چرا باید «طاق کسری» را حفظ کرد؟

_ ایرنا نوشت: بر این اساس طیف بسیار وسیع و متنوعی از نخبگان و اقشار متفاوت اجتماعی و فرهنگی در ایران، عراق و جامعه جهانی که بعضا در امور دیگر با هم اختلاف دارند در قضیه ضرورت حفظ و مرمت این اثر باقی مانده از عمق تاریخ، دیدگاه واحدی ابراز کرده اند.

 

در مقابل نباید انکار کرد که یک اقلیت کوچک مبتلا به افکار ناهنجار دینی یا تعصب‌های نژادپرستانه موجود هستند که همچنان از زاویه‌ای تنگ و بی منطق، حکم به نابودی این اثر‌های تاریخی و فرهنگی می‌دهند که شاید بتوان گفت تجلی بارز این باور‌های منحرف در دوره خلافت کوتاه داعش (۲۰۱۴ – ۲۰۱۷) در تخریب آثار تاریخی عراق و سوریه نمود یافت.

 

قرآن کریم در موارد مختلفی به مردم و مومنین سفارش کرده است که در زمین گردش کنند و آثار پیشینیان را مشاهده و از آن درس عبرت بگیرند.

 

«الانعام» آیه ۱۱، «النمل» آیه ۶۹، «العنکبوت» آیه ۲۰ و «الروم» آیه ۴۲ مجموعه‌ای از آیات قرآنی هستند که در آن‌ها بر ضرورت گردشگری در این کره خاکی و درس و عبرت گرفتن از آثار پیشینیان تاکید شده است.

 

 قرآن کریم در داستان عبرت آموز اصحاب کهف اشاره می‌کند که بعد از اختلاف نظری که بین مردم بر سر چگونگی حفظ این رخدادغیر طبیعی ایجاد شد، در نهایت همه آن‌ها با ساخت زیارتگاهی در محل برای یادآوری مومنان کهف به توافق رسیدند.

 

برخی، آثار تاریخی باقی مانده از عمق تاریخ را با داستان اصحاب کهف مقایسه می‌کنند و این فرض محال را مطرح کرده اند که اگر این آثار و بنا‌های تاریخی، به صورت انسانی مجسم شوند، در مردمان زمان کنونی چه تاثیری خواهند گذاشت؟

 

از این رو همان طور که بازگشت اصحاب کهف بعد از بیش از سه سده به حیات طبیعی، مردم زمان خود را از حیث دین و باور‌های دینی متحول کردند، این اعتقاد وجود دارد که آثار ریشه دار تاریخی، باید همین اثر را در مردمان حال و آینده داشته باشد و برای همین، قرآن با عنوان «سیروا فانظروا (ثم انظروا)» بر ضرورت گردش در زمین و مشاهده و بررسی آثار تاریخی گذشتگان تاکید کرده است.

 

جدا از همه اینها، پر واضح است که علم نوین و رشته‌های تاریخ و باستانشناسی و بررسی آٍثار تاریخی، رابطه مستقیمی با پیشرفت‌های علمی کنونی داشته است.

 

 

 

آثار و بنا‌های ارزشمند تاریخی و فرهنگی همچنین در اقتصاد نوین امروز دنیا، یکی از منابع مهم درآمدی کشور‌ها محسوب می‌شود که باعث رونق گردشگری در این گونه کشور‌ها شده است.

 

ترمیم و مرمت طاق کسری و ایجاد زیرساخت‌های گردشگری در اطراف آن به اعتقاد کارشناسان فرهنگی و اقتصادی می‌تواند تبدیل به یکی از گنجینه‌های درآمدزا برای عراق شود که بدون شک یکی از بیشترین علاقه‌مندان به بازدید از این اثر - جدا از مردم عراق- زائران ایرانی هستند.

 

این اثر تاریخی از طرفی به دلیل پیوند خوردن با ماجرای معروف تولد پیامبر اسلام (ص) و ترک برداشتن کنگره‌های کاخ می‌تواند یک سازه تاریخی و فرهنگی با جاذبه‌های دینی مهم برای بسیاری از ملت‌های مسلمان باشد.

 

جالب توجه‌ترین بخش در اهمیت و ارزش طاق کسری اینکه این بنای تاریخی و فرهنگی توانسته است بین منتقدان حضور منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران و موافقان آن، اجماع نظر ایجاد کرده و سبب شده است که طیف منتقد، بر ضرورت حضور ایران برای حفظ و صیانت از این اثر تاریخی در داخل خاک عراق، حنجره پاره کرده و شبکه‌های اجتماعی را به تلاطم بکشاند.

 

 جامعه جهانی تجلی یافته در سازمان بین المللی «یونسکو» نیز به دلیل اهتمام جدی که به حفظ و صیانت از بنا‌ها و آثار تاریخی و فرهنگی می‌دهد، انتظار می‌رود از توانمندی‌های ایران در این راستا استقبال کند به ویژه اینکه کشور میزبان یعنی عراق قبلا چنین درخواست‌های مساعدتی را از جمهوری اسلامی ایران کرده است.

طاق کسری اثری از دوره ساسانیان است که قبل از تاریخ اسلام در شهر تاریخی «تیسفون» به عنوان پایتخت زمستانی شاهان ساسانی ایجاد شده است.

 

از شهر تاریخی تیسفون تقریبا اثری نمانده و تنها اثر باقی مانده از این شهر تاریخی، طاق کسری و بخشی از دیوار‌های آن است که ادعا می‌شود هنوز آثار ترک معروف ناشی از میلاد پیامبر اسلام (ص) بر بخشی از بنا تا به امروز باقی مانده است.

 

این بنای قدیمی و فرهنگی به عنوان یکی از بزرگترین طاق‌های آجری تاریخی ساخت دست انسان، در سال‌های اخیر به دلیل اهتمام اندک دولتی و درگیر شدن عراق در بحران‌های مختلف، براثر تاثیرات جوی و بارندگی‌ها دچار فرسایش شده است.

 

آسیب‌های اخیر ایجاد شده در طاق کسری پیش از این که دولت و وزارت فرهنگ عراق از آن مطلع باشد، توسط مردم عادی عراق در شبکه‌های اجتماعی، مطرح شد.

 

تصاویر اولیه نشان می‌داد که براثر بارندگی‌ها و تاثیرات جوی، بخش‌هایی از سقف طاق فروریخته است و همین تصاویر کافی بود که در عراق و ایران موجی از واکنش‌ها و نگرانی‌ها از احتمال فرو ریختن آن ایجاد شود.

 

سفارت و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق نیز در این راستا تحرکات خود را به منظور امکان ورود کارشناسان ایرانی برای ارزیابی میزان و خطر آسیب‌ها آغاز کرده اند.

 

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق در این خصوص تاکید کرد که خطر ریزش کامل طاق کاملا جدی است. او گفت که شاید اثر تاریخی تا چند ماه آینده سرپا نماند.

 

حجت الاسلام و المسلمین «غلامرضا اباذری» تاکید کرد که سقف این بنای تاریخی – فرهنگی ایرانی وضعیت بغرنجی دارد.

 

وی ادامه داد که طرف عراقی به دلیل اینکه این بنای تاریخی به طور مستقیم با تاریخ و فرهنگ ایران ارتباط دارد، مایل است با طرف ایرانی کار مرمت انجام شود و نمی‌خواهد سازه‌هایی ایجاد کند که به ارزش تاریخی و فرهنگی بنا صدمه‌ای بزند.

 

وی درباره شرایط بنای تاریخی – فرهنگی طاق کسری گفت: از حدود سه چهار سال قبل، پرونده وخیم بودن شرایط طاق مطرح شد و موضوع با مقامات عراقی از جمله وزیر فرهنگ عراق در میان گذاشته شد و در همان زمان وزیر فرهنگ برای حفظ این اثر اقداماتی انجام داد.

 

به گفته وی، چند کشور خارجی در سال‌های اخیر برای حفظ و مرمت اثر به عراق آمدند که از جمله آن‌ها یک تیم کارشناسی از کشور چک و همچنین انگلستان بوده است، اما هیچ یک از آن‌ها نتوانستند کاری از پیش ببرند.

 

حجت الاسلام اباذری ادامه داد که به نوبه خود این دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در خصوص وضعیت وخیم این اثر تاریخی ایرانی را به اطلاع مسوولان ایرانی در میراث فرهنگی رسانده است.

 

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق افزود که احساس می‌کند که مسوولان در میراث فرهنگی کشور جدیت کافی برای رسیدگی به این نماد تاریخی و فرهنگی ایران را ندارند.

