گذری در موزه زمان تهران + عکس

- تسنیم نوشت: موزه‌هایی که سوژه خاصی برای نمایش دارند اغلب در دسته موزه‌های تخصصی طبقه‌بندی می‌شوند، در واقع موزه‌های تخصصی آثار تاریخی، هنری و فنی را به مناسبت‌های ویژه در معرض دید مردم قرار می‌دهند.

موزه زمان تهران هم از آن دسته موزه‌های تخصصی است که به یک سوژه مشخص، یعنی زمان و عناصر مربوط به آن اختصاص دارد. اما موزه زمان در کنار سوژه خاص خود در نوع بنا و زیبایی بنای نمایش هم اهمیت زیادی دارد و خود بنای موزه مورد توجه است. این بنای بسیار زیبا که به تماشاگه زمان (خانه حسین خداداد) معروف است، یک خانه تاریخی در زعفرانیه و مربوط به دوره قاجار است و در تهران، خیابان، ولی عصر، خیابان زعفرانیه، نبش چهارراه پرزین بغدادی واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۸۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

باغی که این ساختمان در آن قرار دارد از اراضی باغ فردوس بود که در اختیار معیرالممالک داماد ناصرالدین شاه نیز قرار داشته، اما پس از مرگ وی پسرش صاحب آن شد، با توجه به این که علاقه‌ای به باغ نداشت درختان آن را یک به یک قطع کرد و در کوره‌های تهران از آن به عنوان هیزم استفاده کرد. حدود سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۷ حسین خداداد این ملک را خرید و در آن زمان ساختمان داخل باغ عمارتی یک طبقه و از خشت و گل بود و اسکلتی چوبی داشت. خداداد دستور داد از اسکلت آهنی به جای اسکلت چوبی در ساختمان استفاده شود و این تغییرات حدود ۱۰ سال طول کشید. حسین خداداد با مقاوم سازی ساختمان و احداث یک طبقه روی همکف تغییرات قابل توجهی را در این ساختمان پدید آورد و همینطور از بهترین استادان گچ بری ایران درخواست کرد برای تزئین دیوار‌های خانه وی اقداماتی را انجام دهند. استاد کاشی به عنوان معمار بنا، مهندس ابتکار به عنوان مشاور ساختمان انتخاب شد و حاج رمضان عباسیان نیز کار‌هایی بر روی آن انجام داد. طراحان بنام گچ بری همچون حاج عبدالکریم نوید تهرانی، استاد فرهاد یحیی پور و حاج علی شیخی نیز بر روی خانه کار کردند.

این مجموعه در محوطه‌ای به گستره ۵۰۰۰ مترمربع و عمارتی با زیربنای ۷۰۰ مترمربع سیر تکامل انواع ساعت‌های مکانیکی متعلق به سده‌های هفدهم تا بیستم میلادی را به نمایش می‌گذارد و انواع ساعت شامل ساعت شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و انواع دیگر در آن وجود دارد. البته مجموعه‌های به نمایش در آمده در این موزه تنها شامل ساعت نمی‌شود و تقویم‌ها و گاهنامه‌های ایرانی به ظرفیت‌های نمایشی این موزه افزوده است. این موزه تنها مجموعه ایران است که به صورت تخصصی به موضوع زمان می‌پردازد.

در محوطه بیرونی بنا چند ساعت بزرگ و قدیمی با نحوه کار متفاوت وجود دارد. یکی از این ساعت‌ها، ساعت روغنی است. این ساعت با مخزن مدرجی که بر روی آن قرار دارد نشان‌دهنده گذر زمان است. در این ساعت هنگامیکه فتیله شروع به سوختن می‌کند سطح روغن داخل مخزن کم شده و زمان را به واسطه علامت‌های روی مخزن نشان می‌دهد. این ساعت علاوه بر نشان دادن زمان، برای روشنایی هم مورد استفاده قرار می‌گرفت.

ساعت دیگری که در محوطه این موزه قرار دارد ساعت طنابی است که نوعی ساعت سوختنی محسوب می‌شود و گره‌هایی که در سطح آن قرار دارد تشکیل شده‌است. این گره‌ها در فواصل مساوی قرار داشته و نشانگر زمان است که با سوختن طناب گذر زمان را بر اساس وجود گره‌ها می‌توان تشخیص داد.

همچنین ساعت آبی قرار گرفته در این محوطه به گونه‌ای عمل می‌کند که با پر شدن مخزن آب این ساعت اهرم قرار گرفته در آن که در بخش انتهایی دارای چوب پنبه است بالا آمده و با مکانیزم مکانیکی اقدام به چرخاندن عقربه‌های ساعت می‌کند.

اما در داخل محوطه موزه ساعت‌های قیمتی‌تری وجود دارد که اغلب آن‌ها محصول کشور فرانسه هستند. مکانیسم عملکرد این ساعت‌ها در دسته‌های دیواری، کوکی و ایستاده تقسیم می‌شوند و قدیمی‌ترین آن‌ها به قرن ۱۸ و دوران لوئی چهاردهم باز می‌گردد. البته ساعت‌هایی از کشور‌های سوییس، انگلیس و آلمان هم در طبقه اول موزه به چشم می‌خورد. البته ساعت‌های مخصوص برای ایران هم در طبقه اول وجود دارد که نمونه آن ساعت طاقچه‌ای است که از جنس برنز و مکانیسم کارکردی آن فنری است. این ساعت در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی ساخته شده که موتور انگلیسی دارد.

اما در طبقه بالای موزه مجموعه ابزار‌های ساخت و تعمیر ساعت وجود دارد و همچنین ساعت افراد مشهور و فرهیخته کشور که به یادگار به این موزه اهدا کرده‌اند. ساعت بزرگانی، چون دکتر حسابی، جمشید مشایخی، داوود رشیدی، محمدعلی کشاورز و افرادی دیگر.