ناشران ایرانی پیشرو در حوزه نشر آثار و ادبیات کودک و نوجوان/حضور داوطلبانه مردم در طرح پایتخت کتاب

- نمایشگاه کتاب تهران همواره به عنوان مهمترین رویداد ادبی کشور محسوب می شود، نمایشگاهی که ادوار گذشته با دعوت از میهمانان خارجی توانسته وجهه جهانی خاصی پیدا کند، اما امسال و پس از شیوع بیماری کرونا برگزاری این نمایشگاه به صورت فیزیکی در تاریخ مقرر میسر نشد.

برگزاری این دوره از نمایشگاه کتاب تهران چالش بزرگی بود که تصمیم گیری در قبال آن ماه‌ها به طول انجامید، اتفاقی که در نهایت باعث شد تا شورای سیاست گذاری نمایشگاه و همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بنا به نظر ستاد ملی مبارزه با کرونا به برگزاری مجازی آن رضایت دهند.

گفتنی است که ساعت بازدید و خرید در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران به صورت ۲۴ ساعته بوده و کتاب‌های ناشران داخلی با تخفیف ۲۰ درصدی و کتاب‌های ناشران خارجی با تخفیف ۵۰ درصدی ارائه می‌شود.

به همین مناسبت خبرنگار گروه فرهنگی به شرح مهمترین رویدادهای نخستین روز از نمایشگاه مجازی کتاب تهران پرداخته که به شرح زیر است:

افراد در نمایشگاه مجازی کتاب بدون محدودیت مکانی و زمانی به کتاب دسترسی دارند

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان با اشاره به مزایای نمایشگاه مجازی کتاب تهران گفت: در سال‌های گذشته به دلیل بعد مسافت و دوری راه شاید افراد زیادی از شهرها و استان‌های کشور نمی‌توانستند به نمایشگاه کتاب تهران بیایند اما اکنون می‌توانند بدون هیچ محدودیت زمانی و مکانی در خانه‌های خود به نمایشگاه مجازی دسترسی داشته باشند.

محمد جوروند مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان  در گفت و گو با روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، با بیان این‌که به دنبال شیوع بیماری کرونا فضای جدیدی باز شده است، گفت: معتقدم فضای مجازی که به دنبال کرونا ایجاد شد یک فضای حقیقی است زیرا مخاطبان گسترده‌تری دارد و بسیاری از برنامه‌‌های فرهنگی و هنری که اکنون در این فضا برگزار می‌کنیم چندین برابر فضای فیزیکی و حقیقی است.

وی در این زمینه با ذکر مثالی توضیح داد: به عنوان نمونه در جشنواره تئاتر نهایتا ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر در یک سالن می‌آمدند اما در فضای مجازی گاهی تعداد مخاطبان ما به ۱۵ هزار نفر می‌رسند، درواقع از این جهت که مردم از خانه‌های خود به تماشای آثار فرهنگی و هنری می‌نشینند، مخاطبان ما وسعت بیشتری پیدا کرده‌اند.

او با اشاره به مزایای نمایشگاه مجازی کتاب برای مردم استان‌های مختلف اظهار کرد: در سال‌های گذشته به دلیل بعد مسافت و دوری راه شاید افراد زیادی از شهرها و استان‌های کشور نمی‌توانستند به نمایشگاه کتاب تهران بیایند اما اکنون می‌توانند بدون هیچ محدودیت زمانی و مکانی در خانه‌های خود به نمایشگاه مجازی کتاب دسترسی داشته باشند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان تاکید کرد: در این زمینه معتقدم ناشران باید این فرصت را مغتنم بدانند، فکر می‌کنم امسال علاوه بر این‌که مخاطبان بیشتری داریم کتاب‌های عرضه شده به مشتریان نیز بیشتر است.

محمد جوروند در پایان صحبت‌های خود با بیان این‌که نمایشگاه مجازی کتاب یک اتفاق مبارک است، گفت: به‌نظرم حتی با وجود ریشه‌کن شدن بیماری کرونا باید این مسیر را ادامه دهیم و در سال‌های آینده هم به این شکل ادامه پیدا کند زیرا هزینه‌های جاری ناشران و مخاطبان کاهش پیدا می‌کنند ولی وسعت مخاطبان افزایش خواهد داشت.

