سند راهبری ایران و چین؛ نقطه عطف طرفین در صورت رفع موانع سه‌گانه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی
کارشناس مسائل چین گفت: افکار عمومی کشور به دلایل مختلف، با رابطه ایران و چین خیلی موافق نیستند، می‌تواند ناشی از عدم اطلاع از پیشرفت‌های چین عنوان کرد.
رضا عزیزی در گفت‌وگو با میزان، در خصوص سفر وزیر امور خارجه چین به تهران و امضای سند همکاری بین ایران و چین، اظهار داشت: سند ۲۵ ساله همکاری‌های ایران و چین مسبوق به سابقه است. سال ۱۳۹۴ رئیس جمهور چین به ایران سفری داشت و کلید این همکاری‌های راهبردی ۲۵ ساله در آن دیدار، بین مقامات دو کشور زده شد.
وی ادامه داد: از آن سال تا امروز سفر‌های متعددی از جانب مقامات ایران به چین و مقامات چین به ایران صورت گرفت تا این سند ۲۵ ساله تنظیم شود و به مرحله امضای دو طرف برسد. در واقع آنچه که در این سفر آخر از سوی وزیر خارجه چین به ایران امضا شد یک تفاهمنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین است.
این کارشناس مسائل چین تصریح کرد: این تفاهمنامه و توافقنامه ۲۵ ساله ایران و چین ابعاد مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها مربوط به حوزه انرژی، حمل و نقل، صنایع، و فناوری است و ابعاد دیگری را هم داراست.
وی با بیان اینکه بر اساس این سند قرار است که همکاری‌های عملی و اجرایی بین ایران و چین در این ابعاد شکل بگیرد، تاکید کرد:، اما این سند به این معنا نیست که روابط راهبردی ایران را از همین ابتدا اجرایی شده در نظر بگیریم. اگر قرار باشد این توافقنامه ۲۵ ساله که بین دو کشور امضا شده است، جنبه اجرایی و عملیاتی پیدا کند، باید یکسری قرارداد‌ها بین شرکت‌های ایرانی و شرکت‌های چینی امضاء بشود که مهم‌ترین قسمت قضیه است.
عزیزی با اشاره به امضای این سند، گفت: توافق ۲۵ ساله ایران و چین تا مرحله امضای آن یک گام اولیه است. موضوع مهمی که بعد از این امضاء می‌تواند اتفاق بیفتد این است که آیا این توافق ۲۵ ساله در عمل هم محقق می‌شود یا خیر؟ آیا به قرارداد‌هایی برای اجرا، تبدیل می‌شود یا خیر؟
این کارشناس مسائل چین بیان داشت: عملیاتی شدن این سند تابع یکسری عوامل است؛ یک سری عوامل داخلی، یک سری عوامل منطقه‌ای و یک سری عوامل بین‌المللی.
وی با بیان اینکه ایران در سطح داخلی در رابطه با چین مسائلی دارد، افزود: اول اینکه بروکراسی دست و پا گیری دارد که بسیاری از شرکت‌های چینی را از کار با شرکت‌های ایرانی می‌ترساند و برحذر می‌دارد. این موضوع باعث می‌شود که با طیب خاطر جلو نیایند. در واقع بروکراسی ما مانع روان‌سازی همکاری‌های ایران و چین در عمل می‌شود.
عزیزی اضافه کرد: یکی دیگر از عواملی که در سطح داخلی باید به آن نگاه کرد، فقدان اجماع بین نخبگان سیاسی ایران است. مشاهده می‌شود که جناح‌های سیاسی ایران در ارتباط با توافقنامه ایران و چین نگاه واحدی ندارند و عدم اجماع در حوزه سیاست خارجی، می‌توانند همکاری‌های راهبردی بین ایران و سایر کشور‌ها را به مخاطره بیندازد که باید به دنبال باز کردن میدانی برای فعالین حوزه رسانه و قرار دادن تریبون در اختیار طبقه متوسط دانشگاهی و نخبگان فکری برای نائل آمدن به یک اجماع و اتفاق نظر در سطح نخبگان فکری سیاسی و دانشگاهی و بعد ملی ایجاد کرد.
