جا به جایی یک روستا برای حفظ «چگاسفلی»

_ روزنامه ایران نوشت: دفتر معاون اول رئیس‌جمهوری در نامه‌ای با قید فوریت خواستار جا‌به‌جایی یک روستا که روی منطقه باستانی ۶ هزارساله چگاسفلی قرار گرفته، شد. به این ترتیب شهر باستانی چگاسفلی که در ۲۰ کیلومتری ساحل خلیج فارس قرار دارد از ساخت و ساز و تعریض جاده و جداول این روستا ایمن می‌ماند. این نامه به دنبال گزارش‌های مکتوب و ویدئویی منتشر شده، خطاب به استانداری خوزستان، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و معاونت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نوشته شد. پیش از این نیز صد‌ها باستان شناس خواستار حفاظت از چگاسفلی شده بودند.

 

شهر باستانی چگاسفلی مهم‌ترین سند تعلق خلیج فارس به ایرانی‌ها است. باستان شناسان در این کاوش‌ها به شواهدی رسیدند که نشان می‌دهد فلسطین اشغالی، عربستان، امارات و بین النهرین در هزاره‌های بعد تحت تأثیر تمدن ایران قرار گرفته‌اند.

 

باستان شناسان در چگاسفلی استل‌هایی (سنگ نگاره) با نقش دو بز رو به‌روی هم یافته‌اند. این نقش‌ها سه هزار سال بعد به شکل دو غزال عربی روی گور‌های العین نقش می‌شود. عباس مقدم، سرپرست کاوش‌های چگاسفلی می‌گوید: «امارات در یونسکو ادعا کرد که ریشه فرهنگی گورستان العین غنی است و آن را ثبت جهانی کرد. در حالی که سنگ نگاره‌های چگاسفلی بیش از سه هزار سال قدیمی‌تر از تصاویر العین است. روی قبورالعین دو غزال عربی (اوریکس) رو در روی هم ایستاده‌اند و در چگاسفلی دو بز.»

 

همچنین باستان شناسان، پیکرک‌هایی در نواحی شرقی و غربی شبه جزیره عربستان یافته‌اند که نشان از تأثیر چگاسفلی روی آن‌ها دارد. سنگ‌نگاره‌های کشف شده در چگاسفلی ریشه‌های تاریخی باستانی کشفیات منطقه هزور فلسطین اشغالی را نیز در خود دارد. استل‌های کشف شده در «هزور» به دوره برنز می‌رسد یعنی ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد. استل‌های چگاسفلی ۳۸۰۰ سال از یافته‌های هزور قدیمی ترند.

 

کشف ریشه‌های تاریخی تمدنی در چگاسفلی به‌همین جا ختم نمی‌شود. مقدم می‌گوید: «در فرهنگ اوروک در بین النهرین یک جام آیینی به‌نام وارکا وجود دارد که روی آن نقوش آیینی مثل هدیه دادن به معبد نقش شده است. ما دقیقاً همین جام را با همین فرم از جنس سفال کشف کردیم. کسانی که هنر بین النهرین را می‌شناسند می‌دانند چقدر جام وارکا از چگاسفلی تأثیر پذیرفته است. جام چگاسفلی ۷۰۰ سال از جام وارکا قدیمی‌تر است.» عباس مقدم میزان گورنهاده‌های چگاسفلی را با محوطه‌های همزمان بین النهرین مثل عبید، اور و... مقایسه می‌کند.

 

او می‌گوید: «این مقایسه نشان می‌دهد گور نهاده‌های چگاسفلی بشدت غنی هستند. یعنی نشان می‌دهند با یک شهر ثروتمند روبه رو هستیم که ارتباط بسیار گسترده‌ای با اقصی نقاط جهان آن روز داشته است.

 

عباس مقدم می‌گوید: «نامه دفتر معاون اول رئیس جمهوری با قید فوریت نوشته شده است. خوشحالم که مسئولان به فهم مشترکی برای حفظ این سایت ارزشمند رسیدند.» به گفته عباس مقدم در روستای مورد نظر ۱۵ تا ۲۰ خانوار ساکن هستند، اما نزدیک به ۴۰ خانه وجود دارد که بقیه آن‌ها متروکه شده است.

 

تیم باستان شناسی به مدیریت مقدم در سال ۹۷ طرح جا‌به‌جایی روستا را ارائه می‌کند. او می‌گوید: «در این طرح یک روستا با تمام مساحت آن که شامل خانه و اراضی روستایی می‌شود در خارج از عرصه چگاسفلی ساخته می‌شود.» تیم کاوش اصرار دارد که اهالی روستا در منطقه‌ای نزدیک به سایت چگاسفلی استقرار یابند تا بتوانند از مزایای حضور گردشگر در این شهر باستانی بهره ببرند. باستان شناسان نزدیک به ۵ هزار گور در این سایت شناسایی کرده‌اند که دستاورد‌های مهم این کاوش‌ها تنها نتیجه کاوش ۱۰ گور آن است.

 

او می‌گوید: «در طرح داده شده تمام خانه‌ها و اراضی موجود دیده شده است. معتقدیم باید یک روستا با توجه به شرایط منطقه و هماهنگ با آینده چگاسفلی و جاذبه‌های گردشگری آن دیده شود.» بازدید بالای گردشگران از خاتون، زنی شش هزارساله که از چگاسفلی به موزه قلعه شوش رفته نشان از تمایل بالای گردشگری برای حضور در چگاسفلی دارد.

 

مقدم اعتقاد دارد جا به جایی اهالی روستا به منطقه‌ای خارج از دشت زهره تبعات اجتماعی دارد و نباید اهالی را از ریشه‌های خودشان جدا کرد. تیم باستان شناسی، منطقه مورد نظر برای ساخت روستای جدید را بررسی کرده و اعلام می‌کند که این منطقه دارای داده‌های تاریخی و باستانی نیست و فاقد آثار فرهنگی است. تیم کاوش حتی ضوابط حریم و ارتفاع خانه‌ها را هم مشخص کرده تا حریم منظری شهر چگاسفلی خدشه دار نشود.

 

مقدم می‌گوید: «اگر طرح از سوی مسئولان تصویب شود، در مرحله بعد می‌توان روی معماری خانه‌های شهرک و هماهنگی آن‌ها با چگاسفلی متمرکز شد.»

 

به گفته او، این معماری می‌تواند روستای جدید را به یکی از جاذبه‌های مرتبط با تاریخ ارزشمند چگاسفلی تبدیل کند. عباس مقدم که تلاش‌های بسیار زیادی برای حفاظت از چگاسفلی و بیان اهمیت این سایت داشته، می‌گوید: «طرح به صورتی نوشته شده که هیچ حقی از روستاییان ضایع نشود.»

 

اگر استانداری خوزستان و بنیاد مسکن با همکاری معاونت میراث فرهنگی نامه معاون اول رئیس جمهوری را مطابق با نظر تیم کاوش اجرایی کنند، روستای جدید چگاسفلی می‌تواند اولین روستایی باشد که با نگاه میراث فرهنگی و میزبانی از گردشگران ساخته می‌شود.

 

اهالی روستا نیز در دل یک روستا با بومگردی می‌توانند اقتصاد جدیدی همزمان با کشاورزی برای خود تعریف کنند تا نام و نان آن‌ها همزمان حفظ شود. روستایی که اولین صاحبان قدیمی‌ترین شهری هستند که تعلق خلیج فارس به ایران را به ۶ هزار سال پیش می‌برد و نقشه کشور‌های کوچک را برای عادی‌سازی نامی مجعول نقش بر آب می‌کند.

 

اگر استانداری خوزستان و بنیاد مسکن با همکاری معاونت میراث فرهنگی نامه معاون اول رئیس جمهوری را مطابق با نظر تیم کاوش اجرایی کند، روستای جدید چگاسفلی می‌تواند اولین روستایی باشد که با نگاه میراث فرهنگی و میزبانی از گردشگران ساخته می‌شود‍.