم آبی نیز همدست این دو شده تا سر و صدای بحران خاموشی دوباره بلند شود.

 

مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق در این زمینه توضیح می‌دهد:، اما اتفاقاتی که افتاده این است که با افزایش دمای ۲ تا ۳ درجه نسبت به نرمال بلند مدت مواجهیم و این افزایش دما مصرف را بالا خواهد برد. ضمن آنکه دستگاه‌های سرمایشی به سبب گرمای زودهنگام، زودتر از سال قبل روشن می‌شود.

 

او ادامه می‌دهد: همچنین میزان بارش‌ها حدود ۳۰ درصد کاهش داشته و احتمال دارد که آب پشت سد‌های نیروگاه‌های برقابی برای تولید برق نسبت به دوره مشابه سال گذشته کمتر باشد. ما انتظار داریم که بازهم بارش داشته باشیم، اما کاهش بارش‌ها منجر به محدودیت‌هایی خواهد شد و در نیمه اردیبهشت ماه می‌توان میزان تأثیر کاهش‌ها را بر توان تولید برق کشور دقیق‌تر بررسی کرد.

 

رجبی مشهدی با بیان اینکه انتظار ما این است که پیک ۱۴۰۰ تنها یک درصد نسبت به سال قبل رشد داشته باشد، عنوان می‌کند: در نظر داریم که مانند سال گذشته با راهکار‌هایی برای تشویق مشترکان به کم مصرفی و همکاری با صنعت برق بتوانیم اوج مصرف را مدیریت کنیم و اوج بار را در محدوده ۵۹ تا ۶۰ هزار مگاوات نگه داریم. سال گذشته با همکاری مشترکان صنعتی و کشاورزی، کنترل بار ادارات، تشویق مردم به اصلاح مصرف حدود ۵ هزار مگاوات تقاضای برق را مدیریت کردیم و امسال برنامه داریم که این میزان را به ۶ هزار و ۵۰۰ مگاوات برسانیم تا بحرانی رقم نخورد. معاون مدیرعامل شرکت توانیر میزان افزایش توان تولید برق کشور را در یک سال اخیر ۲ هزار و ۳۰۰ مگاوات عنوان می‌کند و می‌گوید: مشترکان اگر تقاضای خود را در ساعات پیک مدیریت کنند و با محدودیت تولید برق نیروگاه‌های برقابی مواجه نباشیم، مشکلی در تابستان امسال رخ نخواهد داد و تابستان را در نقطه سر به سری تولید و تقاضا رد خواهیم کرد.

 

اما در بحث آب و تأمین تقاضای آب شرب و سالم مشترکان در تابستان امسال، موضوع کاهش بارش‌های سال آبی جاری بیشتر نمود پیدا می‌کند. ضمن آنکه بارش‌ها به‌صورت یکنواخت نبوده و برخی از حوضه‌های آبریز با بحران جدی تری مواجهند.

 

هدایت‌الله فهمی، کارشناس ارشد حوزه آب توضیح می‌دهد: از ابتدای سال آبی جاری تاکنون وضعیت بارش‌های کشور به هیچ وجه مناسب نبوده و از مهر ۱۳۹۹ تا ۲۴ فروردین ۱۴۰۰ نسبت به متوسط بازه ۵۵ ساله ۳۶ درصد کاهش بارش را تجربه کرده‌ایم. یعنی میزان آن به ۱۲۵ میلیمتر رسیده در حالی که در دوره درازمدت این رقم ۱۹۵ میلیمتر بوده است. همچنین نسبت به مدت مشابه سال گذشته هم ۵۲ درصد کاهش داشته‌ایم که به این ترتیب میزان بارش‌های سال آبی جاری نصف سال آبی قبل است.

 

او ادامه می‌دهد: در همین حال امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل ۲۹ درصد کاهش ورودی به سد‌ها را داشته‌ایم؛ بنابراین تا این لحظه ۴۵ درصد حجم سد‌های ما خالی هستند و ۱۰ درصد کاهش ذخیره سد‌ها را نسبت به مدت مشابه سال قبل دارند. به این ترتیب می‌توان گفت که تابستان سخت تری را پیش روی کشور داریم.

 

فهمی عنوان می‌کند: امسال نه تنها در تأمین آب کشاورزی بلکه در تأمین آب شرب و بهداشتی شهر‌ها و روستا نیز تنگنا‌هایی وجود خواهد داشت. بویژه در شهر‌هایی که بخش قابل توجهی از تأمین آب آن‌ها از آب‌های سطحی و سد‌ها انجام می‌شود. این کارشناس آب کشور ادامه می‌دهد: در بخش روستایی تأمین آب سالم و بهداشتی هنوز وضعیت قابل قبولی ندارد. حدود ۶ هزار روستای کشور با تانکر آبرسانی می‌شود و ۵ هزار روستا نیز دسترسی به آب شرب سالم ندارند. تأمین آب این روستا‌ها امسال سخت‌تر از دو سال قبل خواهد بود.

 

او درخصوص اینکه چرا این تعداد از روستا‌ها در ایران هنوز به آب شرب و بهداشتی دسترسی ندارد، توضیح می‌دهد: مشکلات تأمین اعتبار لازم از یک سو و مباحث سیاسی از سوی دیگر مانع از آن شده که به روستا‌ها آب سالم و بهداشتی یا شرب برسد. ضمن آنکه مسیر برخی از روستا‌ها صعب‌العبور است.

 

کارشناس ارشد حوزه آب کشور با اشاره به کاهش ۳۰ درصدی بارش‌ها تاکنون و عبور از خط کاهش نرمال بارش‌ها عنوان می‌کند: سالانه ۱۰ درصد کاهش و افزایش بارش کشور را در وضعیت نرمال نگه می‌دارد. اما اکنون این تغییرات بیش از ۱۰ درصد است و وارد سالی با خشکسالی متوسط شده‌ایم. به‌هر حال تغییر اقلیم کشور ما را نیز مانند تمام دنیا وارد دوران حدی آب و هوایی کرده و باید با هوشیاری بیشتری در این مسیر گام برداریم.

 

او با انتقاد از شیوه شکست خورده مدیریت مصرف طی دهه‌های اخیر عنوان می‌کند: در بحث شرب اگر بتوانیم ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش مصارف را که براحتی امکان پذیر است، محقق سازیم و در بخش کشاورزی تا ۱۰ درصد مصارف را مدیریت کنیم، می‌توان امسال بحران را تا حدودی مهار کرد. اما باید بیشتر به بحث مدیریت مصرف و حفاظت از کیفیت آب‌های موجود توجه داشت.

 

شرکت آب و فاضلاب کشور بر این باور است که با وجود کم آبی و بحران‌های احتمالی امسال نیز با موفقیت پشت سر گذاشته می‌شود؛ اگر مردم نیز همکاری لازم را داشته باشند.

 

سیدعلی سیدزاده، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و خدمات مشترکان و نظارت بر کاهش هدررفت شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در این زمینه می‌گوید: سالانه قبل از فروردین ماه در مورد تنش‌های آبی و کمبود‌های احتمالی جلساتی برگزار می‌شود و برای امسال از بهمن ۱۳۹۹ این جلسات را دنبال کرده‌ایم تا برای تابستان که احتمال وقوع تنش هست به مشکل برخورد نکنیم. اقدامات در دو سرفصل دنبال می‌شود، اولین بخش که عمده و اساسی است، بحث اقدامات فنی و مهندسی نظیر احداث تأسیسات مورد نیاز، ذخیره آب، نشت‌یابی و تمهیداتی این چنین است. بخش دوم نیز ناظر بر حوزه مدیریت مصرف و فرهنگ‌سازی و آموزش است.

 

او ادامه می‌دهد: «تلاش برای مصرف بهینه هر سال دنبال می‌شود، اما امسال شدت آن را بیشتر کرده‌ایم و به‌دنبال آن هستیم که کمبود منابع آبی ۱۰ تا ۱۵ درصد از محل صرفه‌جویی در مصرف آب خانگی مدیریت شود. اگر تا اوج گرمای امسال همچنان با محدودیت منابع آبی مواجه باشیم و شرایط بحرانی شود، احتمال افت فشار آب در برخی از ساعات روز وجود دارد. امیدواریم که از تابستان امسال با همکاری مردم و تلاش همکارانمان بتوانیم بدون بحران عبور کنیم.» بر اساس آنچه گفته شد، به‌نظر می‌رسد که امسال دغدغه تأمین آب و برق پایدار کشور بیش از دو سال گذشته باشد، اما ۱۰ درصد کاهش مصرف این دو کالا به ویژه در نحوه استفاده از وسایل سرمایشی می‌تواند بحران را مدیریت کند.