این کارشناس مسائل چین با مانع سوم برای عملیاتی شدن سند همکاری‌های ایران و چین در سطح داخلی را افکار عمومی کشور دانست و افزود: افکار عمومی کشور به دلایل مختلف، با رابطه ایران و چین خیلی موافق نیستند که می‌تواند ناشی از عدم اطلاع از پیشرفت‌های چین و سابقه منفی حضور چینی‌ها در ایران مانند حضور آنان در دریای عمان و صید ترال باشد.
وی مانع دیگر عملیاتی شدن سند ۲۵ ساله را مسائل منطقه‌ای و پیرامونی ایران دانست و گفت: به طوری که تعارضات کشور‌های منطقه‌ای مانند عربستان، امارات و رژیم صهیونیستی و ایران با یکدیگر این سند را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این در حالی است که چین شبیه همین توافق که با ایران امضاء کرده است یعنی ۱۳ توافق شراکت راهبردی با کشور‌های منطقه غرب آسیا دارد.
عزیزی حفظ روابط متوازن خود با این کشور‌ها جزو اصول سیاست خارجی چین عنوان کرد و افزود: چین به نفع هیچ کدام موضع نخواهد گرفت و سعی دارد بی‌طرفی خود را در تعارضات منطقه‌ای حفظ کند. هر چند وزن تمایل چین به سمت دیگر کشور‌های غرب آسیا است و چین از ایران توقع دارد به دغدغه‌های امنیتی سایر کشور‌های این منطقه اهمیت دهد.
این کارشناس مسائل چین ابراز داشت: با توجه به مسائلی که در سفر وزیر خارجه چین در هفته اخیر به عربستان سعودی قبل از سفر به ایران و امضای توافق ۲۵ ساله مطرح شد و با توجه به طرح گفت‌وگوی منطقه‌ای از سوی این مقام چینی با حضور عربستان، ایران و ایالات متحده آمریکا بر سر مسئله هسته‌ای ایران متوجه اهمیت متوازن عربستان و ایران و برخی دیگر از کشور‌های منطقه برای چین خواهیم شد.
عزیزی ادامه داد: کشور‌های منطقه از جمله ایران بر سر اینکه کدام یک از کشور‌ها فرمان مناسبات منطقه‌ای را در دست بگیرند با هم رقابت دارند و این تعارضات، رابطه ایران و چین را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ چرا که چین با همین کشور‌ها همین توافقی که با ایران امضا کرده است را دارد؛ بنابراین چین در بین این تعارضات جانب هیچ کشوری را نخواهد گرفت؛ بنابراین در عمل محقق شدن این توافق مشروط به حل منازعات منطقه‌ای می‌شود که در نهایت از نظر چین ایران باید برای حل آن از مواضع منطقه‌ای خود تا حدودی کوتاه بیاید و نقش آفرینی سایر بازیگران را درنظر بگیرد.
این کارشناس مسائل چین یادآور شد: توافق ایران و چین یک مانع بین‌المللی هم دارد؛ یعنی در سطح بین‌المللی هم باید به این مسئله نگاه کرد. باید دید که نتایج این توافق در سطح بین‌المللی به چه صورت خواهد بود.
وی گفت: مهم‌ترین مانع بین‌المللی تحقق همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین، روابط پرنوسان ایالات متحده و چین است. چینی‌ها و آمریکایی‌ها این روز‌ها روابط پر تنش روز افزونی را تجربه می‌کنند و بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اگر این روابط به همین شکل ادامه پیدا کند، شاهد یک نظام دوقطبی دیگری شبیه نظم دوقطبی که زمان جنگ سرد بین ایالات متحده و شوروی سابق وجود داشت، خواهیم بود. اما این ظاهر قضیه است و چین قصد ندارد در میان مدت هزینه‌های حضور امنیتی در غرب آسیا را بپذیرد؛ بنابراین سعی دارد در میان مدت مقوم چتر امنیتی آمریکا در غرب آسیا باشد تا بتواند بدون دردسر سود اقتصادی - تجاری خود را ببرد.
