حال خوش «چغاخور» با کمک محلی‌ها

_ روزنامه ایران نوشت: پرنده‌ها قرارشان را اینجا گذاشته‌اند، درست وسط تالاب، جایی که ماهی‌ها در تلاقی نور خورشید و آب، خودشان را مدام، چون ستاره جا می‌زنند. تالاب چغاخور این نگین فیروزه‌ای همچون دیگر تالاب‌های چهارمحال و بختیاری در فصل پاییز میزبان هزاران پرنده مهاجر است و همین میزبانی عاملی برای تبدیل شدن این منطقه به یکی از زیباترین مناطق گردشگری کشور شده است. این تالاب بین‌المللی منحصر به فرد، بزرگتریـن تالاب استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود که در سایت رامسر به ثبت رسیده است.

 

این تالاب براساس مطالعه انجام شده، رتبه هشتم را در بین ۷۵ تالاب مهم کشور به خود اختصاص داده است. مساحت این مرغزار وسیع نزدیک به ۷۰۰ هکتار برآورد شده است که انواع پرندگان و آبزیان از جمله مرغابی، غاز و اردک، آنقوت، چنگر، انواع حواصیل، لک لک سفید، خروس کولی و فلامینگو و ماهیان کپور وکولی در آن زیست می‌کنند. خشکسالی‌های اخیراز جمله خشکسالی سال ۹۶ عاملی بود تا این تالاب بی‌نظیر کاهش ۸۵ درصدی آب نسبت به سال قبل خود را تجربه کند و، اما بارندگی‌ها طی دو سال گذشته عطش آن را تا حدی کم کرد و به اندازه‌ای که به اعتقاد کارشناسان محیط زیست این استان اکنون آبگیری این تالاب در شرایط مناسبی قرار دارد.

 

اما این تمام ماجرای حال ناخوش این تالاب نیست، وجود زباله‌های خانگی، سموم و کود‌های شیمیایی اراضی کشاورزی و صنعتی، رهاسازی زباله توسط گردشگران و... پیرامون تالاب خود قصه پر غصه دیگری است که قلب این خانه بزرگ پرندگان را به درد می‌آورد. موضوعی که محل تأمل دوستداران محیط زیست و پاسخگویی مسئولان است.

 

هومن خاکپور کارشناس محیط زیست و منابع طبیعی در حوزه زاگرس گفت: تالاب چغاخور در سال ۱۳۵۲ ثبت بین‌المللی و جزو ۱۰ تالاب برتر از نظر زیستگاه پرندگان محسوب می‌شود.

 

وی تخصیص نیافتن حقابه مورد نیاز تالاب چغاخور را به‌عنوان یک تهدید عنوان کرد و افزود: در کشور ما تأمین حقابه تالاب از تأمین حقابه صنعت و کشاورزی در رده پایین‌تر قرار گرفته و باید محیط زیست در تأمین حقابه این این تالاب تلاش بیشتری انجام دهد.

 

وی قرار گرفتن و جانمایی نادرست صنایع منطقه بروجن را به‌عنوان یک معضل زیست محیطی دانست و اظهار داشت: از حقابه تالاب گندمان و چغاخور برای تأمین نیاز‌های صنایع این شهر برداشت می‌شود.

 

همچنین پساب‌های زمین‌های کشاورزی که مملو از کود شیمیایی و سموم است خود تهدید دیگری است که این تالاب و گونه‌های جانوری، پرندگان و گونه‌های اندمیک (منحصر به یک جغرافیای خاص) موجود در آن را دربرگرفته است. حجم زیادی از زباله‌ها توسط گردشگران و جوامع محلی در این مناطق رهاسازی شده‌اند؛ ضمن اینکه درصدی از این زباله‌ها نیز در مسیر باد به این مکان‌ها آورده می‌شوند که باعث زشت شدن حاشیه تالاب و همچنین آلوده شدن محیط می‌شوند.

 

خاکپور رسوبات را از دیگر تهدید‌های این تالاب برشمرد و بیان داشت: در بارندگی‌ها، خاک شسته می‌شود و بستر تالاب را پر می‌کند که این امر باعث تخریب زیستگاه گیاهی و جانوری این تالاب می‌شود.

 

در حالی که کارشناس و فعال محیط زیست منطقه زاگرس از عوامل تهدیدکننده تالاب چغاخور که یکی از باارزش‌ترین تالاب‌های استان چهارمحال وبختیاری و کشور است سخن به میان می‌آورد، مدیرکل محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری ضمن تأکید بر اهمیت اقتصادی، فرهنگی، تاریخی و پژوهشی این تالاب، وضعیت فعلی این تالاب را نسبت به سال‌های گذشته مطلوب دانسته و احساس رضایت می‌کند.

 

شهرام احمدی در این خصوص گفت: این تالاب زیبا و نگین فیروزه‌ای استان بنا به شرایط اقلیمی و کوهستانی بودن آن از حساسیت دوچندان برخوردار است و همین امر می‌طلبد تا در نگهداری آن نسبت به دیگر تالاب‌ها توجه ویژه‌ای صورت گیرد. خوشبختانه در راستای اجرای برنامه مدیریت زیست بومی تالاب بین‌المللی چغاخور، تفاهمنامه مشترک حفاظت و مدیریت پایدار تالاب با همکاری محیط زیست استان، استاندار و دیگر دستگاه‌ها، نمایندگان جوامع محلی و سازمان‌های مردم نهاد امضا و مبادله شده است.

 

وی تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب چغاخور را راهی برای احیا و حفاظت از این تالاب بین المللی عنوان کرد و افزود: با تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب چغاخور؛ افزایش نیرو‌های حفاظتی، ایجاد پاسگاه‌های محیطبانی، افزایش گشت، کنترل و نظارت، احداث ایستگاه پایش برخط برای این تالاب صورت گرفته است که خوشبختانه شاهد احیای دوباره این زیستگاه طبیعی پرندگان هستیم.

 

وی تفاهمنامه مذکور را ضمانت اجرایی برنامه مدیریت یکپارچه تالاب بین‌المللی چغاخور خواند و گفت: به کارگیری رویکرد مشارکتی می‌تواند زمینه مناسبی برای همگرایی کلیه ذینفعان در فرایند مدیریت این تالاب باشد.

 

مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری به طرح آموزشی سیپا اشاره و عنوان کرد: طرح آموزشی سیپا با هدف آموزش تحقیقاتی مشارکت و آگاهی‌افزایی تالاب بین‌المللی چغاخور برای مردم حاشیه تالاب اجرایی شده است تا بهره‌برداری از این تالاب خردمندانه صورت گیرد.

 

این مسئول با بیان اینکه مدیریت پسماند‌ها موضوعی بسیار کلیدی در حفظ محیط تالاب است افزود: با اجرای کارگاه‌های آموزشی که برای دهیاران، بخشداران، بهیاران و... برگزار شد کارجمع‌آوری زباله‌ها هر دو روز یک بار توسط شرکت تعاونی دهیاران چغاخور انجام می‌گیرد. همچنین نصب سطل‌های زباله در اطراف تالاب صورت گرفته است تا گردشگران زباله‌های خود را درآن بریزند.

 

وی همچنین به ساماندهی ورود پساب‌های خانگی و زمین‌های زراعی به این تالاب اشاره و تصریح کرد:با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی از جمله آبفا به منظور پیشگیری از ورود آلاینده‌های فاضلاب خانگی و زمین‌های کشاورزی اقدامات لازم صورت گرفته است تا شاهد آلوده شدن تالاب به پساب‌های خانگی و سموم و کود‌های شیمیایی و شیرابه‌های آن نباشیم و از این‌رو تأسیس تصفیه خانه‌های مورد نیاز برای فاضلاب روستا‌ها در اولویت قرار گرفته است. همچنین نظارت و پایش برای جلوگیری از ورود شیرابه سموم زمین‌های زراعی از دیگر اقداماتی است که با جدیت هر چه بیشتر دنبال می‌شود. همچنین استفاده از روش‌های نوین آبیاری برای مصارف کشاورزی از دیگر تصمیماتی بوده است که دستگاه‌های اجرای مدنظر دارند.

 

مدیرکل محیط زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به حقابه این تالاب افزود: بارش‌های مؤثر در سال گذشته بخشی از نگرانی‌ها را برطرف کرده است و وضعیت آب در این تالاب و سایر تالاب‌های استان تا حد قابل توجهی بهبود پیدا کرده است. طی ۲ سال گذشته وضعیت حقابه تالاب چغاخور مطلوب بوده است به طوری که پس از تمام برداشت‌های صورت گرفته همچنان ۲۰ میلیون مترمکعب آب در این تالاب وجود دارد. گفتنی است حقابه تالاب چغاخور در اولویت برداشت قرار دارد و پس از آن دیگر ذینفعان در زیرمجموعه آن حق برداشت خواهند داشت. همین وضعیت مطلوب تالاب باعث شده که امسال برای نخستین بار شاهد میزبانی این تالاب از ۱۰۰ هزار قطعه پرنده مهاجر باشد.

 

احمدی با بیان اینکه وجود شرایط مساعد در تالاب‌های استان چهارمحال و بختیاری، تخم‌گذاری و زادآوری برخی از پرندگان مهاجر را مهیا کرده است گفت: بیش از ۱۰۰ هزار قطعه پرنده آبزی و کنارآبزی، متشکل از ۶۰ گونه پرنده به این تالاب مهاجرت کرده‌اند که از این تعداد بین ۴۰ تا ۵۰ هزار قطعه پرنده با توجه به شرایط خوب موجود زادآوری می‌کنند.

 

وی به شیوع بیماری کرونا و کاهش گردشگران اشاره کرد و افزود: این تالاب و سایر تالاب‌های این استان هرساله میزبان صد‌ها علاقه‌مند به طبیعت وگردشگر از استان‌های همجوار، دیگر استان‌ها و حتی برون مرزی است، اما طی یک سال اخیر به علت شیوع بیماری کرونا تعداد این گردشگران کاهش پیدا کرده است، اما با وجود این همچنان گردشگران به این منطقه می‌آیند و به همین منظور برای جلوگیری از تجمع و اسکان مسافران و گردشگران در حاشیه این تالاب و سایر تالاب‌ها، تابلو‌های هشداردهنده نصب شده است. همچنین گشت‌های سیار به تالاب‌ها سرکشی دارند و پاسگاه‌های محیط بانی هم در حال فعالیت هستند.