 

وی با اشاره به تاثیرات بروز و ظهور کرونا در طول یکسال گذشته و درگیر شدن عراق در بحبوبه اعتراضات اجتماعی پنج ماهه و تغییر دولت و دیگر رخداد‌های متعاقب آن گفت که مجموعه این اتفاقات باعث شد تا در طول این مدت نیز اقدام جدی برای رسیدگی به حفظ و مرمت بنای تاریخی طاق کسرا انجام  نشود.

 

حجت الاسلام اباذری ادامه داد که بعد از شکل گیری دولت عراق با وزیر فرهنگ جدید این کشور اخیرا جلسه داشته و قضیه رسیدگی به وضعیت بنای تاریخی طاق کسرا را مطرح کرد و وزیر فرهنگ عراق برای پذیرایی و پذیرش تیم کارشناسی جمهوری اسلامی ایران اعلام آمادگی کرد.

 

به گفته وی، موضوع به اطلاع مقامات میراث فرهنگی کشورمان رسید و قول اعزام یک تیم دادند، اما تاکنون  این تیم به عراق نیامده است.

 

حجت الاسلام اباذری در خصوص مشکل اساسی طاق کسری گفت که این بنای تاریخی و فرهنگی دوره ساسانیان براثر عوامل جوی در حال ریزش تدریجی است.

 

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق افزود که در حدود ۶۰ تا ۷۵ درصد از آجر‌های طاق براثر بارندگی‌ها و شرایط جوی فرو ریخته است.

متعاقب این هشدار‌ها و نگرانی ها، وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار تاریخی عراق در ۲۷ دسامبر گذشته (هشتم دیماه ۹۹) از تشکیل یک کمیته فنی – علمی برای رسیدگی به مشکلات بنای تاریخی طاق کسری و دروازه میانی آن خبر داده بود.

 

«سلیم خلف الحیدری» مدیر کل اداره آثار تاریخی عراق در این ارتباط گفت مقرر شد که با همکاری اداره کل صیانت و حفاظت از آثار تاریخی وزارت فرهنگ عراق یک کمیته فنی و علمی تشکیل شده و این کمیته گزارش خود را براساس یک سقف زمانبندی مشخص پیرامون راهکاری‌های سریع و قابل اجرا برای حل مشکلات این بنای تاریخی ارائه کند.

 

تیمی متعاقب آن به محل رفت و از نزدیک اقدامات اولیه وزارت فرهنگ عراق برای حفظ و صیانت از طاق کسری که در شهر «مدائن» (۳۰ کیلومتری جنوب بغداد) در جوار مرقد «سلمان فارسی» (ع) واقع شده را مشاهده کرد.

 

وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار تاریخی عراق، یک پست نظامی را در مکان دایر کرده و از هرگونه نزدیک شدن بازدید کنندگان به این اثر جلوگیری به عمل می‌آورد.

 

نگهبان نظامی حفاظت از طاق کسرا گفت که به دستور وزارت فرهنگ عراق، تا اطلاع ثانونی بازدید از اثر تاریخی – فرهنگی طاق کسرا ممنوع است.

 

تعدادی از شهروندان عراقی نیز در حین مراجعه برای بازدید از اثر، با مخالفت این پست نگهبانی مواجه شدند.

 

لازم به ذکر است که در گذشته بنای طاق کسری با وجود ارزش منحصر به فرد تاریخی و فرهنگی آن، فاقد هرگونه حفاظت نظامی خاصی بود و بازدید از آن برای عموم آزاد بوده است.

 

وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار تاریخی همچنین چند پلاکارد هشدار دهنده در محل این اثر نصب کرده و خطاب به بازدیدکنندگان اعلام کرده است که «خطر ریزش آجر‌های طاق کسری وجود دارد».

 

در پلاکارد دیگری نیز آمده است: «هشدار هیات آثار و میراث فرهنگی بغداد! هرگونه ورود بازدیدکنندگان به داخل طاق کسری به دلیل انجام عملیات نگهداری و مرمت ممنوع است».

 

 بخشی از آجر‌های ریخته شده از سقف بنای تاریخی طاق کسری همچنان به صورت تلنبار شده در داخل تالار اصلی در محل ریزش به حال خود رها شده است.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی  جمهوری اسلامی ایران متعاقب درخواست‌های مکرر هموطنان برای اقدام ایران در حفظ این اثر، در ۱۶ دیماه ۹۹ از آمادگی وزارتخانه اش برای مشارکت در حفظ و مرمت اثر تاریخی طاق کسری خبر داد.

 

علی اصغر مونسان گفت: به دلیل اهمیت تاریخی این اثر باستانی با آقای نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه در دولت صحبت و موافقت ایشان را برای پرداخت هزینه مرمت اخذ کرده و قرار شد، پس از برآورد‌های مالی، سازمان برنامه و بودجه اعتباراتی برای احیا و مرمت این اثر تاریخی در نظر بگیرد و در اختیار وزارت میراث فرهنگی قرار دهد.

 

وی با بیان این که نامه رسمی این درخواست به سازمان برنامه ارسال شده است، گفت: کارشناسان میراث فرهنگی ایران به محض تحقق اعتبارات با هماهنگی همتایان عراقی به محوطه طاق کسری اعزام و عملیات مرمت و احیا را آغاز می‌کنند.

 

مونسان درخصوص برآورد‌های مالی اولیه برای مرمت طاق کسری گفت: بر اساس عکس‌ها و تصاویر ارسالی، برای مرمت به اعتباری حدود ۶۰۰ هزار دلار نیاز است که به محض تامین شدن آن، کارشناسان به کشور عراق اعزام می‌شوند.

 

 اظهارات وزیر فرهنگ، گردشگری و صنایع دستی ایران در داخل عراق بازتاب گسترده‌ای داشت و هنوز در شبکه‌های اجتماعی نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند.

 

 وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار تاریخی عراق نیز به این اظهارات واکنش نشان داد و از مساعدت جمهوری اسلامی ایران استقبال کرده است.

سخنگوی رسمی وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار تاریخی عراق در این راستا تاکید کرد که در انتظار تیمی کارشناسی ایرانی هستیم.

 

«حاکم الشمری» افزود که از زمان مشاهده ترک‌های ایجاد شده در بنای تاریخی طاق کسری و اعلام رسانه‌ای آن در ماه‌های اخیر در انتظار تیم کارشناسی ایرانی هستیم.

 

وی در عین حال خاطر نشان ساخت که تاکنون هیچ گونه مساعدت عینی از جمهوری اسلامی ایران برای مرمت و بازسازی این اثر تاریخی مشاهده نکرده ایم.

 

وی اضافه کرد که در پی ترک‌های ایجاد شده اخیر در بنای تاریخی طاق کسری، از طریق رسانه‌ها شنیدیم که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جمهوری اسلامی ایران از آمادگی برای کمک به عراق در ترمیم و مرمت این اثر تاریخی خبر داده است.

 

وی ادامه داد که وزارت فرهنگ عراق با مساعدت رییس هیات میراث فرهنگی و آثار تاریخی عراق، یک طرح جدید برای حفظ و مرمت بنای تاریخی طاق کسرا تدارک دیده است.

 

به گفته وی، رییس هیات میراث فرهنگی و آثار تاریخی عراق با همکاری وزیر فرهنگ عراق در همان روز‌های اولیه مشاهده شدن این ترک‌ها برای تدارک یک طرح ویژه برنامه ریزی کردند.

 

الشمری تاکید کرد که این طرح با هدف حل مشکل این ترک‌ها و مرمت و بازسازی بخش‌های آسیب دیده طاق کسری به اجرا در می‌آید.

 

طاق کسری در میان باغات سرسبز شهر مدائن قرار دارد و در پشت این بنای تاریخی، آثار شهر تاریخی «تیسفون» وجود دارد که همه این محوطه تاریخی در حال حاضر جزو مناطق ارزشمند تاریخی به شمار می‌رود.

 

منطقه مدائن یکی از مناطق تاریخی، فرهنگی و زیارتی عراق به شمار می‌رود که علاوه بر طاق کسری، مرقد سلمان فارسی نیز در فاصله چند صدمتری از این اثر واقع شده است.

 

این اعتقاد وجود دارد که فروریختن این اثر تاریخی نه تنها یک خسارت بزرگ برای تاریخ و فرهنگ ایران زمین و عراق بلکه ضایعه‌ای بزرگ برای بشریت است.