وی با بیان اینکه در غرب آسیا تعدادی از کشور‌ها با آمریکا پیمان امنیتی دارند و در واقع زیر چتر امنیتی ایالات متحده قرار دارند و آمریکا تامین کننده کالا‌های امنیتی در غرب آسیا است؛ ولی چین در غرب آسیا صرفاً تأمین کننده کالا‌های عمومی اقتصادی است و هنوز ورود امنیتی، نظامی و دفاعی در این منطقه پیدا نکرده است و در میان مدت هم قرار نیست چین وارد فضای امنیتی و نظامی در غرب آسیا شود.
این کارشناس مسائل چین تاکید کرد: بنابراین اگر چنانچه چینی‌ها در مقاطعی به سمت همکاری با آمریکا بروند، توافق ۲۵ ایران و چین را در عمل تحت تاثیر قرار خواهد داد.
این کارشناس مسائل چین ابراز داشت: بنابراین اگر آمریکایی‌ها به چینی‌ها فشار بیاورند حتی می‌توانند این همکاری‌های ۲۵ سال با چین را به تعلیق واداشته و باعث شوند که این همکاری‌ها حرکتی به سمت جلو نداشته باشد.
عزیزی ادامه داد: نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر مسئولین خواهان ارتباط با چین هستند باید به فکر رفع موانع سه گانه در سطوح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی باشند.
وی با بیان اینکه ماحصل این توافق ۲۵ ساله، برای ایران بیشتر می‌تواند استفاده سیاسی برای ایران باشد. بدین معنا که ایران با این توافق می‌تواند از حمایت‌های سیاسی چین کما فی‌السابق مثلا در شورای امنیت بهره‌مند شود. همزمان اگر ایران سعی کند موازنه مثبت بین قدرت‌های بزرگ را رعایت کند، می‌تواند سایر قدرت‌ها را به سمت بستن توافق‌های مشابه ترغیب کند.
عزیزی در پایان خاطرنشان کرد: اما اینکه روابط چین و ایران به سمت راهبردی شدن پیش برود یا خیر را باید به دست زمان سپرد و از الان نمی‌توانیم در این مورد حرف قطعی بزنیم؛ نمی‌توانیم بگوییم این سند که انجام شده یک سند مفید است و نمی‌توان گفت که مفید نیست. بلکه یک نقطه عطفی است که می‌توان از این نقطه عطف آینده بهتری را در صورتی که موانع سه گانه یاد شده در بالا رفع شوند، رقم زد.
وی ادامه داد: از آن سال تا امروز سفر‌های متعددی از جانب مقامات ایران به چین و مقامات چین به ایران صورت گرفت تا این سند ۲۵ ساله تنظیم شود و به مرحله امضای دو طرف برسد. در واقع آنچه که در این سفر آخر از سوی وزیر خارجه چین به ایران امضا شد یک تفاهمنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین است.
این کارشناس مسائل چین تصریح کرد: این تفاهمنامه و توافقنامه ۲۵ ساله ایران و چین ابعاد مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها مربوط به حوزه انرژی، حمل و نقل، صنایع، و فناوری است و ابعاد دیگری را هم داراست.
وی با بیان اینکه بر اساس این سند قرار است که همکاری‌های عملی و اجرایی بین ایران و چین در این ابعاد شکل بگیرد، تاکید کرد:، اما این سند به این معنا نیست که روابط راهبردی ایران را از همین ابتدا اجرایی شده در نظر بگیریم. اگر قرار باشد این توافقنامه ۲۵ ساله که بین دو کشور امضا شده است، جنبه اجرایی و عملیاتی پیدا کند، باید یکسری قرارداد‌ها بین شرکت‌های ایرانی و شرکت‌های چینی امضاء بشود که مهم‌ترین قسمت قضیه است.
