بیم و امید سهامداران بورس

- رسالت نوشت: تعطیلات نوروزی سال ۱۴۰۰ به پایان رسید و فعالان بورس از دیروز جدی‌تر از یک هفته گذشته به‌پای معاملات بازگشته‌اند. عده‌ای از سهامداران نگاه خوش‌بینانه‌ای به وضعیت بورس دارند و حداقل تصور می‌کنند دیگر افت شدید سال قبل رخ نخواهد داد، اما هستند افرادی هم که خیلی به روند‌های بازار امیدوار نیستند و حتی احتمال افت دوباره شاخص را می‌دهند.

سال ۹۹ در تاریخچه تأسیس بورس سال استثنایی بود که رفت‌وآمد سه رئیس را هم تجربه کرد. رسیدن شاخص بورس به قله تاریخی ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی اتفاق به‌یادماندنی بود که تا مردادماه سال قبل رخ داد، اما این فراز با فرودی شدیدتر همراه شد و همین موضوع دستمایه اعتراضات زیادی به وضعیت بورس گردید.

بعد از ریزش شاخص بورس که در ابتدا با عنوان اصلاح همراه بود، انتظار برای بالا رفتن دوباره شاخص در سهامداران قوت گرفت، اما نه‌تنها به انتظارات سهامداران پاسخ داده نشد، بلکه به‌تدریج بی‌اعتمادی و بدبینی جای خوش‌بینی را گرفت. اگرچه نیمه دوم سال ۹۹ شاخص بورس با افت قابل‌توجهی مواجه شد، اما درمجموع با ۱۵۵ درصد بازدهی، بیشترین بازدهی را بین بازار‌های مالی داشت و ارزش بازار سرمایه با رشد ۱۷۸ درصدی نسبت به ابتدای سال ۹۹ به بیش از ۷.۲۰۰ هزار میلیارد تومان رسید.

بورس در سال جدید برای نزدیک شدن به رکورد‌های بی‌سابقه خود در سال ۹۹ راه آسانی در پیش ندارد. محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در سخنان اخیر خود چشم‌انداز بازار سرمایه در بلندمدت را مثبت ارزیابی کرد، زیرا آمار‌های جدید نشان می‌دهد اقتصاد کشور از رکود خارج شده و سوددهی و بازدهی شرکت‌ها افزایش یافته است.

دهقان دهنوی عوامل متعددی را در سال قبل باعث افت و کاهش ارزش شاخص عنوان کرد که از آن جمله می‌توان به قیمت‌گذاری‌های دستوری، سیاست‌گذاری‌های نادرست و اظهارنظر‌هایی که حساسیت‌های بازار سرمایه را درنظر نگرفته بود، اشاره کرد.

برنامه بورس برای سال ۱۴۰۰

وزارت اقتصاد در نظر دارد برای بهبود وضعیت بازار سرمایه اقداماتی را عملیاتی کند ازجمله تقویت مستمر و ارتقای سیستم‌های نظارتی و کشف تخلف در بازار سرمایه، ارتقای شفافیت و تقویت جریان ارائه اطلاعات شرکت‌ها به سهامداران، گسترش فعالیت بازارگردانی به همه نماد‌های بورس و فرابورس، انتشار اوراق اختیار فروش تبعی سهام و سهام خزانه از سوی ناشران، ارائه بیمه پرتفوی سهام خرد برای افراد با دارایی کمتر از ۱۰ میلیون تومان.

همچنین توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری ازنظر حجم و تنوع و نیز تسهیل شرایط فعالیت آن‌ها، نظارت بر فعالیت‌های مرتبط با بازار سرمایه در فضای مجازی، تسهیل و تسریع صدور مجوز برای نهاد‌های مالی به‌منظور ترویج روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم ازجمله برنامه‌های وزارت اقتصاد در سال ۱۴۰۰ است.

در شرایط فعلی اعتماد مردم به بازار سرمایه مخدوش شده است، درحالی‌که باید این اعتماد تقویت و احیا گردد. اعلام برنامه و حمایت زبانی صرف، نمی‌تواند بدبینی سهامداران به بورس را از بین ببرد.

رسیدن به رکورد‌های طلایی که سال قبل در بورس رخ داد، در سال ۱۴۰۰ دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد، اما حداقل با اعمال دستورالعمل‌های صحیح و جلوگیری از بیان اظهارنظر‌های غلط می‌توان دوباره اعتماد به این بازار ا بازگرداند تا موفقیت‌ها تضمین شوند.

تقابل ارزندگی و بدبینی در بورس

مهدی سوری، تحلیلگر بازار سرمایه درباره چشم‌انداز بورس در سال‌جاری به «رسالت» اظهار کرد: همه کشور‌های دنیا سال پر از ابهامی را در پیش رو دارند و هر پیش‌بینی برای شرایط بازار‌ها می‌تواند با خطا همراه باشد، اما با این اوصاف انتظار می‌رود در صورت عدم‌تغییر در متغیر‌های دیگر، رشد بالا و یا افت شدید را برای شاخص بورس شاهد نباشیم. ما تغییر ۱۰۰ یا ۲۰۰ هزار واحدی در همین محدوده شاخص را پیش‌بینی می‌کنیم که آن‌ها بستگی به این دارد که چه افرادی در بازار حضور پیدا کنند و چه برنامه‌هایی داشته باشند و مردم نسبت به آن‌ها خوش‌بین و یا بدبین باشند.

