دوره تحول قضایی، بهار اشتغالزایی و آموزش‌دهی به زندانیان شده است/ از اعتماد به افراد دارای سوء پیشنیه ضرر نکردم
- بازاجتماعی کردن محکومان و زندانیان و ایجاد اشتغال برای آنها جهت پیشگیری از بازگشت به چرخه جرم، یکی از برنامه‌های دستگاه قضایی در دوره تحول است که با جدیت پیگیری می‌شود و مورد تاکید مؤکد آیت‌الله رئیسی نیز می‌باشد. در انجام این ماموریت مهم، دستگاه قضایی، توسط مجموعه‌ای از خیّرین و کارآفرینان حمایت می‌شود؛ یکی از این کارآفرینان، «علیرضا نبی» است که با همکاری و مساعدت سازمان زندان‌ها بالغ بر ۱۰۵۷ نفر از محکومان و زندانیان سابق را در مجموعه‌های تولیدی خود مشغول به کار کرده است.
در گفت‌وگوی مشروحی که با دکتر علیرضا نبی کارآفرین برتر حوزه زندانیان داشتیم، او از سابقه فعالیت خود و چگونگی جذب و به کارگیری زندانیان و محکومان سابق و کم و کیف امور تولیدی خود با نیروی انسانی‌ای گفت که همه آنها یک ویژگی مشترک دارند و آن هم داشتن سوء پیشینه است.
در ادامه، توجه شما مخاطبان را به متن گفت‌وگوی تفصیلی خبرنگار میزان با علیرضا نبی، کارآفرین حوزه زندانیان جلب می‌کنیم:
: بحث اشتغال زندانیان، یکی از موضوعات مهم در دوران تحول قضایی است و مورد تاکید موکد ریاست قوه قضاییه نیز می‌باشد؛ رویکرد اصلی در این زمینه آن است که محکوم وقتی وارد زندان می‌شود خروجی، همان مجرم قبل نباشد بلکه یک ارزش افزوده‌ای داشته باشد، یک تخصصی فرا گرفته باشد که با استفاده از آن توانمندی، دوباره به فرآیند جرم بازنگردد؛ ما متوجه شدیم شما در زمینه اشتغالزایی برای زندانیان و محکومان کار‌های متعددی انجام دادید؛ برای نمونه، از شرایط استخدام در واحد‌های تولیدی تحت مسئولیت شما، داشتن سوء پیشینه است؛ به عنوان سئوال نخست به ما بگویید که هدف اصلی‌تان از این اقدام چیست؟
وقتی کتابخوانی، اضافه کاری محسوب می‌شود
نبی: ما همیشه معمولا به سمت کار‌هایی رفتیم که نسبت به آن عادت کردیم و دیگران هم همان کار‌ها را انجام دادند، ولی آنها ماندگار نیست کار‌هایی که ماندگار است کار‌هایی است که متفاوت است و کار‌های خاص است؛ راه‌هایی که دیگران نرفتند. آنها می‌تواند ماندگار و اثرگذار باشد و تغییرات اساسی در جامعه رقم بزند؛ در حوزه آسیب‌های اجتماعی، اقتصاد خیلی می‌تواند چرخه بزه و آسیب را درمان و قطع کند؛ یعنی ما وقتی شخص آسیب دیده را توانمند می‌کنیم نه تنها این شخص آسیب‌دیده به آسیب برنمی‌گردد که خودش برای جامعه و برای افراد بزهکار یک محور حرکتی می‌شود؛ پس برای این فرایند شما باید این شخص را توانمند کنید.
برای توانمند کردنش باید یک بستری ایجاد کنید. پس یک کارخانه ما الان لازم داریم تا این فرد محکومیت طی کرده، معیشتش را بگذراند، حقوق لازم را دریافت کند؛ در حین کار هم ما می‌توانیم آموزش‌های لازم را به او بدهیم و چیز‌هایی که لازم دارد در اختیارش قرار دهیم؛ اگر خانه‌اش نیاز به رسیدگی دارد خانه‌اش را رسیدگی کنیم، اگر خودش نیاز به آموزش دارد، درس بخواند، او با بی‌سوادی بزه انجام داده است قطعا اگر دانشگاه رفته باشد آن کار را انجام نمی‌دهد؛ یک شرطی که داخل کارخانه گذاشتیم این است که می‌خواهی برو اضافه کاری کن، می‌خواهی برو در کتابخانه کتاب بخوان، هر دوتا اضافه کاری محسوب می‌شود؛ بعد اینکه کتابی را خواندی، بیا برای دوستانت تعریف کن؛ این کار به او قدرت سخنرانی می‌دهد؛ به او یاد می‌دهیم چگونه حرف بزند؛ به او یاد می‌دهیم میکروفن را بگیرد و اصلا نترسد از صحبت کردن در جلوی جمع؛ عزت نفس بالا می‌رود. یعنی شما با دو سه ساعت امکان فرصت مطالعاتی دادن به یک همکار در سالن تولید چند تا دستاورد بزرگ برای او ایجاد می‌کنید و محصول این فرایند می‌شود انسان توسعه یافته؛ انسان توسعه یافته که بشود گناه هم نمی‌کند.