عزیزی با اشاره به امضای این سند، گفت: توافق ۲۵ ساله ایران و چین تا مرحله امضای آن یک گام اولیه است. موضوع مهمی که بعد از این امضاء می‌تواند اتفاق بیفتد این است که آیا این توافق ۲۵ ساله در عمل هم محقق می‌شود یا خیر؟ آیا به قرارداد‌هایی برای اجرا، تبدیل می‌شود یا خیر؟
این کارشناس مسائل چین بیان داشت: عملیاتی شدن این سند تابع یکسری عوامل است؛ یک سری عوامل داخلی، یک سری عوامل منطقه‌ای و یک سری عوامل بین‌المللی.
وی با بیان اینکه ایران در سطح داخلی در رابطه با چین مسائلی دارد، افزود: اول اینکه بروکراسی دست و پا گیری دارد که بسیاری از شرکت‌های چینی را از کار با شرکت‌های ایرانی می‌ترساند و برحذر می‌دارد. این موضوع باعث می‌شود که با طیب خاطر جلو نیایند. در واقع بروکراسی ما مانع روان‌سازی همکاری‌های ایران و چین در عمل می‌شود.
عزیزی اضافه کرد: یکی دیگر از عواملی که در سطح داخلی باید به آن نگاه کرد، فقدان اجماع بین نخبگان سیاسی ایران است. مشاهده می‌شود که جناح‌های سیاسی ایران در ارتباط با توافقنامه ایران و چین نگاه واحدی ندارند و عدم اجماع در حوزه سیاست خارجی، می‌توانند همکاری‌های راهبردی بین ایران و سایر کشور‌ها را به مخاطره بیندازد که باید به دنبال باز کردن میدانی برای فعالین حوزه رسانه و قرار دادن تریبون در اختیار طبقه متوسط دانشگاهی و نخبگان فکری برای نائل آمدن به یک اجماع و اتفاق نظر در سطح نخبگان فکری سیاسی و دانشگاهی و بعد ملی ایجاد کرد.
این کارشناس مسائل چین با مانع سوم برای عملیاتی شدن سند همکاری‌های ایران و چین در سطح داخلی را افکار عمومی کشور دانست و افزود: افکار عمومی کشور به دلایل مختلف، با رابطه ایران و چین خیلی موافق نیستند که می‌تواند ناشی از عدم اطلاع از پیشرفت‌های چین و سابقه منفی حضور چینی‌ها در ایران مانند حضور آنان در دریای عمان و صید ترال باشد.
وی مانع دیگر عملیاتی شدن سند ۲۵ ساله را مسائل منطقه‌ای و پیرامونی ایران دانست و گفت: به طوری که تعارضات کشور‌های منطقه‌ای مانند عربستان، امارات و رژیم صهیونیستی و ایران با یکدیگر این سند را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این در حالی است که چین شبیه همین توافق که با ایران امضاء کرده است یعنی ۱۳ توافق شراکت راهبردی با کشور‌های منطقه غرب آسیا دارد.
عزیزی حفظ روابط متوازن خود با این کشور‌ها جزو اصول سیاست خارجی چین عنوان کرد و افزود: چین به نفع هیچ کدام موضع نخواهد گرفت و سعی دارد بی‌طرفی خود را در تعارضات منطقه‌ای حفظ کند. هر چند وزن تمایل چین به سمت دیگر کشور‌های غرب آسیا است و چین از ایران توقع دارد به دغدغه‌های امنیتی سایر کشور‌های این منطقه اهمیت دهد.
این کارشناس مسائل چین ابراز داشت: با توجه به مسائلی که در سفر وزیر خارجه چین در هفته اخیر به عربستان سعودی قبل از سفر به ایران و امضای توافق ۲۵ ساله مطرح شد و با توجه به طرح گفت‌وگوی منطقه‌ای از سوی این مقام چینی با حضور عربستان، ایران و ایالات متحده آمریکا بر سر مسئله هسته‌ای ایران متوجه اهمیت متوازن عربستان و ایران و برخی دیگر از کشور‌های منطقه برای چین خواهیم شد.
