اتحاد اعراب با روسیه یا یک اتفاق ساده

اعراب منطقه تصور می کنند این توافق ایران و آمریکا را به هم نزدیک تر می کند و باعث می شود که آمریکا همچون گذشته با کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی دوستان گرمابه و گلستان نباشند.

به همین خاطر است که سران کشورهای عربی منطقه راهی روسیه شده اند تا بتوانند روابط خود را با مسکو بهبود بخشند. از این روند مسکو هم بدش نمی آید که بتواند خود را دوباره در منطقه باز یابد و اکنون که چنین فرصتی ایجاد شده می تواند بهترین بهره را ببرد.

اما مانع مهم و اساسی میان اعراب و روسیه تضاد در مواضع سیاسی این دو است. روسیه که اکنون یکی از حامیان اصلی دولت بشار اسد است و با حمایت های او و ایران، بشار اسد در سوریه توانسته ایستادگی کند، محل اختلاف شدید، مسکو و اعراب است.

کشورهای عرب منطقه کمر همت بسته اند تا بشار اسد را سرنگون کنند، عراق راه تجزیه را طی کند، یمن که با سیاست های آل سعود و دیگر اعراب همپیمان او در منطقه محالف است با زور و جنگ به خواسته های آنها تمکین کند و مردم بحرین همچنان سرکوب شوند، با سیاست های روسیه در منطقه همخوانی ندارد.

حال در این میان کدام طرف از خواسته های خود کوتاه خواهد آمد؟ روسیه یا کشورهای عرب منطقه؟

پاسخ به این پرسش دشوار است. روسیه که خود را در منطقه در حاشیه می بیند تمایل دارد که حضور و تأثیر بیشتری در تحولات داشته باشد و برای این که به آن دست یابد اکنون این فرصت مناسبی برای او است.

کوتاه آمدن اعراب در تحولات منطقه ای، شکست سیاست های آمریکا را در غرب آسیا همراه خواهد داشت حال آن که کاخ سفید برای مدیریت این تحولات هزینه های زیادی را صرف کرده و نمی تواند به این راحتی از منطقه چشم بپوشد.

پس به این راحتی نمی توان انتظار داشت که میانه اعراب و آمریکا شکرآب شده باشد و آنها اکنون دنبال روسیه به عنوان کشوری قدرتمند هستند تا جایگزین آمریکا در منطقه شود.

سران مرتجع کشورهای عربی منطقه هنوز هم سیاست های آمریکا را در منطقه پیاده می کنند و تغییری در روند آن ایجاد نشده است. پس برای چع منظوری به سوی مسکو سرازیر شده اند؟

یکی از دلایلی که می تواند مطرح باشد، فشار به آمریکا و امتیاز بیشتر گرفتن از آن بر سر موضوع هسته ای ایران است. اعراب از این توافق خود را نگران نشان می دهند و ناراضی هستند. چرا که اعتقاد دارند جایگاه ایران با این توافق بالاتر می رود و به عنوان یک کشور هسته ای در منطقه  شناخته می شود و در پی آن ابرهای تیره و تار روابط ایران و غرب هم کنار خواهد رفت.

اما در مسیر روابط اعراب و روسیه، اگر اعراب خواهان گسترش مناسبات با روسیه هستند باید در رفتارهای منطقه ای خود تجدید نظر کنند تا بتوانند اعتماد پوتین را به خود جلب کنند.

نخستین گام آنها دست برداشتن از دشمنی با بشار اسد و سوریه خواهد بود. سوریه متحد استرتژیک روسیه در منطقه است و اکنون بیش از 4 سال است که درگیر جنگی است که اعراب با همکاری آمریکایی ها و ترکیه علیه ایران کشور تدارک دیده اند.

آیا آل سعود و دیگر کشورهای مرتجع عربی می توانند دست از دشمین با بشار اسد و سوریه بردارند؟ آیا آنها با ماندن بشار اسد بر سر قدرت موافقت خواهند کرد؟

از سوی دیگر عراق نیز یکی از کشورهایی است که سیاست های اعراب با سیاست ها روسیه در این کشور تضاد دارد. شاید موضع روسیه در عراق به شفافی موضع در سوریه نباشد، اما مخالفت مسکو با تجزیه عراق و اصرار بر مبارزه با داعش در این کشور و حمایت هایی که تاکنون روسیه از عراق در جریان حمله داعش انجام داده نشان می دهد که در این کشور هم اختلاف نظر زیادی میان روسیه و اعراب وجود دارد.

ضمن این که حملات آل سعود به یمن و کشتار مردم بی دفاع آن هیچگاه مورد تأیید روسیه نبوده است و روند سیاسی را مناسبترین راه حل مشکلات این کشور می داند.

البته روابط ایران و روسیه و اشتراک نظر دو کشور در تحولات منطقه هم می تواند مانعی بر سر راه گسترش روابط روسیه و اعراب باشد و هم می تواند باعث بهبود روابط ایران و برخی کشورهای عرب منطقه شود.

سران کشورهای عرب مسلمان منطقه به خوبی نسبت به توانمندی ها و حوزه نفوذ ایران در منطقه با خبر هستند و تلاش می کنند تا این نفوذ و تأثیر مثبت از بین برود یا حداقل کاهش یابد. اما علیرغم داشتن حامی قدرتمندی به نام آمریکا موفق به این کار نشده اند و شاهد گسترش تأثیر و نفوذ ایران هستند.

اما نکته مهمی در این میان وجود دارد و این است که آیا روسیه می تواند به دست دوستی که از سوی اعراب دراز شده اعتماد کند و آن را بفشارد؟ آیا آنها دست از دلبستگی به آمریکا بر می دارند؟

این اتفاق اگر نگوییم محال و غیر ممکن است اما، اختمالش بسیار کم است. همانطور که گفته شد این اقدام بیشتر برای تحت فشار قرار دادن آمریکا در جریان توافق هسته ای انجام شده است ضمن این که اگر اعراب به روسیه نزدیک شوند و روابط گسترده تری را برقرار کنند، رویکرد کشورهای غربی به ایران هم افزایش خواهد یافت که این اتفاق به خاطر پر اهمیت بودن ایران برای روسیه جالب نخواهد بود.

روسیه در این تحولاتی که در جریان مناسبات با اعراب در حال وقوع است، امتیازات خود را می گید، بهره خود را می برد اما هیچگاه به اعراب اعتماد نخواهد کرد.

محمد صفری -