پیوند اعضا تا چه زمانی ممنوع می ماند؟
- روزنامه همشهری نوشت: یازدهم اسفند ۹۸، برای نسیم پایان ۸ماه انتظار برای پیوند کلیه بود؛ آن هم بعد از چندین‌بار مراجعه به انجمن حمایت از بیماران کلیوی، راضی کردن فرد اهداکننده، هماهنگی با بیمارستان و پیگیری ده‌ها کار اداری و بانکی. اما یک هفته مانده به عمل جراحی، از انجمن به او خبر دادند که اهدا و پیوند اعضا به‌دلیل ورود کرونا در ایران فعلا متوقف شده است. باز هم انتظار؟ تا چه زمانی؟ هیچ‌چیز مشخص نیست و همین ابهام سنگین، انتظار دوباره را برای نسیم سخت می‌کند.
روایت بیماران نیازمند به پیوند اعضا در دوره کرونا، از آن قصه‌های پرسوزوگدازی است که به پایانی تلخ ختم شده است. آن‌ها در کنار بیماران سرطانی جزو گروهی بودند که بیشترین صدمه را از شیوع کرونا دیدند. توقف اهدا و پیوند عضو در بازه زمانی ۲ ماهه با ورود بیماری به کشور، اختصاص بخش پیوند اعضا در برخی بیمارستان‌های مرجع به بیماران کرونایی، کوچ کادر درمان این بخش‌ها به بخش کرونا و از همه مهم‌تر کاهش اهدای عضو در کشور باعث شده بسیاری از بیماران نیازمند به پیوند اعضا، جان خود را از دست بدهند یا با رنجی مضاعف زندگی کنند.
داستان نسیم، داستان صد‌ها زن و مرد دیگری است که در صف طولانی انتظار ایستاده‌اند تا جانشان را با پیوند عضوی جدید نجات دهند، اما کرونا به دل صف زد و آب را از سرچشمه گل‌آلود کرد. نسیم می‌گوید که در اردیبهشت ۹۹ بعد از چندین هفته پیگیری مستمر و پرکردن ده‌ها جور برگه تعهدنامه که مسئولیت عمل با خود اوست و پزشکان در قبال آن تعهدی ندارند، توانسته پیوند کلیه را انجام دهد؛ «استرس عمل فرد اهداکننده و بعد پیوند خودم یک طرف و نگرانی و اضطراب ابتلا به ویروس کرونا در بیمارستان از طرف دیگر فشار زیادی را به من و خانواده‌ام وارد کرد. اما خیلی‌ها حتی به این مرحله هم نرسیدند و جانشان را از دست دادند. نمونه‌اش اردلان است که در صف انتظار پیوند استخوان جانش را از دست داد یا زهرا خانم که می‌شد با پیوند کبد زنده بماند، اما نشد و ۲ فرزندش را تنها گذاشت و رفت و خیلی‌های دیگر که در این یک سال، کرونا غیرمستقیم جان آن‌ها را گرفت.»
کاهش ۶۷ درصدی پیوند عضو در ۳ ماه اول کرونا
انجمن‌های اهدای عضو، پزشکان و جراحان این رشته نیز از وضعیتی که کرونا برای بیماران رقم زده ناراحت هستند و ادعا می‌کنند در این مدت تلاش‌هایی را برای بهبود وضعیت آن‌ها داشته‌اند؛ تلاش‌هایی که برخی به نتیجه رسیده و تعداد بیشتری نه.
امید قبادی، قائم‌مقام رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان گفت: اسفند سال گذشته با ورود کرونا، فرایند اهدا و پیوند اعضا را متوقف کردیم و با حضور متخصصان، پروتکلی را نوشتیم تا بتوانیم فعالیت‌هایمان را دوباره آغاز کنیم. یکی از نگرانی‌های ما این بود که پس از پیوند اعضا، بیمار باید دارو‌های ضعیف‌کننده سیستم ایمنی دریافت کند تا بدن، عضو جدید پیوندی را شناسایی و دفع نکند؛ بنابراین با ضعیف شدن بدن، ویروس کرونا شروع به پیشرفت کرده و اگر فرد نیازمند پیوند، مبتلا به کرونا باشد و ما تشخیص ندهیم، او فوت خواهد کرد.
او افزود: از سوی دیگر تعداد زیادی از اهدا‌کنندگان ما مبتلا به کرونا هستند که همین مسئله پیوند عضو را ناممکن می‌کند. همچنین بیمارستان‌هایی که مرکز اهدا و پیوند اعضا هستند، به‌شدت درگیر مهار اپیدمی کرونا شده‌اند و تمام بخش‌های خود را برای مبتلایان به این ویروس اختصاص داده‌اند که این مسئله ضربه سنگین دیگری به فرایند اهدا و پیوند عضو زده است.
کوچ اجباری پرستاران و کادر درمان بخش اهدا و پیوند اعضا به سایر بخش‌های بیمارستانی سومین علتی است که قبادی از آن نام برد و گفت: کمبود نیرو در بیمارستان‌ها باعث شد که پزشکان و پرستاران این حوزه نیز در سایر بخش‌ها به‌کار گرفته شوند و در مجموع همه این عوامل دست به دست هم دادند و شرایط را برای بیماران ما سخت کردند.
او توضیح داد: افراد مرگ مغزی باید در ICU بستری شوند؛ زیرا فردی که دچار مرگ مغزی شده، نفس نمی‌کشد و مجبور است زیر دستگاه تهویه مکانیکی باشد؛ این در حالی است که تمام ظرفیت این بخش بیمارستان‌ها برای بیماران مبتلا به کرونا اشغال شده است.
به‌گفته قبادی، در ۳ ماهه ابتدایی سال ۹۹، اهدا و پیوند اعضا نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته ۶۷ درصد کاهش پیدا کرده بود که البته این رقم تا پایان دی امسال بهبود نسبی داشته و به ۳۷ درصد رسیده است؛ «ما در سال ۹۸، ۲۵۰۰ پیوند عضو داشتیم که شاخص اهدای عضو در ایران را از ۱۱.۵ درصد به ۱۴.۳ درصد رسانده بود و ما رتبه یک آسیا را در زمینه اهدا داشتیم، اما در سال ۹۹ فقط ۱۲۰۰ پیوند عضو رقم خورد که بسیار کم است و این امر باعث شد تا مرگ‌ومیر بیماران نیازمند به پیوند عضو که روزانه بین ۷ تا ۱۰ نفر بود، ۱.۵ برابر نسبت به قبل کرونا افزایش یابد.»
راه‌حل چیست؟
بیماران نیاز به پیوند عضو می‌گویند که شاید اپیدمی کرونا تا پایان سال بعد هم ادامه پیدا کند و میزان مبتلایان روزبه‌روز افزایش یابد، آن وقت تکلیف وضعیت آن‌ها چگونه خواهد بود؟ آیا باید در صف انتظار طولانی جانشان را از دست بدهند؟
قائم‌مقام انجمن اهدای عضو ایرانیان در این‌باره گفت: در این مدت رایزنی کردیم تا برخی بیمارستان‌ها را برای اهدا و پیوند عضو اختصاص دهند که چنین هم شد؛ ضمن اینکه از بیماران‌مان خواستیم که تعداد روز‌های قرنطینه شدن پس از پیوند را افزایش دهند. اما متأسفانه در بخش اهدای عضو کار خاصی نتوانستیم انجام دهیم؛ چراکه بسیاری از بیمارانی که مرگ مغزی شدند و می‌توانستند جان یک تا ۸ نفر را نجات دهند، دچار کرونا هستند و امکان اهدای عضوشان از بین می‌رود.
قبادی معتقد است که بزرگ‌ترین کمک به بیماران نیازمند به پیوند عضو این است که مردم عادی دستورالعمل‌های بهداشتی مربوط به کرونا را جدی بگیرند؛ «بدین شکل بیمارستان‌ها و سایر مراکز درمانی خلوت می‌شود و تخت‌های بیشتری در اختیار بیماران خاص قرار می‌گیرد.»
اعضای انجمن اهدای عضو ایرانیان می‌گویند که غیر از همیاری مردم برای مهار کرونا باید آن‌ها با اهدا و پیوند عضو هم در این دوره آشنا شوند و اجازه دهند عزیزانشان که دچار مرگ مغزی شده‌اند، اعضایشان اهدا شود.
کتایون نجفی‌زاده، مدیرعامل انجمن در این‌باره گفت: در شرایط فعلی بهتر است اطلاع‌رسانی‌ها افزایش یابد. مردم باید بدانند افراد مرگ مغزی مرده‌هایی هستند که برای چند روز با کمک دستگاه می‌توان قلب آن‌ها را در حال تپش نگه داشت و از اعضای ارزشمند این افراد پیش از اثر سموم مترشحه از مغز و به خاک سپردن آن‌ها برای نجات بیماران دیگر استفاده کرد.
وی افزود: همچنین باید کاری کنیم تا فرد پیوند شده با مبتلایان به کرونا در تماس نباشد. همکاری اعضای خانواده برای مراقبت از سلامت فرد پیوندی در خانه و رعایت نکات بهداشتی بسیار مهم است.
در راستای لزوم حفظ سلامتی بیمار پیوندی، وزارت بهداشت تمهیداتی اندیشیده که یکی از آن‌ها این است که بیمار پیوندی برای دریافت داروهایش مجبور به مراجعه مداوم به پزشک نباشد و نسخه پیشین بیمار قابل تمدید باشد. درصورت بروز هرگونه مشکل، بیمار پیوندی باید با پزشک خود در تماس باشد تا راهنمایی‌های لازم را دریافت کند.
۲۵ هزار ایرانی در لیست پیوند عضو هستند؛ کسانی که تنها چند قدم با مرگ فاصله دارند و در این روز‌ها به جز فشار انتظار سخت و طولانی برای دریافت یک عضو، باید وضعیت کرونا در بیمارستان‌های ایران را هم رصد کنند؛ کرونایی که این روز‌ها انواع جدید و جهش‌یافته‌اش نیز شیوع پیدا کرده و در کشور جولان می‌دهد.