عزیزی ادامه داد: کشور‌های منطقه از جمله ایران بر سر اینکه کدام یک از کشور‌ها فرمان مناسبات منطقه‌ای را در دست بگیرند با هم رقابت دارند و این تعارضات، رابطه ایران و چین را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ چرا که چین با همین کشور‌ها همین توافقی که با ایران امضا کرده است را دارد؛ بنابراین چین در بین این تعارضات جانب هیچ کشوری را نخواهد گرفت؛ بنابراین در عمل محقق شدن این توافق مشروط به حل منازعات منطقه‌ای می‌شود که در نهایت از نظر چین ایران باید برای حل آن از مواضع منطقه‌ای خود تا حدودی کوتاه بیاید و نقش آفرینی سایر بازیگران را درنظر بگیرد.
این کارشناس مسائل چین یادآور شد: توافق ایران و چین یک مانع بین‌المللی هم دارد؛ یعنی در سطح بین‌المللی هم باید به این مسئله نگاه کرد. باید دید که نتایج این توافق در سطح بین‌المللی به چه صورت خواهد بود.
وی گفت: مهم‌ترین مانع بین‌المللی تحقق همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین، روابط پرنوسان ایالات متحده و چین است. چینی‌ها و آمریکایی‌ها این روز‌ها روابط پر تنش روز افزونی را تجربه می‌کنند و بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اگر این روابط به همین شکل ادامه پیدا کند، شاهد یک نظام دوقطبی دیگری شبیه نظم دوقطبی که زمان جنگ سرد بین ایالات متحده و شوروی سابق وجود داشت، خواهیم بود. اما این ظاهر قضیه است و چین قصد ندارد در میان مدت هزینه‌های حضور امنیتی در غرب آسیا را بپذیرد؛ بنابراین سعی دارد در میان مدت مقوم چتر امنیتی آمریکا در غرب آسیا باشد تا بتواند بدون دردسر سود اقتصادی - تجاری خود را ببرد.
وی با بیان اینکه در غرب آسیا تعدادی از کشور‌ها با آمریکا پیمان امنیتی دارند و در واقع زیر چتر امنیتی ایالات متحده قرار دارند و آمریکا تامین کننده کالا‌های امنیتی در غرب آسیا است؛ ولی چین در غرب آسیا صرفاً تأمین کننده کالا‌های عمومی اقتصادی است و هنوز ورود امنیتی، نظامی و دفاعی در این منطقه پیدا نکرده است و در میان مدت هم قرار نیست چین وارد فضای امنیتی و نظامی در غرب آسیا شود.
این کارشناس مسائل چین تاکید کرد: بنابراین اگر چنانچه چینی‌ها در مقاطعی به سمت همکاری با آمریکا بروند، توافق ۲۵ ایران و چین را در عمل تحت تاثیر قرار خواهد داد.
این کارشناس مسائل چین ابراز داشت: بنابراین اگر آمریکایی‌ها به چینی‌ها فشار بیاورند حتی می‌توانند این همکاری‌های ۲۵ سال با چین را به تعلیق واداشته و باعث شوند که این همکاری‌ها حرکتی به سمت جلو نداشته باشد.
عزیزی ادامه داد: نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر مسئولین خواهان ارتباط با چین هستند باید به فکر رفع موانع سه گانه در سطوح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی باشند.
وی با بیان اینکه ماحصل این توافق ۲۵ ساله، برای ایران بیشتر می‌تواند استفاده سیاسی برای ایران باشد. بدین معنا که ایران با این توافق می‌تواند از حمایت‌های سیاسی چین کما فی‌السابق مثلا در شورای امنیت بهره‌مند شود. همزمان اگر ایران سعی کند موازنه مثبت بین قدرت‌های بزرگ را رعایت کند، می‌تواند سایر قدرت‌ها را به سمت بستن توافق‌های مشابه ترغیب کند.
عزیزی در پایان خاطرنشان کرد: اما اینکه روابط چین و ایران به سمت راهبردی شدن پیش برود یا خیر را باید به دست زمان سپرد و از الان نمی‌توانیم در این مورد حرف قطعی بزنیم؛ نمی‌توانیم بگوییم این سند که انجام شده یک سند مفید است و نمی‌توان گفت که مفید نیست. بلکه یک نقطه عطفی است که می‌توان از این نقطه عطف آینده بهتری را در صورتی که موانع سه گانه یاد شده در بالا رفع شوند، رقم زد.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *