کاهش سهم آزمون در نمره نهایی دانشجویان
- روزنامه همشهری نوشت: معاون آموزشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در نامه‌ای که ۲۳ اسفند‌ماه ۱۳۹۹ به روسای دانشگاه‌های سراسر کشور ارسال کرده، گفته است دانشگاه‌ها برای ارزشیابی دانشجویان در نیمسال دوم ۱۴۰۰ - ۱۳۹۹ طوری برنامه‌ریزی کنند که سهم آزمون پایان نیمسال در تعیین نمره نهایی دانشجویان به حداقل ممکن برسد و حتی از روسای دانشگاه‌ها خواسته است که در مناطق کم‌خطر از نظر همه‌گیری بیماری کرونا، مقدمات برگزاری حضوری امتحانات درنظر گرفته شود.
علی خاکی‌صدیق، در ادامه این نامه با اشاره به فرصتی که تا پایان نیمسال دوم ۱۴۰۰ - ۱۳۹۹ باقی مانده، از دانشگاه‌ها خواسته است تا از دو جهت در زمینه امتحانات پایان نیمسال‌جاری برنامه‌ریزی کنند. «با فرض استمرار وضعیت اضطراری در همه مناطق کشور تا پایان نیمسال دوم سال تحصیلی۱۴۰۰ - ۱۳۹۹، برنامه‌ریزی و اقدامات لازم برای «ارزشیابی مستمر» از دانشجویان صورت پذیرد تا سهم آزمون پایان نیمسال در تعیین نمره نهایی دانشجو به میزان حداقلی، تخفیف پیدا کند.»
این نامه می‌افزاید: «در مناطق کم‌خطر از نظر همه‌گیری بیماری، زمینه حضور دانشجویان در دانشگاه برای شرکت در آزمون پایان نیمسال، بررسی و مقدمات برگزاری امتحان حضوری درنظر گرفته شود. تدبیر دانشگاه در برگزاری امتحان حضوری باید با حفظ و مراعات دقیق همه پروتکل‌های بهداشتی و آخرین دستورات ستاد ملی مقابله با کرونا، هماهنگ باشد. این تصمیم از هم‌اکنون به دانشجویان اطلاع‌رسانی شود تا آن‌ها از احتمال برگزاری آزمون پایان نیمسال خود به‌صورت حضوری اطلاع داشته باشند.»
برخی از روسای دانشگاه‌ها، موضوع امکان‌سنجی و برنامه‌ریزی برای حضوری شدن امتحانات پایان ترم و همچنین حداقلی شدن سهم آزمون‌های پایان ترم در تعیین نمره نهایی دانشجویان را در همان روز‌های پایانی اسفند‌ماه ۱۳۹۹ یا در نخستین روز‌های کاری پس از تعطیلات نوروزی به دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی ابلاغ کرده‌اند. اما اطلاع‌رسانی به دانشجویان درباره احتمال برگزاری حضوری امتحانات، با شرایط قرمزشدن نقشه کرونایی کشور همزمان شده و نوعی سردرگمی ایجاد کرده است.
آغاز موج چهارم کرونا در کشور باعث شد که حتی دانشگاه‌هایی که خوابگاه‌ها و سلف سرویس‌ها را با ظرفیت محدود برای خدمت‌رسانی به دانشجویانی که واحد‌های عملی داشتند، مهیا کرده بودند، دوباره این فضا‌ها را تعطیل کنند؛ چه برسد به اینکه بخواهند برای حضوری شدن آزمون‌ها فکر و برنامه‌ریزی کنند.
بخشنامه برگزاری حضوری امتحانات در این شرایط بی‌معنی است
هوشنگ طالبی، رئیس دانشگاه اصفهان درباره نامه معاون آموزشی وزیر علوم گفت: «وقتی این بخشنامه به‌دست دانشگاه‌ها رسید وضعیت کرونایی کشور نسبتا خوب بود و با کاهش میزان ابتلا به بیماری روبه‌رو بودیم. اما الآن شرایط به هم خورده و آن بخشنامه فلسفه وجودی خود را از دست داده و امتحانات نمی‌تواند حضوری برگزار شود.»
رحیم حب‌نقی، رئیس دانشگاه ارومیه نیز درباره امکان اجرایی‌شدن نامه اخیر وزارت علوم برای آزمون‌های پایان ترم، گفت: «در این بخشنامه بسته به شرایط بهداشتی هر استان و هر دانشگاه، دست دانشگاه برای نحوه برگزاری امتحانات باز گذاشته شده و اجباری برای برگزاری حضوری امتحانات پایان نیمسال درنظر نگرفته‌اند. هم‌اکنون و با شروع پیک چهارم کرونا، نمی‌توانیم چشم‌اندازی برای برنامه‌ریزی حضوری شدن امتحانات داشته باشیم، ولی باز هم امیدواریم که شیوع بیماری فروکش کند و بتوانیم بخش از امتحانات را حضوری برگزار کنیم.»
برگزاری حضوری امتحانات حتی در شرایط زرد ممکن نیست
با وجود اینکه هنوز فرصت حدود دو ماهه تا برگزاری امتحانات پایان نیمسال دوم سال تحصیلی۱۴۰۰ – ۱۳۹۹ باقی مانده است و مسئولان آموزش عالی امیدوار هستند پیک چهارم هم از سر رد شود و بتوانند برای برگزاری حضوری آزمون‌ها مقدمه‌چینی کنند، عبدالمجید مصلح، رئیس دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر می‌گوید: «حتی اگر وضعیت شیوع کرونا قبل از فصل برگزاری امتحانات پایان ترم رو به بهبود برود و به نسبت و ضرایب کمتری از وضعیت حاد فعلی برسد نیز برگزاری حضوری امتحانات کار بسیار سختی است. یعنی حتی اگر کشور از وضع قرمز و نارنجی هم خارج شود و رنگ نقشه کرونایی کشور به سمت رنگ زرد برود هم نمی‌توان برای حضوری شدن امتحانات برنامه‌ریزی کرد، چون چالش اصلی دانشگاه‌ها در برگزاری امتحانات حضوری، فراهم کردن فضای خوابگاهی کافی برای اسکان دانشجویان با رعایت فاصله‌گذاری مناسب است که این مهم به این زودی‌ها امکان‌پذیر نیست.»
رئیس دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر در عین اینکه حضوری شدن برگزاری امتحانات پایان ترم را تقریبا غیرممکن می‌داند، معتقد است: «برگزاری آزمون حضوری برای برخی گروه‌ها که تعداد دانشجویان آن‌ها کم است، به‌خصوص برای دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری قابل بررسی است.»
با وصفی که روسای دانشگاه‌ها می‌گویند، حتی اگر امتحانات برگزار شود به‌صورت موردی و در رشته مقطع‌هایی خواهد بود که تعداد دانشجویان در آن‌ها کم است. اما کاستی‌هایی که برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی دارند همچنان پابرجاست و «مستمرشدن ارزشیابی دانشجویان» توصیه‌ای است که وزارت علوم برای کمترشدن
آسیب‌های ارزشیابی مجازی بر آن تأکید دارد.
البته علی خاکی‌صدیق، پیش‌تر در ابلاغ برنامه آموزشی نیمسال اوّل تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ دانشگاه‌ها تأکید کرده بود: «به‌منظور افزایش دقت و صحت ارزیابی دانش‌اندوزی و عملکرد دانشجویان، انجام ارزیابی‌های مستمر در طول نیمسال تحصیلی و اکتفا نکردن به آزمون پایانی توصیه می‌شود.» او همچنین می‌گوید: «نیاز است ارزیابی دانشجویان در طول ترم انجام شود که در ترم‌های گذشته به این موضوع کمتر توجه شده است.»
توجه به ارزیابی شفاهی دانشجویان در نظام‌نامه آموزش الکترونیکی
مسئله ارزشیابی دانشجویان در شرایطی که آموزش به‌صورت مجازی ارائه می‌شود، در نظام‌نامه آموزش الکترونیکی (۱۴۰۳- ۱۴۰۰) که توسط کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم تهیه شده و به تصویب منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری رسیده است نیز مورد توجه قرار گرفته و «ارزیابی شفاهی» ازجمله مواردی است که در ماده ۳ این نظام‌نامه دیده شده است. همچنین در ماده ۶ نظام‌نامه آموزش الکترونیکی آمده است که اعضای هیأت علمی، مدرسان و دستیاران آموزشی موظف هستند به‌منظور سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجویان، نسبت به «اجرای ارزشیابی‌های مستمر در طول نیمسال» و «برگزاری آزمون پایان دوره» اقدام کرده و نتایج ارزیابی‌ها را به آموزش دانشگاه ارائه دهند.
نسخه جدید ارزشیابی دانشجویان
رحیم حب‌نقی، رئیس دانشگاه ارومیه درباره راهکار کاهش آسیب‌های آزمون مجازی و واقعی‌تر شدن نمره‌های دانشجویان می‌گوید: «برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی، معایبی دارد؛ بنابراین لازم است استادان به روش‌های دیگری برای ارزیابی دانشجویان توجه داشته باشند. حضور دانشجویان در کلاس مجازی می‌تواند بخشی از نمره پایان ترم را تشکیل دهد. یا یکی از روش‌ها برای ارزیابی مستمر دانشجویان این است که استادان به‌صورت شفاهی و ناگهانی در ضمن برگزاری کلاس مجازی از دانشجویان امتحان بگیرند.» رئیس دانشگاه ارومیه از تجربه این دانشگاه در این‌باره می‌گوید: «بین نمرات دانشجویان در نیمسال‌هایی که آزمون به‌صورت مجازی برگزار شده با نمراتی که طی نیمسال‌های قبلی در آزمون‌های حضوری ثبت شده است، مقایسه‌ای انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم که نمرات آزمون‌های مجازی خیلی تفاوت معناداری با آزمون‌های حضوری نداشت و اینطور نیست که میانگین نمرات دانشجویان در آزمون‌های مجازی خیلی بالا رفته باشد.»
امتحان پایان ترم حدود ۳۰ درصد نمره نهایی را تشکیل می‌دهد
سعید حمیدی، رئیس دانشگاه اراک هم درباره ارزشیابی مستمر دانشجویان و کاهش سهم نمره پایان ترم در نمره نهایی دانشجو، گفت: «مزیت ارزشیابی مستمر و تقسیم شدن ارزیابی فعالیت دانشجو در طول ترم این است که فقط یک‌چهارم تا یک‌سوم نمره دانشجو در یک درس به امتحان پایان نیمسال می‌رسد و حدود ۷۰ درصد نمره نهایی مربوط به ارزشیابی‌هایی می‌شود که حین برگزاری کلاس‌ها صورت می‌گیرد.»
بحث «نمره دانشجو» بخشنامه‌ای و دستوری نیست
هوشنگ طالبی، رئیس دانشگاه اصفهان هم می‌گوید: «بحث نمره دانشجو به استاد بستگی دارد و این بحث بخشنامه‌ای و دستوری نیست. میزان حضور دانشجو در کلاس، انجام تکلیف، پروژه، امتحانات کلاسی و... هر کدام سهمی در نمره دانشجو دارند که لازم است درباره درصد سهم هر کدام در نمره نهایی دانشجو تعادل برقرار شود.»