ساخت «تلسکوپ رصدخانه ملی» به ایستگاه پایانی رسید

_ ایرنا نوشت: حبیب خسروشاهی افزود: تلسکوپ رصدخانه ملی ایران، با قطر آینه اصل ۳۴۰ سانتی متر از نوع کاسگرین و پایه سمتی- ارتفاعی با سازه‌ای به وزن ۹۰ تن و به ارتفاع ۱۱ متر و قطر ۶.۵ متر است که با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی (۰.۰۰۰۰۵ درجه قوسی) اجرام آسمانی را در حضور جریان باد رهگیری می‌کند.  این سازه با سرعت سه درجه بر ثانیه برای نشانه گیری اجرام نجومی تغییر زاویه می دهد.

 

مجری طرح رصدخانه ملی ایران خاطرنشان کرد: تمام مراحل طراحی این تلسکوپ و دیگر اجزای آن شامل طراحی مفهومی و تفصیلی توسط تیم فنی و علمی رصدخانه ملی ایران انجام و برای ساخت به شرکت ماشین سازی خاورپرس واگذار شده است. این تلسکوپ پس از گذراندن آزمون‌های حرکتی پایه برای نصب و راه اندازی سامانه نرم افزاری و کنترل جامع در محل این کارخانه در اختیار تیم فنی رصدخانه ملی ایران خواهد بود.

 

وی با یادآوری این که پس از اتمام این فرآیند تلسکوپ در «قله گرگش» در شهرستان کاشان نصب و راه اندازی می‌شود، ادامه داد: پیش از این یاتاقان هیدرواستاتیک در فرآیند تحقیق و توسعه طراحی و ساخته شده بود، همچنین آینه‌های تلسکوپ، سامانه اپتیک فعال نگهدارنده آینه اصلی، نگهدارنده آینه ثانویه و واحد فوقانی و اداپتور ابزارگان بطور جداگانه توسط رصدخانه ملی ایران توسعه یافته اند.

 

مجری طرح رصدخانه ملی ایران افزود: راهبرد اجرایی مدیریت طرح این رصدخانه اجرای طراحی، ساخت و مدیریت تمام بخش‌های اصلی این طرح در ایران بوده و توانسته است این راهبرد را با موفقبت به اجرا در آورد، تمامی طراحی‌ها به طور کامل و منحصرا در رصدخانه ملی ایران با بهره مندی از مشاوران بین المللی طرح انجام شد و با گذراندن مراحل مختلف بازبینی ساخت تلسکوپ نیز به صنایع داخلی واگذار شده است.

 

خسروشاهی همچنین گفت: وزن آینه اصلی تلسکوپ  چهار تن و ضخامت آن ۱۸ سانتی متر استو با توجه به قابلیت انعطاف آن با بهره‌گیری از یک سامانه اپتیک فعال کنترل می‌شود، شیشه آینه‌های تلسکوپ آینه اصلی بر روی ۶۰ عملگر محوری معلق و توسط ۳۰ عملگر جانبی حمایت می‌شود و با یک آینه دیگر به همان دقت سطح و در فاصله چهار متری در بالای آن - آینه ثانویه - که به واسطه یک عملگر شش محوره مهار شده است با دقت یک میکرون هم محور شود.

 

وی اظهارداشت: شیشه آینه‌های تلسکوپ رصدخانه ملی از جنس سرامیکی ویژه ساخته شده اند که در مقایسه با شیشه‌های متعارف، ۱۰۰ برابر نسبت به تغییر دما یعنی انبساط و انقباض گرمایی مقاوم‌تر است و تولید آن‌ها در فرآیند حرارتی با طی زمان بیش از یک سال انجام می‌شود، شیشه آینه‌های تلسکوپ رصدخانه ملی تولید شرکت شوت آلمان است،  شیشه‌ها برای تبدیل به آینه با آلومینیوم خالص و در خلاء لایه نشانی می‌شوند.

 

این متخصص ادامه داد:با توجه به اهداف علمی این تلسکوپ و تلاش برای پوشش طول موج‌های کوتاه برای داشتن تصویری مطلوب از اجرام آسمانی آینه‌های تلسکوپ بازبری سطح ۲ نانومتر یا کمتر صیقل داده شده اند،   دستیابی به این زبری سطح در مقیاس ۳.۴ متر از نظر فنی چالش برانگیز و زمان بر است، آزمون‌های اپتیکی برای صحت سنجی صیقل و شکل سطح آینه نیز از نظر فنی چالش برانگیز بوده و توسط متخصصان اپتیک کشور، متخصصان رصدخانه ملی و با مشارکت متخصصان خارجی انجام شده است.

 

خسروشاهی همچنین گفت: مجموعه آینه‌ها و عملگر‌ها بر روی یک سازه مکانیکی ۹۰ تنی مستقر شده اند، سازه مکانیکی باید در حضور جریان باد ۱۲ متر بر ثانیه بیرون از گنبد با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی حرکت کند و سیستم بازخورد آن باید بتواند به تمام اختلال‌های ناشی از باد، تغییر دما، جهت گیری تلسکوپ و انحراف آینه‌ها از محور اپتیکی غلبه کند،  فرآیند کنترل تلسکوپ با این دقت توسط تیم کنترل رصدخانه ملی ایران به اجرا در می‌آید.

 

وی افزود: با قرار گرفتن تلسکوپ در داخل گنبد نه تنها از آن محافظت می‌کند بلکه با هدایت جریان باد به آینه‌های تلسکوپ به بهبود عملکرد آن نیز کمک میکند،  سازه این گنبد در سال ۱۳۹۹ بر روی سازه بتنی محفظه که در سال ۱۳۹۸ احداث شده مستقر شده است.

 

مجری طرح رصد خانه ملی خاطرنشان کرد: تمام این مجموعه پیچیده در محفظه‌ای به ارتفاع نصف برج آزادی بر فراز قله سه هزار و ۶۰۰ متری گرگش قرار می‌گیرند، مجموعه تلسکوپ در داخل گنبد این رصدخنه در طول روز در دمایی سردتر از محیط قرار می‌گیرند.

 

خسروشاهی یادآور شد: ساخت تلسکوپ رصدخانه ملی ایران در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان برنامه و بودجه انجام می‌شود، درحال حاضر فعالیت‌های مرتبط با ساختمان وتجهیزات در قله پایان یافته است، اوایل سال آینده نیز نصب آینه و نورگیری آن اغاز و خرداد ۱۴۰۰نیز این طرح بزرگ در کامور کاشان به طور رسمی افتتاح می‌شود.