سرانه مطالعه در کشور پایین نیست

ابراهیم حیدری اظهار کرد: گزارش‌های مطالعاتی فراوانی از نهادهای مختلف به جامعه القا شده که سرانه مطالعه در کشور پایین است. اما در حقیقت اینطور نیست و شاخص‌های مطالعه در ایران و جهان متفاوت است. در بسیاری از کشورها نگریستن به یک عکس و تصویر مطالعه محسوب می‌شود. بنابراین، بنده مدعی هستم که سرانه مطالعه در کشور پایین نیست.

نشست «برنامه‌ها و اقدامات معاونت فرهنگی در ترویج کتابخوانی در کشور» از سلسله نشست‌های تخصصی نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، با حضور ابراهیم حیدری (مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) و اسماعیل یزدان‌پور (پژوهشگر و مشاور رویداد‌های ترویج کتاب‌خوانی) برگزار شد.

ایران را از طریق آثار مکتوب می‌شناختند

در ابتدای این نشست، ابراهیم حیدری با بیان اینکه آنچه سال‌های سال در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیری کردیم بحث ترویج کتاب و کتابخوانی است که از برنامه‌های اصلی، مهم و تاثیرگذار این معاونت است، گفت: چراکه، همه فعالیت‌ها و تلاش‌هایی که در صنعت چاپ و نشر کشور اتفاق می‌افتد در نهایت برای اعتلای ترویج فرهنگ کتابخوانی و ارتقای فرهنگ عمومی کشور است.

وی ادامه داد: این امر مختص کشور ایران نیست و در همه کشور‌ها فرآیند‌های تغییر شکل و ساختار تغییر کرده و موجب دگرگونی پلتفرم‌های اطلاعاتی شده است. اما بشر همواره به دنبال اطلاعات بوده و بخشی از این اطلاعات در کتاب است. از سوی دیگر، کتاب ابزاری است که در معاونت امور فرهنگی با آن سروکار داریم که در فرهنگ اسلامی و فرهنگ ایرانی همواره مطرح بوده است. به‌گونه‌ای که پیش از آن که ایران را با معادن، نفت و گاز بشناسند، از طریق فرهنگ و آثار مکتوب می‌شناختند.

حیدری با بیان اینکه، زیبنده است که همواره در پی اهداف این امر و زنده نگه‌داشتن و پویایی این فرهنگ و تمدن باشیم، افزود: همواره گزارش‌های مطالعاتی فراوانی از نهاد‌های مختلف به جامعه القا شده که سرانه مطالعه در کشور پایین است. اما در حقیقت اینطور نیست و شاخص‌های مطالعه در ایران و جهان متفاوت است. در بسیاری از کشور‌ها نگریستن به یک عکس و تصویر مطالعه محسوب می‌شود. بنابراین، بنده مدعی هستم که سرانه مطالعه در کشور پایین نیست.

وی همچنین بیان کرد: به‌عنوان مثال، کشور هند که سرانه مطالعه در آن ۱۰۰ دقیقه در هفته است همه نوع مطالعه اعم از ادعیه، نماز و... را در شاخص‌ها می‌گنجاند، اما وقتی در کشور سرانه را اعلام می‌کنیم عده‌ای خرده می‌گیرند که چرا این شاخص‌ها لحاظ شده است. در کشور ما فقط مطالعه کتاب (طبق تعریف یونسکو از کتاب) در آمار لحاظ می‌شود اما، طبق آخرین گزارش سرانه مطالعه ایرانیان روزانه ۴۰ دقیقه اعلام شده که برای محاسبه آن از معیار‌ها و سنجه‌های علمی استفاده کرده‌ایم و از آن دفاع می‌کنیم.