تلاش مضاعفی که منجر به درآمد سی میلیونی در یک ماه شد
: ظاهراً در کارخانه شما، کارکنانی که سابقاً محکوم و بزهکار بودند، در سود محصول نیز سهیم هستند؛ می‌توانید در صورت امکان، به نمونه‌ای از حیث سودبری این افراد اشاره کنید؟
نبی: کارکنان یک مجموعه وقتی فضا و محیط کار را دوست داشته باشند برای تعالی آن مجموعه تلاش مضاعف می‌کنند؛ وقتی تلاش کردند، هم خود و هم مجموعه رشد می‌کنند؛ بنابراین باید در این رشد آنها را سهیم کرد؛ باید علاوه بر دستمزد ثابت و مقرر شده، کارانه به آنها تخصیص داد؛ خیلی جالب است بدانید فردی که پیش‌تر، معتاد کارتن‌خواب بود اکنون در مجموعه تولیدی ما ۳۰ میلیون تومان در ماه بواسطه تلاش مضاعفش درآمد دارد و پورسانت محصول تولیدی به فروش رفته را دریافت می‌کند. ما به این می‌گوییم توانمندسازی؛ حالا این آدم ۱۳ نفر مثل خودش را آموزش داده است. اصلا حقوق‌ها کم نیست؛ وقتی ما می‌گوییم کف حقوق فردی که وارد کارخانه می‌شود ۳ میلیون تومان است، منظور آن است که آن‌هایی که تازه وارد کارخانه می‌شوند ۳ میلیون تومان می‌گیرند؛ درآمد افراد فعال در مجموعه تولیدی ما بواسطه تلاش‌های مضاعف‌شان از ۵ میلیون تومان شروع می‌شود و بعضاً به ۵۰ میلیون تومان نیز در مقاطع افزایش تقاضای خرید می‌رسد.
قدردانی از رئیس قوه قضاییه و رویکرد دستگاه قضایی مبنی بر اشتغال بجای حبس
: اغلب جامعه کارآفرینان نسبت به کسانی که سوء سابقه دارند یک برچسبی می‌زنند که این آدم از لحاظ اجتماعی مشکل دارد و قابل اعتماد نیست؛ شما چطور توانستید به افرادی که سوء پیشینه و سوء سابقه دارند اعتماد کنید؟
نبی: من سال ۸۴ کار خود را شروع کردم؛ تا حدود ۶ سال بنای ما این بود که کسی نفهمد نیروهای ما معتاد بهبود یافته زندانی هستند؛ چون محصولاتمان را نمی‌خرند؛ در سال ۸۸، یعنی بعد از ۵ سال از آغاز به کار ما با نیروهای سابقاً معتاد، یک روزنامه محلی در خراسان، از طریقی، ضوابط استخدام در مجموعه تولیدی ما را فهمید و خبر آن را با تیتر «شرط استخدام در اینجا داشتن سوءپیشینه است» منتشر کرد؛ ما اقدام به خرید همه نسخ آن روزنامه کردیم تا موضوع همچنان مسکوت بماند و به فروش محصولاتمان آسیب نرساند؛ در همان زمان، از فروشگاهی بزرگ با من تماس گرفتند که بعد از انتشار مطلب مورد اشاره در روزنامه، مردم زیتون تولیدی شما را با این فرض که به خاطر نیروهای شما لابد اصول بهداشتی در تهیه آن رعایت نشده خریداری نمی‌کنند؛ اکنون بیش از ۱۰ سال از آن اتفاق گذشته است و به گونه‌ای فرهنگ سازی شده است که مصرف کنندگان نسبت به خرید و استفاده از محصولات تولیدی ما نه تنها اکراه ندارند بلکه تمایل و رغبتی دوچندان دارند. ما برای مصرف‌کنندگان اینچنین تبلیغ کردیم که اگر از این پک‌ها خریداری کنید، موجبات اشتغالزایی و درآمدزایی برای یک زندانی و بهبود معیشت خانواده او را فراهم می‌آورید؛ مردم نیز از این تبلیغ استقبال کردند و به خرید محصولات ما روی آوردند؛ در اینجا باید بر شرایط ایجاد شده از سوی آیت الله رئیسی، رئیس قوه قضاییه و رویکرد دستگاه قضایی مبنی بر اشتغال بجای حبس، قدردانی کنم که کار ما را تسهیل و تسریع کرد.
افراد دارای سابقه جرائم خشن و قتل در اولویت استخدام
: این نوع اشتغالزایی در مجموعه تولیدی شما، مخصوص کدام دسته از زندانیان و محکومان می‌شود؟
نبی: در وهله نخست عمدتا مربوط به زندانیانی بود که محکوم به پرداخت جزای نقدی به دولت شده بودند و شاکی خصوصی نداشتند. اما در حال حاضر، افرادی در مجموعه تولیدی ما مشغول به کار هستند، که سابقاً به سبب ارتکاب جرائم خشن و قتل عمد محبوس بودند. جالب است بدانید که اولویت استخدام در مجموعه ما با این افراد است؛ همچنین در مجموعه تولیدی ما افرادی وجود دارند که به سبب ناتوانی جسمی، از انجام بسیاری از امور یدی معذورند و ما امور بسیار سبک را به آنها محول کرده‌ایم. دسته دیگر از نیروهای ما، زندانیان رأی باز هستند که صبح در مجموعه تولیدی ما مشغول هستند و شب به زندان بازمی‌گردند. دسته دیگر از نیروهای ما، افرادی‌اند که جایگزین اشتغال به حبس هستند که عمدتاً شامل محکومین مالی فاقد شاکی خصوصی می‌شوند؛ این افراد بجای اینکه روزانه صدهزار تومان هزینه در زندان داشته باشند، ماهانه سه میلیون تومان درآمد دارند؛ بکارگیری این افراد فعلاً به صورت آزمایشی در یکی از مجموعه‌های تولیدی ما در مشهد صورت می‌گیرد.
کارکنان در نهایت صحت و صداقت مشغول خدمت به ارتقاء بنیه تولیدی کشور هستند
: در این مدت طولانی که اقدام به استخدام افراد دارای سوء پیشنیه کرده‌اید آیا موردی رخ داده که جرم و تخلف مشهودی از این افراد در محیط کار رخ دهد؟
نبی: چنین چیزی اصلاً پیش نیامده است؛ تعداد ۱۰۵۷ نفر از محکومان سابق در مجموعه تولیدی ما مشغول به کار هستند که حدوداً ۶۰ درصد آنها خانم هستند و در نهایت صحت و صداقت مشغول خدمت به ارتقاء بنیه تولیدی کشور هستند.
: خانم‌های شاغل در مجموعه تولیدی شما، در زمره سرپرستان خانوار هستند؟
نبی: همسران اکثر این بانوان، از افراد محکوم به حبس هستند؛ این بانوان در مجموعه تولیدی ما از همه امکانات شغلی به اضافه پورسانت فروش بهره‌مند هستند.
: مقداری در خصوص کم و کیف فعالیت‌های تولیدی خود و اجناسی که تولید می‌کنید، توضیح دهید؟
نبی: نخستین محصول تولیدی ما زیتون بود؛ تولید زیتون را بدین جهت انتخاب کردیم که در فرآیند تولید آن، فعالیت یدی نیروی کار بیشتر از کاربرد ماشین‌آلات است؛ به همین جهت ما برای ایجاد اشتغال برای جامعه هدفمان که همان نیروهای دارای سوء پیشینه بودند به سراغ تولید زیتون رفتیم. در طرح جدیدی که آغاز کردیم، هر دو هکتار باغ زیتون را به همراه نهال زیتون و آموزش کشاورزی به یک زندانی سابق داده‌ایم و به او گفته‌ایم که این باغ را احیاء کند و هر چه محصول بدست آورد ما خریدار آن هستیم؛ میانگین سود آن زندانی سابق در این دو هکتار باغ، سالانه بالغ بر ۵۰ میلیون تومان است؛ این مبلغ جدای از حقوق و مزایایی است که آن فرد ماهانه از ما دریافت می‌کند.
: یعنی ایده راه‌اندازی کارخانه ایجاد اشتغال برای افراد دارای سوء پیشینه بود یا اینکه کارخانه را از قبل داشتید؟
نبی: ایده اولیه این بود که من بروم سراغ افرادی که سوءپیشینه دارند؛ علتش این بود که یکی از بستگانم معتاد بود و به دلایلی محکوم و زندانی شده بود و از نزدیک با مشکلات خانواده زندانی آشنا شدم؛ از سویی دیگر، شاهد بودم که به این فرد بعد از پایان دوره محکومیتش به دلیل سوء سابقه، شغل نمی‌دادند. این موضوع برای اوایل دهه ۶۰ است؛ از همان زمان این امر به ذهن من خطور کرد که برای اشتغال زندانیان و رفاه حال خانواده آنها کاری کنم.
: از چه سالی کارخانه خود را راه‌اندازی کردید؟
نبی: در سال ۸۴ یک کارخانه را اجاره کردم و کار تولیدی خود را با ۱۵ زن سرپرست خانوار که همسرانشان زندانی بودند، آغاز کردیم. خداوند به این کار ما برکت داد و در نتیجه سود به دست آمده، در سال ۸۵، تعداد ۱۰ کارخانه را اجاره کردیم و بر تعداد نیروهای خود افزودیم؛ سپس به فکر احداث کارخانه افتادیم؛ در اطراف مشهد و مینو دشت گلستان، کارخانه‌هایی را احداث کردیم و افرادی که معتاد و کارتن خواب بودند و مشاغل کاذب داشتند را جذب کردیم.
کمک‌های بی نظیر خیرین به کارکنان
: در مورد نحوه ارتباط خیرین با شما و مجموعه تولیدی که دارید، توضیح دهید؟
نبی: ظرفیت خیرین ما بی‌نظیر و فوق‌العاه است. خیرین به نیروهای فعال در مجموعه تولیدی ما، کمک‌هایی از جمله اعطای وام، پرداخت کمک هزینه تحصیلی و آموزشی و کمک به خرید اسباب منزل می‌کنند. همچنین بخشی از حقوق و مزایای ۱۰۵۷ پرسنل ما توسط خیرین تامین می‌شود. علاوه بر اینها، بخشی از ماشین آلات مجموعه تولیدی ما نیز توسط خیرین تهیه شده است. چندی پیش، دو خانم خیّر ایرانی ساکن هلند، مبلغ ۴ میلیارد تومان را به مجموعه ما دادند تا صرف احداث کارخانه بسته بندی خرما در جهرم کنیم.
ماجرای گذشت از قصاص به حرمت امام رضا (س)
: مصداق خاصی در ذهن دارید که فرد مرتکب جرایم خشن، به یک نیروی کارآمد در مجموعه تولیدی شما تبدیل شده باشد؟
نبی: فردی تنومد و قوی هیکل به نام اصغر بود که در طرح مقابله با اراذل و اوباش دستگیر شده و محکومیت یافته بود؛ این اصغر زندانی نمونه کشور شد و هدیه سفر به کربلا در ایام اربعین را دریافت کرد. او در مدتی که در مجموعه تولیدی ما مشغول به کار بود، علی رغم اینکه سابقه شرارت داشت، در نهایت نظم و انضباط کار کرد و بعد از سفر به کربلا نیز اصلاً یک آدم دیگری شد و اکنون کسب و کاری را برای خود راه انداخته است؛ او خود را مدیون لطف امام حسین (ع) می‌داند.
فرد دیگری بود که در زمره ۱۰ معرقکار برتر اصفهان بود و در یک نزاع، فرد دیگری را نیز به قتل رسانده بود؛ اولیای دم مقتول خواهان قصاص او بودند؛ او در مدت ۷ سال حبس، شروع به ساخت بزرگترین قرآن چوبی جهان کرده بود؛ این فرد برای اجرای حکم قصاص به قرنطینه زندان نیز منتقل شده بود و طناب دار نیز به گردنش آویخته شده بود، اما در لحظه آخر وقتی مادر مقتول متوجه شد، قرآن چوبی ساخته شده توسط او به حرم امام رضا (ع) اهداء شده است، به حرمت امام رضا (ع) از حق خود گذشت و این فرد از زندان آزاد شد و به مجموعه تولیدی ما پیوست.
دوره تحول، بهار ارتباط ما به عنوان کارآفرین با سازمان زندان‌ها هست
: در دوره تحول قضایی و ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضاییه و مسئولیت آقای حاج محمدی در سازمان زندان‌ها، وضعیت ارتباط شما با سازمان مزبور برای جذب و آموزش زندانیان، چه تغییراتی داشته است؟
نبی: دوره اخیر، بهار ارتباط ما به عنوان کارآفرین با سازمان زندان‌ها هست؛ مدیریت این سازمان یک شخصیت جهادی و کارآمد است که کمک‌های شایانی به ما داشته است؛ همچنین بخشنامه‌های صادره از سوی ریاست قوه قضاییه در حوزه زندان‌ها و شرایط زندانیان نیز امور ما را برای ایجاد اشتغال برای زندانیان و آموزش آنها تسهیل کرده است.
: آیا ارتباط خود را با افرادی که از مجموعه شما جدا شدهاند حفظ کرده‌اید؟ موردی بوده است که فرد مجددا به اعمال مجرمانه بازگردد؟
نبی: ما ارتباط کاری و مشورتی و تبادلات تجاری خود را با افرادی که از مجموعه ما جدا می‌شوند و خود کسب و کار دیگری راه می‌اندازند حفظ می‌کنیم و تاکنون موردی وجود نداشته که فردی که ما ضامن او شده‌ایم، دوباره به چرخه جرم بازگردد.
گفت‌وگو از میثم حیدری