ایران و مولفه های ارتباط با کشورهای آسیای میانه و قفقاز

- تاریخ منطقه آسیای میانه و قفقاز تاریخی پر فراز و نشیب است که پس از فروپاشی شوروی سابق توانست اندکی خود را بازیابد و جمهوری‌های مستقلی را رقم بزند اما بسیاری از این جمهوری‌ها بیشتر از آن که به کشورهایی چون روسیه و ترکیه وابسته باشند، به ایران نه تنها وابسته بلکه دلبسته هستند.

 

این دلبستگی‌های تاریخی از مولفه‌های قوی برخوردار است.

 

به هر یک از جمهوری‌های مناطق آسیای میانه و قفقاز بنگریم نشانه‌های زیادی از ایران در آنها دیده می‌شود.

 

در برخی از آنها زبان مشترک جاری است، در برخی دیگر فرهنگ و تمدن و در برخی نیز دین و آیین اسلام و تشیع وجود دارد.

 

جدای از آثار تاریخی باقی مانده از دوران گذشته در کشور‌های آسیای میانه و قفقاز، فرهنگ، تمدن و مذهب است که آنها را به ایران نزدیک کرده است.

 

قطعا جمهوری‌های آسیای میانه و قفقاز فرصتی مغتنم برای ایران بود و هنوز هم هست تا بتواند تاثیر خود را بگذارد.

 

برخی کشور‌ها برای تاثیرگذاری خود از قدرت قهریه و نظامی بهره می‌برند ، اما ایران به واسطه اشتراکات بسیار زیاد فرهنگی، تاریخی و مذهبی از قدرت نفوذ بیشتری برخوردار است.

 

قفقاز دارای چند جمهوری از جمله ارمنستان، جمهوری آذربایجان، نخجوان و گرجستان است که همه آنها به گونه‌ای وامدار ایران هستند.

 

جمهوری آذربایجان هم از نظر زبانی و هم از نظر مذهبی به ایران نزدیک است.

 

جنگ قره باغ باعث شد تا بسیاری از مسائل منطقه روشن شود؛ اگرچه ایران در مناقشه قره باغ سیاست بی‌طرفی را در پیش گرفت، اما هیچگاه از حق مسلم جمهوری آذربایجان برای باز پس گیری سرزمین‌های خود چشم پوشی نکرد.

 

ارمنستان نیز خود واقف است که در ماجرای قره باغ اشتباه کرد، دولت ایروان می‌توانست مسالمت آمیز خاک جمهوری آذربایجان را پس بدهد و باعث نشود که ترکیه پشت باکو در آید و در جنگ قره باغ مداخله کند.

 

ایران بار‌ها به ارمنستان پیشنهاد داده بود که با مذاکره می‌توان مسئله قره باغ را حل کرد.

 

ارمنستان نیز اشتراکات زیادی با ایران دارد و تاکنون روابط دو کشور در سطح خوبی بوده است.

 

همه کشور‌های آسیای میانه و قفقاز از ظرفیت‌های بالایی برای سرمایه گذاری ایران برخوردارند.

 

سرمایه گذاری اقتصادی که سود دهی ۲ طرفه بالایی خواهد داشت، سرمایه گذاری فرهنگی که به خاطر اشتراکات فرهنگی فراوان میان ایران و آنها می‌تواند تبدیل به قطبی قدرتمند در منطقه شود.

سه کشور در دنیا فارسی زبان هستند که مادر آن دو کشور ایران است.

 

اگر ایران می‌تواند در غرب آسیا نفوذ داشته باشد این نشان دهنده دست برتر قدت ملی است و همین دست برتر می‌تواند در مرز‌های شمالی نیز نقش داشته باشد.

 

اگر روسیه و ترکیه در قفقاز در حال بازیگری خود هستند و سعی دارند منافع خود را در منطقه میان خود تقسیم کنند، ایران نیز باید یکی از بازیگران اصلی باشد.

 

ایران توانایی سرمایه گذاری اقتصادی در کشور‌های قفقاز و آسیای میانه را دارد.

 

ایران اگر بتواند پس از مناقشه قره باغ، در جمهوری آذربایجان و ارمنستان بیشترین حضور اقتصادی را داشته باشد، دیگر کشور‌های منطقه نیز به این اتفاق راغب خواهند شد، ایران حتی می‌تواند کینه دیرینه باکو و ایروان را پایان دهد و آنها را به یک آشتی پایدار و ماندگار برساند.

 

قدر مسلم نباید در معادلات جهانی و تحولاتی که در منطقه دیده می‌شود، ایران خود را به ویژه از قفقاز و سپس آسیای میانه محروم کند؛ برای این منظور باید نقشه راه کشید و برنامه هدفمند داشت.