حیدری با اشاره به اینکه قبول می‌کنم که در حوزه کتاب و کتابخوانی ضعف‌هایی وجود دارد، عنوان کرد: در همین راستا فعالیت‌هایی را در مجموعه دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعریف کردیم. برنامه‌های تاسیسی از آن دست هستند که در آن تلاش شده همه اقشار جامعه در نظر گرفته شود. تسهیلات یارانه‌ای مجموعه معاونت فرهنگی به‌منظور دسترسی عادلانه به کتاب نیز بخشی از این برنامه‌هاست.

کتاب بهترین رسانه برای انتقال فرهنگ است

اسماعیل یزدان‌پور، مشاور رویداد‌های ترویج کتاب‌خوانی نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه ترویج کتابخوانی بحثی خاص است، گفت: اکنون در نظر داریم این فرهنگ را وارد ساختار خودمان کرده و آن را بومی کنیم. سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که چرا باید به ترویج فرهنگ کتابخوانی تاکید کنیم؟ در پاسخ باید گفت بحث فضای مجازی و رسانه‌های مجازی بحث داغی است و در کوتاه مدت توانسته توجه جامعه ایرانی و به‌ویژه جوانان را جلب کند. از این رو، لازم است روی این پدیده کار کرده و آسیب‌شناسی کنیم تا مسیر جدید فرهنگ لایروبی و فرهنگ به نسل‌های آینده منتقل شود.

وی در ادامه بیان کرد: بخشی از فرهنگ را می‌توان با رسانه‌های نوین انتقال داد، اما در کلیت این ماجرا هیچ چیز جای کتاب را نمی‌گیرد. جریان فرهنگ همواره با کتاب منتقل شده است. در کتاب است که خواننده با فاعلیت مطلقی که دارد می‌تواند فرهنگ را بازسازی و درونی کند، در حالی‌که در فضای مجازی مشخص نیست که با انتقال فرهنگ مورد نظر چه چیز‌های دیگری هم منتقل می‌شود.

یزدان‌‍‌پور تصریح کرد: طی چندهزارسالی که در حوزه کتاب کار شده نشان داده که کتاب بهترین رسانه برای انتقال فرهنگ است؛ بنابراین باید از این حوزه محافظت کرده و گره‌های موجود را بگشایم. پیرو این موضوع، چارچوب اصلی که معاونت امور فرهنگی به آن وارد شده دنبال کردن ترویج فرهنگ کتابخوانی به‌صورت جدی است.

وی ادامه داد: کتاب، فیزیکی دارد که اگر فرض کنیم همه گرفتاری‌های پیرامون آن در حوزه تولید محتوا، توزیع و نشر حذف شود، باید ببینیم آیا مخاطب کتاب را می‌خواند و اگر می‌خواند چه فرآیند ذهنی و اجتماعی در وی رخ می‌دهد؟ باید بررسی کنیم که چه باید کرد تا نسل جدید از بازی رایانه‌ای دست بکشد و کتاب را بگشاید. در هیچ رسانه‌ای نمی‌بینیم که تصویر کاملی ساخته شود به جز کتاب. پس باید کمک کنیم تا کتاب در سطح فردی و اجتماعی بهتر خوانده شود.

تشریح فعالیت‌های ترویج کتابخوانی

حیدری تصریح کرد: ترویج کتابخوانی فرآیندی دارد و هر آنچه در معاونت مورد نظر اتفاق می‌افتد بخشی از این فرآیند است. کتاب باید تولید، ویراستاری، توزیع و... شود. اگر ترویج کتاب خواندن را به عنوان یک فرآیند خاص عملیاتی تعریف کنیم، مجموعه فعالیت‌هایی که برای ارتقای آگاهی فرهنگی، توسعه اجتماعی و توسعه متوازن در کشور انجام می‌گیرد را شامل می‌شود. از این رو، در دولت یازدهم در کنار فعالیت‌های گذشته مانند ارائه تسهیلات، برگزاری نمایشگاه و... سایر برنامه‌های ترویجی مانند پایتخت کتاب، روستای کتاب، تقدیر از مروجان کتابخوانی، راه‌اندازی باشگاه‌های کتابخوانی سالمندان و زندان‌ها و... اجرا می‌شود که سعی شده در آن‌ها به صورت منطقه‌ای، قشری و سنی نگاهی آینده پژوه به این مساله داشته باشیم.

