آبیار: با شنیدن کلمه مسجد آرامش می گیرم/رئیسیان: تخریب مساجد دستاوردی لحظه‌ای برای جانوران انسان‌نما دارد

به گزارش به نقل از ستاد خبری گرامیداشت هفته مساجد، نرگس آبیار کارگردان فیلم سینمایی «اشیاء» که این روزها روی پرده نقره‌ای است، گفت: با شنیدن کلمه مسجد آرامش را به یاد می‌آورم و در واقع مسجد جایی است که هر بار در آن پا می‌گذارم آرامش پیدا می‌کنم. آنقدر انرژی خوب در آن فضا وجود دارد که به من آرامش می‌دهد؛ جایی است پر از دعاهای زیبا و انرژی‌های مثبت مردم که همه اینها به من منتقل می‌شود حس بسیار خوبی را در من به‌وجود می‌آورد.

وی درباره به آتش کشیدن و تخریب مساجد توسط صهیونیست‌ها و گروه‌های تکفیری در منطقه هم گفت: واقعا نمی‌دانم در این خصوص چه باید گفت، چون همیشه یک سری گروه‌ها و آدم‌های تند رو وجود دارند که در همه چیز افراط و تفریط دارند و این موضوع در همه زمان‌ها و ادوار تاریخی وجود داشته و الان هم هستند و متأسفانه در دوره ما بیش از پیش خود را نشان می‌دهند.

این نویسنده حوزه کودک و نوجوان و دفاع مقدس، درباره بهترین شیوه جذب مردم به مسجد اظهار داشت: من فکر می‌کنم که باید با هر کسی به زبان خودش صحبت کنیم و آنها را به مسجد جذب کرد که این به‌ویژه شامل جوانان هم می‌شود. متاسفانه در غالب مساجد ما با یک زبان با همه اقشار صحبت می‌کنند و در نتیجه عده‌ای مسجد را پس می‌زنند و اگر دقت کنید می‌بینید که به همین دلیل همیشه یک قشر خاص از مسجد استقبال می‌کنند.

خالق اثر تحسین‌شده «شیار 143» در مورد آثار سینمایی و تلویزیونی که با محوریت مسجد در ایران تولید می‌شوند، گفت: در تلویزیون آثاری که به مسجد پرداخته باشد داریم اما این مسئله در سینما خیلی کمتر دیده می‌شود. اما همین هم از زاویه‌ای است که خیلی مورد پسند جوانان نیست؛ همان زاویه سنتی همیشگی! شاید باید به مقوله مسجد و اتفاقاتی که قرار است در آن بیفتد، یک نگاه نو شود.

* رئیسیان: تخریب مساجد دستاوردی لحظه‌ای برای جانوران انسان‌نما دارد

علیرضا رییسیان کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده سینمای ایران که این روزها فیلم سینمایی «دوران عاشقی» را بر پرده‌های سینما دارد، به ستاد خبری هفته مساجد گفت: مسجد مهمترین نماد معماری اسلامی است هرچند قبل از آن هم پرستشگاه‌های دیگری در دنیا وجود داشته است ولی در فرهنگ ما، آنچه که ایرانیان به مسجد اضافه کرده‌اند آن روح لطیف هنرمندانه ایرانی است که این مکان را به محلی برای توجه به «وطن مألوف» تبدیل کرد.

وی افزود: در اروپا هم کلیساهای بزرگ یا جامع که در همه شهرها وجود دارد و غالبا متعلق به دوران گوتیک هستند که وقتی به آنها مراجعه می‌کنید می بینید که انسان با ورود در این کلیساها در اثر آن حجم عظیم برآمده از تفکر آن دوران، فقط احساس کوچکی، فشار و حقارت می‌کند.

این کارگردان سینمای ایران تصریح کرد: اما در مقایسه با کلیساهای جامع، وقتی مساجد بزرگ و جامع می‌روید می‌بینید که آن حسی که به انسان دست می‌دهد فراخ شدن روح، باز شدن حال و نوعی تذکر عالم معنا است که انسان را از جنس ماده به معنا می‌رساند.

رییسیان افزود: جالب آنکه بزرگترین سازندگان این مساجد هم یا نامی از خود باقی نگذاشته‌اند یا خیلی مختصر در گوشه‌ای ذکر شده است که «کار فلان بنا یا معمار»! و یک تاریخ ششصد ـ هفتصد ساله بزرگی را در خود دارد. به عنوان مثال، مسجد جامع اصفهان چهار دوره معماری در خود دارد که بسیار شگرف است و انگار که مرحله به مرحله و تا آنجا که جا داشته باشد می‌تواند پیش‌تر رود.

این کارگردان تاکید کرد: این گونه مساجد اصولا فضایی را برای شما ترسیم می‌کند که در زمانی که در آنجا برای مدتی سکنی می‌گزینید، می‌نشینید و عبادت می‌کنید؛ اگر اهل این مراتب باشید از ماده به معنا سیر می‌کنید و حتی اگر هم نباشید احساس آرامش و راحتی می‌کنید. نوعی آرامش خاص که در جاهای دیگر خیلی کمتر به وجود می‌آید.

این هنرمند افزود: ایرانیان به همه این موارد ظرافت‌های خاص دیگری را هم افزوده‌اند. به عنوان مثال در دوره‌ای کاشی‌کاری، در دوره دیگری خطوط نستعلیق، ثلث و کوفی اضافه شد. در نهایتگچ بری و آینه کاری اضافه شد که آینه کاری اوج تزیینات اسلامی است و تکثر نور است و بعد از این دیگر هنوز چیزی به مساجد اضافه نشده است.

کارگردان فیلم سینمایی «دوران عاشقی» در ادامه اظهار داشت: با این حساب مسجد یک پدیده چند وجهی و شگفت انگیز است که هم مورد علاقه من است و هم در مورد آن مطالعه کرده‌ام و هم اینکه یک مقدار از این زوایا در معماری فیلم‌هایم سعی می‌کنم که استفاده کنم. به هر حال خیلی خوب است هفته مساجد محل تأملی باشد برای این مطلب که فارغ از مسائل روزمره و استفاده‌های لحظه‌ای، به درک معانی و کارکردهای اصلی مسجد برسیم.

وی در مورد بهترین روش برای جذب افراد و بویژه جوانان به مسجد گفت: دقت در معماری و ظاهر مساجد و یا دقت در رفتار و کردار مسجدیان با افراد دیگر هر دو باهم در این مسئله دخیل و تاثیر گذارند. اصولا مسجد ایجاد می شود برای انسان و برای هیچ وضعیت دیگری تعریف نشده است. ما د رحق این فضا بد کرده‌ایم و آنجا را به فضایی کاربردی تبدیل کرده ایم به این معنی که زیر و اطراف آن مغازه و سوپرمارکت و پیتزا فروشی زده‌ایم و مسجد را از آن روح و فلسفه‌اش جدا کرده‌ایم. این خوب نیست که برای اینکه نشان دهیم مردم در محیط مسجد واطراف آن حضور دارند و رفت و آمد می کنند دست به چنین کارهایی بزنیم.

رییسیان افزود: مردم باید داخل خود مسجد شوند و لذت معنوی ببرند نه اینکه به بهانه فست فود آنها را به آنجا بکشیم و بگوییم که ببینید مردم را جذب این مکان کرده‌ایم. به نظر من وقتی که انسان از روح و فلسفه خود دور شود این اتفاقات می‌افتد. از سویی دیگر اگر از مساجد زیاد کارکرد سیاسی طلب کنیم کلیساها هم به خاطر همین موارد خلوت شد و هنوز هم که هنوز است نتوانسته به کارکرد خود برگردد چرا که توجیه‌گر مسائل دیگر شد.

وی که دانش‌آموخته کارگردانی از دانشکده صدا و سیما و دارای نشان درجه یک هنری معادل دکتری افتخاری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، ادامه داد: الان نباید فکر کنیم که مسجد فقط یک بنای تاریخی است که گردشگران یا خود ما به آن برویم و آن را تماشا کنیم. بلکه از ورودی تا صحن و محراب آن یک آداب سلوکی وجود دارد. دقتی که در اجزای آن می کنیم و هرچه که در آنجا بنشینیم و تامل بکنیم بیشتر با معانی وجودی پدید آمدن این بنا نزدیک می شویم. به نظرم برای جذب مردم باید همین‌کار را کرد یعنی ارجاعی کنیم به آن شکل.

کارگردان فیلم سینمایی «ریحانه » در ادامه اظهار داشت: من هیچ وقت در آثارم استفاده کاربردی و تصنعی از مسجد نکرده ام و تنها در «ریحانه» برخی از نماها را در دو تا از حرم‌ امامزاده‌های کاشان کار کرده‌ام ولی نگرش کلی را سعی کرده‌ام در معماری آثارم بیاورم. یعنی روح و نگرش اسلامی و ظرافت هنرمندان ایرانی، آن پدیده‌ای که فقط در مساجد هم خلاصه نمی شود و به عنوان مثال وقتی معماری دوره صفویه را نگاه کنید در باغ و پلها و سایر اجزا دیگر شهرسازی هم وجود دارد و این ماکت و معماری عینا تا آن سوی هندوستان هم گسترش یافته است.

وی در مورد نمایش مسجد در آثار فرهنگی هنری کشور هم با انتقاد اظهار داشت: به نظر من تولیدکنندگان آثار درک درستی از ماجرا ندارند و حتی من دیده‌ام که آثاری که در مورد معماری ایرانی یا اسلامی ساخته می‌شود همه یک‌جورند. در باز می‌شود، دوربین تراولینگ می‌کند و می‌رود از روی سقف می‌آید و ... درست عین معماری‌های مسیحیت در حالی که فرهنگ ما منطبق بر آن نیست و آداب خودش را می‌طلبد و باید یک کارشناسانی مانند محمد بهشتی که کتابی در مورد مسجد تالیف کرده که شاید از معدود آثار این سی ساله است که حرفی هم برای گفتن داشته باشد اقدام به چنین کاری بکنند. گرچه شاید این کتاب هم برترین و کاملترین اثر نباشد اما از آنجایی که نویسنده دارای تحصیلات معماری است و در حوزه سینما هم کار کرده و آشنایی دارد، آن نگرش را در این اثر وارد کرده است.

تهیه کننده فیلم سینمایی تحسین شده «بانوی اردیبهشت» در مورد عمران و ساخت مساجد افزود: متاسفانه در این سی سال ما مسجد نمونه‌ای را که حاصل وجود یک تمدن و حکومت دینی باشد پدید نیاورد‌ه‌ایم و این خیلی کم‌کاری و سستی است. گاهی ما با بناهای سوپر مدرنی روبرو می‌شویم که می گویند این هم مسجد است که انسان با خود می‌گوید اگر این مسجد است پس بقیه چه هستند! به نظر می‌رسد که مثل این شهر بی‌قواره مسجدش هم همینجوری است.

علیرضا رییسیان درباره تخریب و به آتش کشیدن مساجد که این روزها توسط صهیونیست‌ها و تکفیری‌ها در کشورهای مختلف منطقه اتفاق می‌افتد اظهار داشت: به نظر من این گناهی نابخشودنی هم به لحاظ مفهومی و هم به لحاظ بشری است. یعنی این افراد دارند مجموعه ‌ی از چیزهای مقدس را نابود می کنند که با هر منطقی انجام دهند محکوم مطلق است.

وی تاکید کرد: هر نگرشی، ایدئولوژی و یا تفکری بخواهد این کار را بکند قطعا در طول تاریخ و نگاه بشریت محکوم خواهد بود. شما حتی در جنگ جهانی دوم می‌بینید که وقتی آلمان همه جا را از بین برد و متفقین به برلین حمله کردند و آن را با خاک یکسان کردند اما مناره ناقوس کلیسای برلین هنوز پابرجاست. گرچه پر از آثار ترکش‌های بمب است اما آن را هدف قرار ندادند و آلمانی‌ها هم آن را به همانگونه حفظ کرده‌اند. یا مسجد جامع خرمشهر خودمان هم مثال دیگری از این دست است..

این کارگردان افزود: این بناها مکان‎‌هایی است که اگر حتی آن معماری فوق‌العاده را هم نداشته باشد اما به دلیل قداستی که دارند همیشه محترم‌اند. هر کسی این کار را بکند محکوم است، چه یک حسینیه کوچک باشد یا مسجدالاقصی که جایگاه رفیع اولین قبله مسلمین را دارد.

نویسنده فیلم «گزارش یک قتل» سخن خود را این گونه به پایان برد: من نمی‌دانم که چرا باید یک فرد یا گروه چیزی را که دیگران به آن اعتقاد دارند را از بین ببرد؟ به نظرم اینها همه از روی جهل است و تنها دستاوردهای لحظه‌ای برای این جانوارنی که به شکل آدم زندگی می‌کنند دارند. هیچ حیوان درنده‌ای اینگونه همنوع خودش را از بین نمی‌برد و به نظر من این انتهای توحش است چرا که بعد از آن، آن مفهوم زنده خواهد ماند چرا که آجر و تخته و آهن که اصالتی ندارد که بعد از آن می‌توان بهتر از این ها را ساخت اما این رفتار واقعا جای تاسف دارد.

فروتنیان: خلوص مساجد در فیلم‌ها و سریال‌ها تصویر نمی‌شود

«شاهرخ فروتنیان» بازیگر سینما و تلویزیون درباره اینکه وقتی کلمه مسجد را می‌شنوید یا وقتی مسجدی را می‌بینید، چه حسی پیدا می‌کنید، گفت: اولین تصور برای من پس از دیدن مسجد، گنبد و گلدسته، تمنا به سمت معبود است. من در محله عین‌الدوله بزرگ شدم و در خیابان ایران مسجدی بود که جزء مکان‌های امن زندگی من به شمار می‌آمد و فکر می‌کنم به خاطر معماری خاصش برای من حس امنیت ایجاد می‌کرد. یادم هست که یکی از جنگ و دعواهای همسن و سالانم در مسجد، بر سر مکبّر بودن بود، اما تنها جایی بود که آرامش عجیبی به ما می‌داد.

وی در پاسخ به اینکه آیا مساجد امروزه نیز این نوع حس امنیت و آرامش را دارد، توضیح داد: من فکر می‌کنم مساجدی که امروز ساخته می‌شوند کمتر چنین ویژگی را دارند چراکه با تجملاتی کردن تزیینات در آنها، قداست مسجد را از بین می‌برند و این قدر این تزیینات فضای شلوغی را در پی دارد که به نظرم مانع برقراری ارتباط با خدا می‌شود، درست مثل این است که دیوارهای مسجد بزک شده‌اند. شاهد مدعای این نوع تغییرات نیز صحن و حرم امامزاده صالح (ع) است که برای من حال و هوای دیگری داشت اما الان و پس از ایجاد تغییرات ظاهری، آن حس اولیه‌ام نسبت به فضای داخلی این امامزاده از بین رفته است. البته قبل از اینکه دچار تغییرات ظاهری شود با هیات امنای آن صحبتی در این مورد داشتم اما موثر نبود.

بازیگر فیلم سینمایی «دهلیز» با اشاره به کمرنگ‌شدن کارکرد اصلی مساجد، خاطرنشان کرد: تغییر دیگری که در مساجد امروز رخ داده که نوعی آسیب هم به شمار می‌آید، تبدیل فضای اطراف مساجد به تهیه غذا و پاساژ است، آن هم به بهانه گذراندن امورات مسجد! به نظر من این نوع تغییرات و راه‌اندازی مغازه و فروشگاه در مساجد، جلوه خوبی ندارد، چرا که مسجد مکانی مقدس و روحانی بود که کارکرد و هدفش جدا شدن انسان از هیاهو و روزمرگی زندگی و ارتباط بیشتر با خدا بود.

وی در پاسخ به این سوال که در آثار فرهنگی و هنری مثل فیلم‌ها و سریال‌ها، تاثیر مسجد را چگونه ارزیابی می‌کند، گفت: به نظر من ما هنوز نتوانستیم در فیلم‌ها و سریال‌هایمان خلوص مساجد در دوران قدیم و پناه بردن آدمی به این فضا را به نمایش بگذاریم و بیشتر این موضوع به صورت کلیشه‌ای تصویر می‌شود. در سریال‌ها نیز کسانی که اهل مسجد هستند می‌توانند گوشه‌ای از این خلوص را تصویر کنند، اما در بیشتر فیلم‌ها مسجد تبدیل به دفاتر حل اختلاف شده است.