ویژگی‌های احتمالی زیرسطحی‌های «ندسا» چیست؟
به گفته رییس سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی امسال کار ساخت محصولاتی برای پایه ششم قدرت نیروی دریایی یا همان زیر دریایی‌ها را آغاز خواهد کرد.
_ تسنیم نوشت: نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (ندسا) به‌عنوان بازویی از مجموعه نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران که طی بیش از سه دهه گذشته در رویارویی با نیرو‌های خارجی خصوصاً آمریکا بوده است دارای پایه‌های قدرتی شامل شناور‌های پرسرعت، یگان تکاوری، آتشبار‌های موشکی، یگان هوادریا و یگان پهپاد است که هریک از آن‌ها در مسیر تکامل خود بسته به قدمت راه‌اندازی در حال حرکت هستند.
سه قدرت اول از مجموعه فوق، مدت‌ها پیش به بلوغ کافی رسیده و هم‌اکنون در مسیر پیشرفت کمّی و کیفی هستند. یگان هوادریا و پهپاد که پس از جنگ تحمیلی راه‌اندازی شده‌اند در مسیر بلوغ خود قرار دارند و به‌ویژه در سال‌های اخیر در حال دریافت تجهیزات جدیدتر بوده‌اند. به‌گفته فرمانده نیروی دریایی سپاه، پایه ششم قدرت این نیرو، زیردریایی‌ها خواهند بود.
نقش تعیین‌کننده زیرسطحی‌ها در نبرد‌های دریایی و قابلیت‌های بالای آن در مخفی ماندن از دید دشمن است که آن‌ها را تبدیل به یک سلاح استراتژیک کرده که حتی در اختیار داشتن تعداد اندکی از آن می‌تواند در زمان صلح، نقش بازدارندگی و در زمان جنگ، برتری‌های رزمی مؤثری به‌دنبال داشته باشند.
زیردریایی به‌سبب قابلیت‌های ویژه خود که مهمترین آن‌ها اختفا از دید دشمن است، اثر بسیار زیادی در تغییر توازن قوا دارد. اجرای راهبرد ممانعت از دسترسی کشور‌های متخاصم به دریا، با زیردریایی بسیار راحت‌تر از یگان‌های شناوری و هوایی ممکن می‌شود.
تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر در دست گرفتن ابتکار عمل در عرصه دریا با بهره‌برداری از توان زیرسطحی‌ها سابقه‌ای دیرینه دارد. طی سه دهه اخیر وجود زیردریایی در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از مؤلفه‌های مهم قدرت نیرو‌های مسلح ایران بوده است. علاوه بر منطقه خلیج فارس که فضای زیردریای آن در این مدت در اختیار ایران بوده، زیردریایی‌های رده کیلوی نیروی دریایی ارتش مأموریت‌های متعددی نیز در آب‌های آزاد و حتی دریای سرخ داشته‌اند.
اما جدیدترین پایه قدرت نیروی دریایی سپاه که به‌گفته رئیس سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع امسال کار ساخت محصولات برای آن آغاز خواهد شد یگان زیرسطحی ندسا است.
این نیرو از مدت‌ها پیش دارای انواعی از زیردریایی‌های فوق‌سبک یا بدون سرنشین برای عملیات‌های خود بوده که شامل زیردریایی‌های مرطوب برای حمل غواصان و نیرو‌های ویژه و نیز چند نوع زیردریایی بدون سرنشین است.
زیردریایی مرطوب حمل غواص در اختیار نیروی دریایی سپاه
نمونه احتمالاً بدون‌سرنشین‌شده از زیردریایی‌های مرطوب در ندسا
دو نمونه از زیردریایی‌های بدون سرنشین ابعاد کوچک متعلق به ندسا که توسعه آن‌ها مربوط به یک دهه پیش بوده است.
اما در چند سال گذشته اخباری پراکنده از در دست طراحی بودن زیردریایی‌های لازم متناسب با نیازمندی‌های ندسا منتشر شده بود. به‌طور خاص، دریادار تنگسیری فرمانده این نیرو از علاقه‌مندی ندسا به زیردریایی‌های رده (کلاس) میدجت مانند غدیر، اما با فناوری‌های پیشرفته‌تر و قابلیت‌های بیشتر مانند زیردریایی فاتح خبر داده بود.
وی تأکید کرده بود که زیردریایی مدنظر ندسا باید علاوه بر اژدر قابلیت شلیک موشک کروز زیرسطح به سطح را نیز داشته باشد.
