نقش ژنتیک در تولید واکسن کرونا چیست؟

- ایمنا نوشت: مجید خیر الهی در رابطه با نقش ژنتیک در تولید واکسن مؤثر کرونا اظهار کرد: میزان جهش‌های جدید در ویروس‌ها بسیار زیاد است و بر اساس شناخت ژنتیکی و بررسی‌های مولکولی می‌توان این جهش‌ها را شناسایی کرد.

این متخصص ژنتیک پزشکی افزود: بر اساس بررسی این جهش‌ها، انواع جدیدی از ویروس‌ها شناسایی شده و می‌توان بهترین نوع درمان‌هایی را که بر مبنای ساخت واکسن انجام می‌شود، اعمال کرد.

وی با بیان اینکه مراحل طراحی برای ساخت واکسن اهمیت زیادی دارد، خاطرنشان کرد: تولید واکسن ممکن است بر اساس ساختار ژنتیکی یا پروتئینی ویروس انجام شود و یا واکسن بر مبنای ویروس ضعیف شده یا کشته شده ساخته شود و میزان اثر بخشی واکسن را تحت تأثیر قرار دهد.

روش تولید واکسن برای تعیین میزان اثربخشی آن بسیار اهمیت دارد

خیرالهی تصریح کرد: یکی از خصوصیات مهم ویروس‌ها، تغییرات مداوم ساختار آن‌ها است که به عنوان جهش در ژنوم شناخته می‌شود و بر همین اساس کار ساخت واکسن برای ویروس‌ها سخت و پیچیده است. احتمال دارد بعضی مواقع این واکسن‌ها بدون اثر شود و مجبور به ساخت واکسن‌های جدیدی شویم که نوع جدید ویروس را تحت تأثیر قرار دهد.

وی تاکید کرد: بسیار مهم است واکسنی که برای مبارزه با ویروس در دست ساخت داریم با چه روشی تهیه می‌شود، زیرا روش تولید تعیین می‌کند که واکسن تا چه اندازه توانایی لازم در مقابل جهش‌های مختلف و به عبارتی خنثی کردن اثر ویروس را دارد.

این متخصص ژنتیک پزشکی اضافه کرد: زمانی که ساختار ژنوم ویروس تغییر می‌کند، تغییراتی در سطح پروتئین‌ها و آنتی ژن‌هایی که در سطح ویروس است ایجاد می‌شود و در واقع منشأ تغییر آنتی ژن‌ها، همان تغییرات و جهش‌ها در ژنوم ویروس است.

خیرالهی ادامه داد: گیرنده‌ها و پروتئین‌هایی که در سطح ویروس وجود دارد یا حتی پوشش ویروس می‌تواند تحت تأثیر تغییرات داخل ژنوم ویروس قرار گیرد.

وی یادآور شد: ساخته شدن پروتئین‌ها در بدن ما انسان‌ها و همچنین در ویروس‌ها و ارگانیسم‌های دیگر، می‌تواند تحت تأثیر ساختار ژنتیکی قرار گیرد و زمانی که ساختار ژنتیکی موجب تغییر در ساختار پروتئین شود این تغییر می‌تواند به ایجاد نوع جدیدی از ارگانیسم منجر شود و نوع جدیدی از ویروس را ایجاد کند.

این متخصص ژنتیک پزشکی افزود: چنانچه این تغییر در بدن ما انسان‌ها اتفاق بیفتد، می‌تواند باعث ایجاد بیماری یا "فنوتیپ" (Phenotype) جدید شود، اما تغییر ژنوم در ویروس‌ها یا میکروارگانیسم‌ها به شکل گیری انواع جدیدی از آن‌ها منجر شده و تنوع زیادی را در گونه‌های ویروس ایجاد می‌کند.

بهتر است ساخت واکسن بر مبنای قسمت‌های ثابت ویروس باشد

خیرالهی تاکید کرد: سعی می‌شود تا جای ممکن مناطقی از ویروس برای ساخت واکسن و ایجاد ایمنی در نظر گرفته شود که دچار تغییرات کمتری می‌شود و ثابت‌تر است؛ این مهمترین ملاکی است که برای ساخت واکسن می‌توان در نظر گرفت، زیرا چنانچه نوع جدیدی از ویروس بر اثر جهش و نوترکیبی ایجاد شود، واکسن در مقابل قسمت‌های ثابت و نه قسمت‌های جهش یافته، ایمنی ایجاد خواهد کرد.

وی با بیان اینکه قسمت‌های ثابت در همه انواع ویروس‌ها ثابت است و می‌تواند ایمنی لازم را در برابر ویروس ایجاد کند، اظهار کرد: قسمت‌های ثابت در واکسن‌های مختلف و ویروس‌های مختلف متفاوت است، اما به طور کلی پوشش ویروس جز بسیار مهمی است که برای ساخت واکسن مورد توجه قرار می‌گیرد.

این متخصص ژنتیک پزشکی به میزان اثربخشی واکسن‌های مختلف در برابر ویروس کرونا، اشاره و خاطرنشان کرد: هرکدام از واکسن‌هایی که در حال حاضر برای کرونا طراحی شده است، ویژگی‌های مثبت و منفی دارد. بعضی از این واکسن‌ها بر پایه ژنوم ویروس ساخته شده و ساخت بعضی دیگر بر پایه پوشش یا پروتئین ویروس بوده است.

خیرالهی با تاکید بر اینکه هرکدام از واکسن‌ها در کنار خصوصیات مثبت، ویژگی‌های منفی نیز دارد، اضافه کرد: تعدادی از این واکسن‌ها، ایمن‌زایی بهتری دارد و بعضی دیگر ممکن است اثرات جانبی بیشتری داشته یا محدودیت سنی استفاده داشته باشد.

وی به پدید آمدن انواع جدیدی از ویروس کرونا اشاره و تصریح کرد: بعضی افراد معتقد هستند واکسن چینی کرونا که بر اساس تکنولوژی‌های قدیمی‌تر (ویروس ضعیف شده) ساخته شده، ممکن است در این شرایط عملکرد بهتری داشته باشد، اما با توجه به اینکه دانش ما هنوز نسبت به تغییرات کرونا ویروس و ژنوم آن کامل نیست و این ویروس تغییرات زیادی داشته، اظهار نظر درباره تعیین بهترین واکسن دشوار است.