وی بزرگ‌ترین چالش بازار را ناامیدی و دلسردی سهامداران عنوان کرد که آماده خروج از بازار هستند و افزود: مهم‌ترین پتانسیل مثبت فعلی بازار ارزندگی بنیادی بخش زیادی از سهام است. اکنون ما تقابل بین ارزندگی و بدبینی در بازار را شاهد هستیم و تا مادامی‌که بدبینی وجود داشته باشد و افراد به خاطر ارزندگی وارد بازار شوند، تصور می‌کنند شاید در قیمت‌های پایین‌تر هم بتوانند خرید کنند، به همین علت خریدار‌ها در خریدشان تعجیل نمی‌کنند، اما فروشنده‌ها برای فروش عجله می‌نمایند، به‌خصوص این‌که با وجود دامنه نوسان نامتقارن، نقد شوندگی بازار در شرایط منفی کمتر شده است.

این کارشناس بازار سرمایه معتقد است: بدبینی و دلسردی مردم و بی تعهدی مسئولان به بازار درنهایت کاهش پیدا می‌کند و سهام به‌واسطه ارزندگی مسیر خود را پیدا می‌کنند. به همین علت برآیند کلی برای بازار در سال ۱۴۰۰ مثبت ارزیابی می‌شود.

سوری ادامه داد: انتظارات تحلیلی معمولا برای سرمایه‌گذارانی تعریف می‌شود که معاملات آن‌ها بر اساس تحلیل صورت می‌گیرد، ولی قدرت آن‌ها در بازار بورس به‌شدت کاهش پیدا کرده است، زیرا تعداد سهامداران خرد بسیار زیاد و قدرتشان بالاست. در سال‌های گذشته اگر سهامداران حقوقی تصمیم به ورود به بازار می‌گرفتند در وضعیت بازار بسیار اثرگذار بودند و سهامداران خرد هم به دنبال آن‌ها حرکت می‌کردند، اما در حال حاضر سهامداران خرد دارای قدرتی هستند که باید آن‌ها را در معاملات درنظر بگیریم.

وی یادآور شد: سهامداران خرد به بازار بی‌اعتماد شده‌اند و تا زمانی که این معضل رفع نشود، اخبار مثبت یا بسته‌های گشایشی نمی‌تواند بر بازار مؤثر گردد. ازنظر روانی افراد در شرایط ناامیدی و بدبینی، تأثیر کمی از اخبار مثبت می‌گیرند و این موضوع دقیقا برعکس اتفاقی است که در شرایط مثبت رخ می‌دهد. به‌عنوان نمونه در بهار و تابستان سال قبل بازار به اخبار منفی هیچ توجهی نمی‌کرد، ولی حالا وضعیت برعکس سال قبل شده است.

احتمال افت دوباره شاخص

سعید درخشانی دیگر کارشناس بازار سرمایه درباره وضعیت بورس در سال ۱۴۰۰ بیان کرد: در بازار سودآوری بعضی از شرکت‌ها رشد کرده و سودآوری تعدادی دیگر کمتر شده است. دلیلی وجود ندارد که قیمت همه شرکت‌ها باهم و یک‌باره بالا و پایین بشود. نوسان‌های فعلی شاخص نتیجه صعود بی‌منطقی بود که در سال قبل رخ داد. سال گذشته شاخص از ۳۶۰ هزار به ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد رسید درحالی‌که در همین مدت دلار دو برابر شده است.

درخشانی اضافه کرد: اگر قرار باشد توافقی در عرصه بین‌المللی صورت بگیرد و دلار افزایش پیدا نکند، شاخص بازهم افت پیدا خواهد کرد. شاید تعدادی شرکت در بورس باشند که با توجه به قیمت‌های جهانی ارزنده باشند، ولی مجموع بازار این‌گونه نیست. وقتی ۶۰ درصد بازار اور ولیو (Over Value) هستند، می‌توانند بر کل بازار تأثیر گذاشته و باعث افت شاخص شوند.

وی با تأکید بر این‌که در بازار سرمایه سهام همه شرکت‌ها نباید به‌طور همزمان بالا یا پایین بیاید، گفت: ازنظر بنیادی اگر دلار افزایش قیمت نداشته باشد، شاخص بورس بازهم باید کاهش پیدا کند. اگر قیمت دلار نیمایی هم ثابت بماند شاخص تا یک‌میلیون واحد هم می‌تواند افت کند، اما اگر دلار روند صعودی پیدا کند، امکان بالا رفتن شاخص هم وجود دارد.

این کارشناس بازار سرمایه، رسیدن شاخص بورس به ۲ میلیون واحد را حباب عنوان کرد و افزود: طبق قواعد ارزش‌گذاری، بخش زیادی از شرکت‌ها در بازار ارزنده نیستند که بتوانند جلوی افت شاخص را بگیرند و شرکت‌های ارزنده در اقلیت بازار هستند. از سوی دیگر نقدینگی در کل کشور ۴/۳ میلیون میلیارد تومان و ارزش بازار سرمایه در حدود ۲/۶ میلیون میلیارد تومان است. این شاخص به‌تن‌هایی ارزش تفسیر ندارد، اما در کنار سایر عوامل از کمبود نقدینگی در بازار سرمایه خبر می‌دهد. در این شرایط، چون شناور در بازار افزایش پیدا کرده است باعث می‌شود فروشنده‌ها بر خریداران غلبه داشته باشند.

درخشانی در پایان اظهار کرد: بهترین اقدامی که سازمان بورس می‌تواند انجام دهد، متعادل‌سازی قیمت‌هاست، اما متأسفانه عکس این کار را انجام می‌دهد و با دستورالعمل‌های اعلام‌شده باعث قفل شدن صف‌های فروش شده است.