در سال‌های گذشته انواعی از زیردریایی‌های کوچک شامل زیردریایی‌های مرطوب در اختیار نیروی دریایی سپاه مشاهده شده بود، اما کمتر از یک سال پیش و در اوایل خرداد ۱۳۹۹ در مراسم تحویل بیش از ۱۱۰ شناور تندروی رزمی و گشتی به ندسا، نمونه آزمایشی زیردریایی بدون سرنشین سپاه هم نمایش داده شد که بازتابی گسترده در محافل تحلیلی خارجی داشت.
این زیردریایی نسبت به سایر نمونه‌های بدون سرنشین از ابعاد بسیار بزرگتری برخوردار بود که به آن قابلیت‌های برد بیشتر، امکان حمل محموله‌های رزمی و تسلیحات مختلف و امکان رفتن به عمق بیشتر را می‌دهد. نمونه‌های خارجی مشابه آن در کشور‌های انگشت‌شماری در دست توسعه است و در این زمینه سپاه همپای قدرت‌های بزرگ در حال حرکت است.
نوع خاصی از زیردریایی‌های متعارف یا دیزلی با تناژ پایین، زیردریایی میدجت نام دارد که به‌دلیل ابعاد کوچک، قابلیت حرکت در آب‌های کم‌عمق را به‌خوبی دارد و بسیار کم‌سروصدا نیز است.
با تعریف دقیق‌تر، امروزه زیردریایی میدجت به زیردریایی‌های کمتر از ۱۵۰ تا ۲۰۰ تن گفته می‌شود. این وسائل معمولاً با خدمه‌ای کمتر از ۱۰ نفر به‌کارگیری می‌شوند و دارای فضای داخلی محدودی هستند.
این زیردریایی‌ها برای ردیابی و انهدام زیردریایی‌ها و کشتی‌های دشمن طراحی شده‌اند. آن‌ها آرام، سریع، دارای تسلیحات مناسب و حسگر‌های پیشرفته‌اند و با شلیک موشک و اژدر از نیرو‌های دیگر پشتیبانی می‌کنند.
خلیج فارس از جمله دریا‌های کم‌عمق دنیا است که زیردریایی‌های بزرگ امکان حضور در آن را ندارند. با توجه به محدودیت ابعاد زیردریایی در این دریا، به‌نظر می‌رسد زیرسطحی رده میدجت به‌عنوان بهترین گزینه برای عملیات در آن مطرح باشد.
زیرسطحی‌های رده میدجت از جهات مختلف تناسب بسیار خوبی با اقلیم خلیج فارس دارد و در ۲۰ سال گذشته نیروی دریایی ارتش از تعداد زیادی از این نوع زیردریایی در خلیج فارس و تنگه هرمز و نواحی نزدیک به آن استفاده کرده است.
اما محدودیت‌های این زیردریایی سبب شد ارتش به‌سمت توسعه یک رده بزرگتر به‌نام فاتح با طول و حجم و وزن بالاتر برود. هرچند بهسازی‌های مختلفی روی زیرسامانه‌های غدیر توسط ارتش و وزارت دفاع انجام شد، اما همچنان محدودیت حمل تسلیحات و نیز مدت ماندگاری زیر دریا در این زیردریایی وجود دارد. مرور ویژگی‌های کلی دو زیردریایی غدیر و فاتح می‌تواند شناخت بهتری نسبت به آن‌ها ایجاد کند.
زیردریایی‌های کوچک کلاس غدیر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که خط تولید آن در شهریور ۱۳۸۵ افتتاح شد به‌دلیل طراحی خاص خود به‌شکلی بسیار مطلوب برای منطقه خلیج فارس مناسب‌اند و توانایی عملیاتی بالایی را در اختیار نیروی دریایی ارتش در ۱۵ سال اخیر گذاشته‌اند.
این زیردریایی دارای قابلیت بالایی در غوص و صعود و مانور است و تنها در مدت ۳۰ ثانیه از اسکله جدا می‌شود و از این نظر توانایی بالایی در ورود به حالت عملیاتی دارد.
غدیر با طول ۲۹ متری خود که جابه‌جایی آن ۱۱۵ تن است قابلیت قرارگیری در بستر دریا را دارد و در این وضعیت سامانه‌های راداری توانایی ردگیری آن را ندارند.
دو محفظه اژدر برد بلند با قطر ۵۳۳ میلی‌متر که قابلیت شلیک موشک کروز ضدکشتی نیز از آن‌ها وجود دارد جلوی زیردریایی غدیر تعبیه شده است.
این زیرسطحی کاملاً بومی که عرض بدنه آن حدود ۲ متر و ۷۵ سانتی‌متر است علاوه بر اژدر قابلیت رهاسازی انواع مین دریایی، حمل نیرو‌های تکاور و موشک‌های دوش‌پرتاب را دارد و امکانات لازم برای خروج نیرو‌های غواص زیر آب برای اجرای عملیات در آن قرار داده شده است.
در سال‌های مختلف، نمونه‌های جدیدتر غدیر به‌مرور به تجهیزات پیشرفته‌تر مجهز شدند به‌طوری که این زیردریایی امروزه مجهز به سامانه‌های شناسایی پیشرفته است و توان شلیک موشک‌های کروز ضدکشتی را نیز دارد.
زیردریایی کلاس غدیر توانسته است در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان ناو هواپیمابر آمریکایی را شناسایی کند و در نزدیکی آن به‌روی آب بیاید که این اقدام توانمندی بالای آن را در اختفا و شناسایی نشدن توسط دشمن (با توجه به حساسیت بسیار بالای آمریکایی‌ها به عبور واحد‌های شناوری از نزدیک خود) اثبات می‌کند.
در رده بعدی زیرسطحی ۵۲۷ تنی فاتح قرار دارد که به‌عنوان یک زیردریایی نیمه‌سنگین تلقی می‌شود و تناژ آن در زیرسطح ۵۹۳ تن است. این زیردریایی از نظر مشخصات عملیاتی بسیار برتر از غدیر است و توانایی حرکت در عمق ۲۰۰ متر را به‌صورت عادی دارد و بیشینه عمق قابل دستیابی برای آن نیز ۲۵۰ متر است. فاتح توان دریانوردی به‌مدت ۳۵ روز را دارد. طراحی و توسعه این زیردریایی داخل ایران انجام شده است و از نظر ظاهری مشابه خارجی ندارد، اما از نظر تناژ انواع محدودی مشابه فاتح در دنیا قابل مشاهده است.
فاتح که طول ۴۳.۵ متر و عرض ۴.۵ متر دارد، از ۴ مقر پرتاب اژدر‌های ۵۳۳ میلی‌متری برخوردار است و توانایی حمل ۸ مین دریایی را نیز دارد. زیردریایی فاتح هرچند تنها ۲۳ درصد وزن روی آب زیردریایی‌های رده کیلو را دارد، اما در اغلب مشخصات عملکردی به ۷۵ درصد تا بیش از ۸۰ درصد از توانایی زیردریایی مطرح کیلو دست یافته است که این نشان‌دهنده استفاده متخصصان وزارت دفاع از آخرین فناوری‌های در دسترس برای طراحی و ساخت فاتح است.
در ساخت زیردریایی فاتح بیش از ۴۱۲ هزار قطعه با دستیابی و بومی‌سازی ۷۶ عنوان فناوری روز دنیا به‌کار رفته است که این فرایند بیش از ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفرساعت کار را شامل شده است. شبکه‌ای از ۴۸ مرکز طراحی، ۱۲۰ مرکز صنعتی، ۸۰ شرکت دانش‌بنیان و ۵۷ مرکز دانشگاهی و ۱۹۵ مرکز پژوهشی کشور در ساخت زیردریایی فاتح نقش داشته‌اند.
اما تناسب با محیط خلیج فارس زیردریایی‌های رزمی تا حد امکان کوچک را طلب می‌کند که در وهله اول زیردریایی غدیر و سپس فاتح تناسب خوبی با این محیط دارند.
حمل اژدر، مین و موشک زیرسطح به سطح نیز با توجه به نیاز‌های روز باید جزو قابلیت‌های زیرسطحی‌ها باشد در نتیجه به‌نظر می‌رسد که در صورتی که یک نوع زیردریایی مدنظر سپاه باشد نمونه‌ای بزرگتر از غدیر، اما همچنان در رده میدجت خواهد بود.
طراحی و ساخت زیردریایی تا حدودی بزرگتر از غدیر با به‌کارگیری جدیدترین فناوری‌های توسعه‌یافته در پروژه فاتح و سایر فعالیت‌های سنگین وزارت دفاع در عرصه زیرسطحی می‌تواند سبب دست یافتن ندسا به یک زیردریایی با قابلیت‌های مدنظر این نیرو، اما با ابعاد و تناژ بهینه باشد.
اما با توجه به مصاحبه اخیر دریادار رستگاری، ریاست سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع که درباره ساخت زیردریایی‌های سبک و سنگین برای نیروی دریایی به‌خصوص سپاه گفت: «در حوزه زیرِ دریا، تا به امروز نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران از انواع زیردریایی‌های سبک و نیمه‌سنگین ساخت داخل و نیز زیردریایی‌های سنگین خارجی استفاده می‌کرده و می‌کند و قرار است از سال ۱۴۰۰ پروژه ساخت زیردریایی‌های سبک و نیمه‌سنگین را برای نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آغاز کنیم و این نیرو در چند سال آینده دارای زیردریایی خواهد شد.»، به‌نظر می‌رسد که دو نوع زیردریایی مدنظر سپاه است.
دراین‌صورت غدیر و فاتح با اجرای اصلاحاتی که آن‌ها را بیشتر متناسب با نیاز نیروی دریایی سپاه کند، ممکن است گزینه‌های مدنظر این نیرو باشد. سونار‌های جدید ساخت داخل، سیستم رانش مستقل از هوا، موتور‌های الکتریکی براشلس، مخابرات زیرآبی امن و برد بالا، پرتابگر عمودی برای موشک‌های برد کوتاه تا متوسط از جمله فناوری‌هایی است که در مراحل پایانی توسعه خود در ایران است و به‌زودی روی زیردریایی‌های مختلف ایرانی به‌کار گرفته خواهد شد.
از ویژگی‌های اقلیم خلیج فارس، عمق بسیار کم و متوسط حدود ۵۰ متری آن است که لزوم استفاده از زیردریایی‌های کوچک را لازم می‌سازد، به‌علاوه با توجه به اهمیت قابلیت مستقر شدن زیردریایی در بستر دریا یا به‌اصطلاح کف‌نشینی باز هم زیردریایی‌هایی با ابعاد کوچک مناسب‌تر هستند.
زیردریایی‌ها با قابلیت کف‌نشینی در عمق آب‌های خلیج فارس و منطقه تنگه هرمز علاوه بر قابلیت شناسایی و رصد دقیق شناور‌های بیگانه، کمین‌های خطرناک و مرگباری نیز برای هر شناور متجاوزی خواهند بود در حالی که زیردریایی‌های استقراریافته در بستر دریا از دید سونار‌ها و کشف و رهگیری توسط دشمن پنهان می‌مانند.
در واقع یکی از مهمترین عملیات‌های قابل اجرا توسط زیرسطحی‌ها برای رساندن خود به بیشترین حد اختفا، قرارگیری در بستر دریا است. در صورتی که عمق آب از بیشترین عمق قابل دسترس توسط آن زیردریایی کمتر باشد، با اتکای به سامانه‌های کنترلی مناسب، اطلاع از وضعیت فیزیکی بستر دریا و مهارت خدمه، زیرسطحی می‌تواند با اجرای عملیات کف‌نشینی به یک جسم ساکن تبدیل شود.
با این اتفاق، سامانه‌های شناسایی مختلف مانند سونار به‌دلیل ساکن بودن جسم در بستر دریا، قابلیت تشخیص آن را از دست میدهند، به این ترتیب زیردریایی مخفی‌شده می‌تواند با سامانه‌های شناسایی پسیو یا غیرفعال خود به‌صورتی خاموش و بدون انتشار، به رصد تحرکات دشمن بپردازد و در صورت نیاز به وارد عمل شدن، با سلاحهایی مانند اژدر و موشک‌های قابل شلیک از محفظه اژدر اقدام به درگیر شدن با دشمن کند.
عملیات کف‌نشینی در سال‌های گذشته توسط دو زیردریایی نهنگ و غدیر در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با موفقیت اجرا شده و ارزش بالای این نوع از عملیات برای فرماندهان نظامی کشور شناخته شده است، در نتیجه با توجه به اولویت منطقه خلیج فارس در برنامه مأموریتی نیروی دریایی سپاه، زیردریایی‌های این نیرو نیز قطعاً عملیات مذکور را به انجام خواهند رساند و باید قابلیت‌هایی برای اجرای راحت‌تر و ایمن‌تر آن داشته باشند.
مدتهاست با به‌کارگیری زیردریایی‌ها و سایر تجهیزات بومی، هیچ یگانی وارد خلیج فارس نمی‌شود مگر آنکه اشراف اطلاعاتی کاملی در مورد آن باشد و هیچ واحد نظامی از کشور‌های سلطه‌گر در منطقه نیست مگر اینکه از محل آن‌ها به‌طور دائم آگاهی وجود دارد.
یگان‌های زیرسطحی کشورمان کاملاً نیرو‌های بیگانه را تحت کنترل دارند و از فواصل بسیار نزدیک و حتی کمتر از یک یا دو کیلومتر آن‌ها را رهگیری می‌کنند، فاصله‌ای که حتی در صورت اقدام به شلیک اژدر‌های معمولی و نه اژدر موشکی حوت قطعاً فرصتی برای واکنش به دشمن نخواهد داد.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *