آفریقا؛ قاره فرصت‌های اقتصادی و سیاسی/ فرصت‌سوزی تاریخی دولت!
- قاره آفریقا همواره با فقر، جنگ، گرسنگی و سختی شناخته می‌شود. درحالی که این موضوعات در همه کشور‌های این قاره وجود ندارد و با بررسی بیشتر می‌توان به ظرفیت‌های اقتصادی آن پی برد.
با مساحتی حدود ۳۰ میلیون و ۲۲۱ هزار و ۵۳۲ کیلومتر مربع، ۵۵ کشور عضو در سازمان ملل و حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت، در زمینه اقتصادی و نیاز‌های متنوع مردم آن، بازار بسیار خوبی برای کالا‌های هر کشوری از جمله ایران است.
دو شاخص برخورداری از منابع اولیه و نیروی جوان، باعث شده است تا قاره آفریقا در مرکز توجه اقتصادی جهان قرار بگیرد و دولت‌های پیشرفته و شرکت‌های چند ملیتی با تعریف پروژه‌های زیرساخت و سرمایه‌گذاری به تامین منافع خود از ثروت‌های انبود این قاره بپردازند.
حجم مبادلات تجاری این قاره با دنیا حدود هزار میلیارد دلار است که فقط ۵۲۰ میلیارد دلار آن شامل واردات است؛ که این نشان دهنده بازار خوب در این قاره است. در عین حال حدود کمتر از ۵ هزار میلیارد دلار صادرات دارد.
صادرات کشور‌های آفریقایی به نوبه خود می‌تواند برای همه کشورها، مخصوصا کشور‌هایی که می‌خواهند صنعت داشته باشند، مفید باشد؛ چرا که تمام مواد معدنی و مواد اولیه صنایع در آفریقا موجود است. آفریقا از لحاظ برخورداری از منابع طبیعی و معدنی یکی از قاره‌های ثروتمندترین قاره‌ها به شمار می‌رود.
بیش از ۸۰ درصد از الماس جهان، ۶۰ درصد از معادن طلای دنیا، ۳۵ درصد از منابع منگنز، بیش از ۳۲ درصد از منابع مس دنیا و منابع اورانیوم در خاک آفریقا قرار گرفته است و با توجه به جمعیت این قاره، کشور‌های مستقر در آن از از نظر استراتژیک و اقتصادی فرصتی ویژه برای جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌روند.
برخی از کشورها معدن‌هایی را در این قاره در اختیار گرفتند و در حال استفاده از این معادن هستند و برخی از این کشورها این مواد معدنی را استخراج و برخی دیگر آن را به کشور‌های خود وارد می‌کنند.
وجود محصولاتی مانند موادغذایی، مواد کشاورزی، میوه‌جات، کاکائو، قهوه و امثال آن و همچنین مواد معدنی فراوان، زمینهای بسیار خوبی برای صادرات محصولات تولیدی و همچنین واردات مواد اولیه مورد نیاز در این قاره را فراهم کرده است.
در کنار این، زمینهای بسیار بکر و آماده‌ای برای کشاورزی دارد. مخصوصاً در جنوب صحرای آفریقا، از کنیا به پایین، زمینهای پرباران و سرسبزی وجود دارد و بهترین مکان برای کشاورزی فراسرزمینی است.
توسعه روابط اقتصادی ایران با کشور‌های آفریقایی، می‌تواند معادله‌ای دوسویه باشد که از سوی دولتمردان ایران نادیده گرفته شده است.
اگرچه این قاره همواره در دستور کار و برنامه‌های وزارت امور خارجه قرار داشته است، اما بهبود روابط اقتصادی، نیازمند حضور فعالانه اقتصادی در کشور‌های آفریقایی و ایجاد شناخت بهتر فرهنگ و ظرفیت‌ها این قاره است.
شناخت ظرفیت‌های این قاره برای جمهوری اسلامی ایران بسیار مهم است؛ اما به دلایل فرهنگی و تاریخی که وجود دارد، ترس‌هایی نسبت به این قاره وجود دارد که البته تبلیغات غربی‌ها در این زمینه بی‌تأثیر نبوده است.
یکی از موانع عدم همکاری جمهوری اسلامی ایران و کشور‌های آفریقایی، نداشتن شناخت کافی از ملت و ظرفیت‌های این قاره است؛ در واقع می‌توان گفت که نه ما به اندازه کافی از آن‌ها شناخت داریم و نه آن‌ها به خوبی ملت و کشور ایران را می‌شناسند.
بیش از ۶۰ درصد مردمان این قاره، در دو کشور بزرگ و مهم الجزایر و سودان را مسلمانان تشکیل می‌دهند و همین اشتراکات دینی و مذهبی می‌تواند به عنوان زمینهای برای گستردش ارتباطات، مورد استفاده قرار بگیرد.
اکثر کشور‌های آفریقایی آمادگی خود را برای همکاری‌های کشاورزی و اقتصادی با ایران اعلام کرده‌اند. این همکاری نیاز به مدیریت و سرمایه اولیه دارد تا بتوان این کار را با آفریقا آغاز کرد.
همکاری با آفریقا را می‌توان در ۳ زمینه خلاصه کرد: اول همکاری در زمینه دیپلماتیک، دوم در مجامع بین‌المللی و استفاده از آرای کشور‌های آفریقایی در سازمان کنفرانس اسلامی و عدم تعهد که همکاری‌های خوبی داریم و همیشه از آرای آن‌ها برای اهدافی که داشتیم استفاده کرده‌ایم و سوم بخش اقتصادی است.
برای روابط اقتصادی ما زمینه‌های بسیار زیادی فراهم است؛ ولی موانعی هم وجود داشته است که نتوانسته‌ایم از این نوع همکاری استفاده کنیم. موانعی مانند نداشتن شناخت کافی از ظرفیت‌های آفریقا و همچنین آفریقا هراسی که در میان مردم، مسئولین و بخش خصوصی ما وجود دارد.
این موضوع باعث شده است که ما مثل دیگران، به خصوص کشور‌هایی که در دنیا هدفی برای گفتن دارند، نتوانیم از ظرفیت‌های آفریقا استفاده کنیم.
حجم صادرات ایران به قاره آفریقا پیش از سال ۹۹، ۷۰۰ تا۸۰۰ میلیون دلار و در خوشبینانه‌ترین حالت، یک میلیارد دلار بوده است که به دلیل شیوع کرونا، همین مبادلات به ۵۰۰ میلیون دلار هم رسیده است؛ این در مقایسه با ظرفیت‌ها، اصلا مناسب نیست و بسیار بیشتر از این می‌توانیم از آن استفاده کنیم.
از ملزومات گسترش روابط تجاری میان ایران با قاره آفریقا به گسترش و توسعه روابط بانکی میان ما و این قاره، تقویت و توسعه بازاریابی اقتصادی، فعالیت هدفمند رایزنان اقتصادی ایران در این قاره، گسترش حمل و نقل میان ایران و آفریقا، تلاش برای توسعه گردشگری میان ایران با کشور‌های این حوزه و افزایش رفت و آمد‌های مستمر دیپلماتیک است که تلاش برای اعمال آن‌ها در شرایط تحریمی، اجتناب ناپذیر است.
بخش خصوصی می‌تواند با کمک سفارت خانه‌های جمهوری اسلامی ایران در کشور‌های آفریقایی، تجارت و سرمایه‌گذاری خود را با این کشورها آغاز کند. برای مثال کارخانه‌های تولید آبمیوه می‌توانند با استفاده از میوه‌های گرمسیری که در این قاره وجود دارد، برای تولیدات خود استفاده کنند.
همچنین در بخش‌های علمی و فناوری و همچنین فرهنگی می‌توان اقداماتی را انجام داد، ما هیچ مشکلی با کشور‌های آفریقایی از نظر سیاسی نداریم. البته حدود ۵ یا ۶ کشور هستند که به خاطر برخی مسائل مانند فشار‌های آمریکا و کشور‌های اروپایی با ایران قطع رابطه کرده‌اند؛ اما حدود ۵۰ کشور دیگر این قاره آمادگی لازم و امکان ایجاد روابط تجاری با جمهوری اسلامی ایران را دارند و محدودیت و منعی برای برقراری روابط تجاری و اقتصادی نداریم.
در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران ۲۲ سفارتخانه در کشور‌های آفریقایی دارد و کشور‌های آفریقایی ۱۲ سفارتخانه در تهران دارند.
قاره آفریقا، قاره فرصت‌هاست و برخی کشورها توانسته‌اند به خوبی از ظرفیت‌های آن استفاده کنند. فرصت‌ها و ظرفیت‌های قاره آفریقا معطوف به پتانسیل‌های اقتصادی و تجاری نمی‌شود؛ بلکه می‌توان در زمینه‌های سیاسی و مجامع بین‌المللی از کمک آن‌ها استفاده کرد.
مع‌الأسف دولت با نگاه افراطی به غرب، فرصت تاریخی استفاده از ظرفیت‌های همکاری با آفریقا را سوزاند!