وی ادامه داد: در این چند سال با نگاه آینده‌نگر به این فعالیت‌ها توجه کردیم تا ضمن توسعه زیرساخت‌های چاپ و نشر کشور آگاهی‌های عمومی را در حوزه کتاب و کتابخوانی بالا ببریم. ضمن حمایت از رویدادها، جشنواره‌ها و فعالیت‌های نمایشگاهی از زیرساخت‌های حوزه نشر و هرآنچه به این زیرساخت‌ها مربوط است حمایت کنیم.

مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: برگزاری طرح‌های فصلی در دوران شیوع کرونا آماری بی‌سابقه داشته است. در یک هفته ۲۰ میلیارد تومان کتاب در طرح پاییزه کتاب به فروش رفت. این امر مبین آن است که مشکلات اقتصادی چندان موثر نبوده و اگر در شرایط کنونی سینما و تئاتر تعطیل است، کتاب فرصتی است که به‌خوبی از آن استفاده شد. از سوی دیگر، آمار‌ها نشان می‌دهند که استارت‌آپ‌های تولید محتوا در این دوران ۲۰۰ درصد رشد داشته اند.

وی افزود: تحقق این برنامه‌ها دغدغه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و تلاش‌مان این بود که کودکان، نوجوانان، زنان، روستاییان و... را در بر بگیرد. روستا‌ها و شهر‌ها هرکدام برنامه‌ای فرهنگی برای این مقوله ارائه داده‌اند. برنامه محوری در حوزه کتاب و کتابخوانی به توسعه فعالیت‌های ترویج کتابخوانی و توسعه زیرساخت‌ها منجر می‌شود. به‌گونه‌ای که پس از ۶ دوره از برگزاری این رویداد‌ها توانستیم تا حدودی به اهداف اولیه برسیم.

به گفته حیدری توسعه زیرساخت‌های حوزه نشر، راه‌اندازی کتابخانه‌های روستایی، افزایش مطالعه در کانون‌های مساجد، ایجاد شبکه مردمی و عمومی، حضور گروه‌های داوطلب به زنجیره کتاب و کتابخوانی، حمایت بخش خصوصی از صنعت نشر، هم‌افزایی دستگاه‌های دولتی، خصوصی و عمومی نشان داده که گرچه نتایج هنوز مطلوب نیست، ولی در این شرایط تا حدودی اهداف محقق شده است.

او همچنین اظهار کرد: دغدغه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجموعه معاونت مربوطه و هم‌افزایی میان نهاد کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه ملی، مساجد، انجمن‌های صنفی و فعالیت‌های داوطلبان در سراسر کشور باعث شد دولت کمتر به این حوزه ورود پیدا کند و تنها نقش تسهیل‌گری، قانون‌گذاری و نظارت نه از باب مداخله‌گری داشته باشد. سعی داریم با امکانات و تسهیلاتی که فراهم کرده‌ایم اعم از وام‌های کم بهره به نویسندگان و ناشران و فعالان حوزه، ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز کتابخانه‌ها، هماهنگی برای برگزاری نمایشگاه داخلی و بین‌المللی، تخصیص یارانه و... بتوانیم در تمام حلقه‌های نشر حمایت متوازنی از فعالان این صنعت داشته باشیم.

حیدری ادامه داد: بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان از سوی معاونت امور فرهنگی به مراکز فرهنگی، چاپخانه‌ها، ناشران و تمامی دست‌اندرکاران این حوزه تخصیص داده شده و امیدوارم با همکاری نهاد‌ها و سازمان‌های مختلف جایگاه کشورمان به آن جایگاهی برسد که ایران با آن شناخته می‌شود.

جامعه ایرانی تشنه کتاب است

یزدان‌پور در ادامه این نشست تصریح کرد: در سال گذشته بهتر دیدیم که در شرایط کرونا به اهمیت نقش کتاب در جامعه و ترویج فرهنگ بپردازیم. چون حس کردیم با تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها کتاب می‌تواند بار دیگر جای خود را به عنوان عنصر اصلی فرهنگ و آموزش بازیابد. از این رو، در روز‌های نخست شیوع ویروس کرونا برنامه‌ای تحت عنوان «پویش با کتاب در خانه» اجرا کردیم که استقبال کودکان از این طرح بسیار جالب و معنادار بود و متوجه شدیم جامعه ایرانی تشنه کتاب است و چقدر نیاز است فعالیت‌های حداقلی در این حوزه انجام شود.

وی افزود: مجموعه فعالیت‌هایی که انجام شد قابل فهرست است، اما مهمتر این است که این فعالیت‌ها استارت‌آپی است که می‌خواهد جرقه‌ای در جامعه آغاز کند. علاوه بر این، طرح تقدیر از مروجان کتابخوانی که در مدت محدودی با نامه‌نگاری اداری انجام شد با استقبال اجتماعی روبه‌رو شد که اصلا فکرش را نمی‌کردیم. دوره هفتم این رویداد در انتظار اجراست، نه‌تن‌ها ادارات دولتی برنامه‌های مشابهی برگزار می‌کنند، بلکه بخش خصوصی هم به این موضوع ورود پیدا کرده و ظرفیت‌های مهمی وارد این عرصه شده‌اند.

او تاکید کرد: همچنین، ۶ دوره «پایتخت کتاب ایران» در راستای تمرکززدایی صورت گرفت که ایده‌ها و ظرفیت‌های بسیاری در این حوزه کشف شد. در این طرح هر شهری که بهترین برنامه را برای تولیت این عنوان ارائه دهد به‌عنوان پایتخت انتخاب خواهد شد. یک بخش ایده برای اجرا و بخش دوم مربوط به ساختاری است که هر شهر تصمیم می‌گیرد همکاری‌هایی داشته باشند تا اهداف محقق شود. ایده‌هایی که بیشترین ساختار سازمانی را توسعه داده باشند، به‌عنوان پایتخت برگزیده شده و تسهیلاتی در سطح ملی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شد تا بتوانند فعالیت‌های بیشتری در این حوزه انجام دهند.

وی افزود: در طرح «عشایر و روستا‌های دوستدار کتاب» با محوریت مسئولان روستایی، برنامه‌هایی برای ترویج کتابخوانی در هر روستا تدوین شده و هر سال ۱۰ روستا به‌عنوان روستای دوستدار کتاب انتخاب می‌شوند. البته در هر سال به همه شهر‌ها و روستا‌هایی که به‌نحوی در این رویداد شرکت کرده‌اند تسهیلاتی اختصاص داده شده و از مزیت‌هایی برخوردار شده‌اند.

یزدان‌پور خاطرنشان کرد: «باشگاه کتابخوانی» هم به بحث جذاب و جالبی تبدیل شده است که در آن اتفاقات جالبی افتاده و هویت‌هایی شکل گرفته که به‌عنوان تسهیل‌گر به ترویج کتابخوانی کمک می‌کنند. کودکی که از طریق مطالعه و خواندن به بیانی دیگر می‌رسد، توانایی و مهارت‌های جدیدی را در بیان کسب می‌کند. از این رو، باشگاه‌ها تبدیل به مرکز تمرین مهارت‌های فردی شده است. باشگاه‌های سالمندی و اقشار خاص در حال شکل‌گیری هستند، همچنین شاهد فعالیت تعداد بسیار زیادی از مروجان کتابخوانی هستیم که در گوشه و کنار ایران فعالیت می‌کنند.

به گفته وی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تعامل با سایر ارگان‌ها و سازمان‌های رسمی کشور و بهره‌گیری از همگرایی اجتماعات و تشکل‌های مردم‌نهاد می‌تواند کار‌هایی جدی در سطح ملی انجام دهد.

حضور داوطلبانه مردم در طرح پایتخت کتاب

مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی با بیان اینکه در ۶ دوره گذشته در رویداد روستا‌ها و عشایار دوستدار کتاب، شش هزار و ۴۰۰ روستا شرکت کردند که اطلاعات و طرح‌های آن در بانک اطلاعاتی جمع‌آوری، تنظیم و آرشیو شده است و سایرین بنا بر اقتضائات و شرایط خود می‌توانند از آن‌ها الگو بگیرند، گفت: علاوه بر این، در طول مدت برگزاری طرح پایتخت کتاب ۵۰۰ شهر، شبکه‌ای از شهر‌ها را تشکیل داده‌اند که شورای هماهنگی پیرامون آن فعالیت می‌کند. نکته حائز اهمیت در این طرح کار داوطلبانه و مردمی است که با حمایت‌های دولت در حاشیه شهر‌ها و روستا‌های کمتر برخوردار به فرهنگ جامعه خدمت می‌کنند.

ابراهیم حیدری در پایان گفت: جام باشگاه‌های کتابخوانی یکی از ایده‌هایی است که از طرح پایتخت کتاب بیرون آمد که آن را توسعه دادیم و تکمیل و ملی کردیم. اکنون نزدیک به ۲۵ هزار باشگاه کتابخوانی با ۴۰۰ هزار کودک و نوجوان زیر نظر ۲۲ هزار داوطلب آموزش دیده در کارگاه‌های ترویج کتابخوانی، فعالیت می‌کنند. امیدوارم در سال‌های آینده این افراد داوطلب به فعالیت خود ادامه دهند. چراکه، مجموعه اقداماتی که در حوزه ترویج کتاب و کتابخوانی صورت می‌گیرد تلاش کم‌نظیری است. بنابراین، سعی داریم کسی در کشور نباشد که کتابی را بخواهد و نتواند به آن دسترسی پیدا کند.

نمایشگاه مجازی کتاب در صنعت نشر تاثیر زیادی دارد

مریم جدلی رییس هیات مدیره انجمن فرهنگی هنری زنان با بیان اینکه نمایشگاه مجازی کتاب در صنعت نشر تاثیر زیادی دارد، گفت: همه علاقه‌مندان کتاب و کتابخوانی همین‌طور ناشرانی که سال‌های زیادی نمایشگاه‌های متعددی تجربه کرده‌اند برای برون‌رفت از مشکلات کنونی حوزه نشر انتظار دارند حرکت رو به جلو صورت بگیرد.

وی با بیان اینکه نمایشگاه مجازی کتاب باید به شکل عملیاتی و مناسب اجرا شود، افزود: این انتظار غیرمنطقی نیست که با یک برنامه‌ریزی منسجم و کارشناسی شده و با تدبیر، همکفری و همدلی همه نهادهای برگزارکننده نمایشگاه مجازی کتاب به شکل حرفه‌ای و استاندارد برگزار شود و اکنون که مجری برگزاری این طرح خانه کتاب و ادبیات ایران است انتظار داریم در شرایط کنونی برای بهبود وضعیت نشر تاثیرگذار باشد.

جدلی ادامه داد: نمایشگاه کتاب تهران یک حرکت فرهنگی جذاب برای ناشر و مخاطب به شمار می‌آید از نظر ناشر یک گردش مالی خوبی برای آن‌ها در فرصت کوتاه است و از سوی دیگر برای مخاطبان هم به‌صرفه بود چون کتاب‌های مورد علاقه خود را با قیمت مناسب برای یک سال تهیه می‌کردند.

وی با بیان اینکه یک ارتباط دوسویه بین ناشران ایرانی و خارجی نیز در سایه نمایشگاه کتاب ایجاد می‌شد، عنوان کرد: اگرچه می‌دانیم لذتی که در نمایشگاه فیزیکی کتاب و رویارویی ناشر و مخاطب در نمایشگاه‌های سالانه است در این نمایشگاه نیست اما امسال عدم برگزاری نمایشگاه کتاب تهران ضرر زیادی به دنبال داشت زیرا یکی از اهداف مهم ناشر غیر از انگیزه فرهنگی گام برداشتن در مسیری بوده که با سود و بدون ضرر باشد.

جدلی با طرح این موضوع که نمایشگاه کتاب تهران به صورت کلی فرصتی برای ایجاد نقدینگی لازم برای تولید مجدد کتاب یا کتاب‌های جدید است، گفت: این فرصت امسال به دلیل بیماری کرونا از دست رفته است البته ما هنوز نمایشگاه مجازی را تجربه نکردیم و نمی‌توانیم نظر روشنی بگوییم اما چون به عنوان یک طرح حمایتی مطرح شده است، انتظار داریم مسوولان با استفاده از تجربه کارشناسان و تجربه سایرکشورها به بهترین شکل این نمایشگاه را برگزار کنند

ناشران ایرانی پیشرو در حوزه نشر آثار و ادبیات کودک و نوجوان

سوینچ فرات مدیر انتشارات زنگین گفت: اگرچه کشور ترکیه در حوزه آثار و ادبیات کودک و نوجوان رشد خوبی داشته اما باید اعتراف کنم ناشران ایرانی در حوزه نشر آثار و ادبیات کودک و نوجوان پیشرو هستند و امیدوارم بتوانیم از دستاوردهای این کشور بهره‌مند شویم.

نشست «هم‌اندیشی ناشران ترکیه‌ای و ایرانی در خصوص ترجمه و نشر آثار ادبیات کودک و نوجوان» از سلسله نشست‌های تخصصی بخش بین‌الملل نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با حضور نادر قدیانی (مدیر انتشارات قدیانی)، روح‌الله کاظمی‌زاده (مدیر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)، علی عسگری (مدیر انتشارات هوپا)، مصطفی ناچی توران (از انتشارات داملا)، تایفور ازن (مدیر انتشارات نار)، سوینچ فرات (مدیر انتشارات زنگین) عاکیف اوزورک (مدیر انتشارات موسیملر) و احمت آدیگوزل (مدیر انتشارات مهنا از کشور ترکیه) برگزار شد.

مجموعه کتاب‌های نارنجی مورد تایید وزارت آموزش و پرورش است

در ابتدای این نشست نادر قدیانی اظهار کرد: طی ۵۲ سال فعالیتی که در حوزه چاپ و نشر کتاب و ادبیات کودک و نوجوان داشتیم در چاپخانه و انتشارات خصوصی این انتشارات ۴ هزار عنوان کتاب کودک و نوجوان منتشر شد که حدود دوهزار عنوان از این آثار با همکاری تصویرگران و مولفان ایرانی بوده است.

وی در رابطه با آثار ایرانی در حوزه کودک و نوجوان که قابلیت چاپ و نشر در کشور ترکیه را دارند، افزود: کتاب «۳۶۵ قصه برای شب‌های سال» و کتاب «۳۰ قصه ۳۰ شب» با رعایت قوانین کپی‌رایت و اخذ مجوز در کشور ترکیه منتشر شده است که دیگر کشور‌ها هم می‌توانند از این آثار استفاده کنند.

قدیانی تصریح کرد: کتاب‌های نارنجی که شامل ۵۲ جلد برای ۵۲ هفته سال هستند هم مجموعه کتابی است که مورد تایید وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته و می‌تواند کتابی خوب و قابل ترجمه برای کودکان باشد. ضمن این‌که تعداد دیگری از کتاب‌های مجموعه‌ای انتشارات قدیانی مانند «هزار و یک شب» نیز به زبان‌های اسپانیایی و روسی منتشر شده و می‌تواند در کشور‌های دیگر هم ترجمه و منتشر شوند.

معرفی آثار برجسته انتشارات داملای ترکیه

در ادامه این نشست مصطفی ناچی توران با بیان این‎که مجموعه آثار منتشر شده در انتشارات داملا را برای همکارانم ارسال کرده و منتظر نظرات کارشناسانه شما عزیزان هستم، گفت: سوای آن لیست، مجموعه‌ای تحت عنوان «بازرس» که مسائل جهانی را به شکل موارد قابل فهم برای کودکان و نوجوانان مطرح کرده را منتشر کرده‌ایم. این مجموعه جنبه علمی و آموزشی دارد که ترجمه و نشر آن را در ایران پیشنهاد می‌کنم. همچنین تاکنون ۳ هزار جلد کتاب در حوزه کودک و نوجوان منتشر کردیم که ۱۰۰ عنوان کتاب از این انتشارات در کشور‌های دیگر ترجمه و منتشر شده است.

انتشار کتاب‌های کودک و نوجوان مهمترین فعالیت فرهنگی است

تایفور ازن نیز با اشاره به این‌که در سال ۲۰۰۶ انتشارات نار تاسیس شد که بیشتر در زمینه انتشارات کودک و نوجوان فعالیت می‌کند گفت: چراکه، معتقدیم کتاب‌های کودک و نوجوان و نشر آن‌ها مهمترین فعالیت فرهنگی انسان محسوب می‌شود. در دنیای تک بعدی امروزی که همه تلاش‌ها بر آن است در همه زمینه‌ها ادبیات واحدی را القا کنند، عطر و ویژگی خاصی که دنیای کودکان دارد، ورق را برمی‌گرداند و به نفع بشریت تغییر می‌دهد. در همین راستا از ناشران کتاب کودک و نوجوان که گام به گام با احساسات و عواطف کودکان همگام شده و این مسیر را طی می‌کنند تبریک و از آن‌ها قدردانی می‌کنیم.

تایفور تصریح کرد: از سال ۲۰۰۶ تلاش کردیم با ناشران ایرانی در بخش بین‌المللی نمایشگاه کتاب آشنا شده و با ادامه این همکاری‌ها توسعه روابط را رقم بزنیم. از این‌رو، ادعا می‌کنم بیشترین نقش را در تالیف و انتشار ادبیات دیگر کشور‌ها و ملل به کودکان ترکیه‌ای و ایرانی ایفا کرده‌ام.

پایه‌گذاری انجمن بین‌المللی ناشران کتاب کودک در ترکیه

مدیر انتشارات نار افزود: ناشرانی مانند ما که در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند زمان و سرمایه خود را پایه فعالیت‌های خود قرار داده‌اند، از این جهت، حقوق مادی ناشران و مولفان برایمان حائز اهمیت است. آنچه برایمان مهم است، انجام پروژه‌های مشترک، بزرگ و پر اهمیت است که برگزارکنندگان چنین نشست‌هایی نقش مهمی در به ثمر رساندن آن خواهند داشت. جا دارد در این نشست خبر از پایه‌گذاری انجمن بین‌المللی ناشران کتاب کودک را هم بدهم.

وی عنوان کرد: آثار منتشر شده برای کودکان حتما باید بار ادبی داشته باشند، همچنین، تصویرسازی در این کتاب‌ها باید با حال و هوا و سن کودکان متناسب باشد.

اعتماد خانواده‌ها سرمایه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است

روح‌الله کاظمی‌زاده با بیان این‌که، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در بخش‌های مختلف چاپ و نشر فعالیت‌های ارزشمندی انجام داده، گفت: در این ۵۷ سالی که این انتشارات شکل گرفته، آثار زیادی آفریده است و به جز مقوله خروجی‌هایی که به لحاظ کمی و کیفی قابل قبول هستند، خانواده‌ها هم به شدت به این انتشارات اعتماد دارند.

وی با اشاره به اینکه در این حوزه به قالب‌های مختلفی رسیدیم، بیان کرد: برخی از این تولیدات و قالب‌ها قطعا مورد پسند و توجه همکارانمان در کشور ترکیه خواهد بود. اکنون مجموعه‌های جذابی داریم که قابلیت ارائه به ناشران ترک زبان را دارد. مجموعه ۵۰ جلدی کتاب‌های اردک در زمره این محصولات است. ضمن این‌که، مجموعه پرافتخار رمان نوجوان که تا امروز به ۵۰ جلد رسیده قابلیت ترجمه و استفاده در کشور ترکیه را دارد.

وی ضمن بیان این‌که این انتشارات هیچ کتابی را بدون دریافت کپی‌رایت منتشر نمی‌کند، گفت: کتابی تحت عنوان واگن بازنشسته را از یکی از انتشارات کشور ترکیه خریداری کرده‌ایم و روی آن کار می‌کنیم. در این اثر هم مانند سایر آثار اجازه نمی‌دهیم حق کپی‌رایت و حقوق مولف تحت تاثیر منفی قرار بگیرد.

توجه به آموزش در کتاب و ادبیات کودکان امری ضروری است

سوینچ فرات مدیر انتشارات زنگین نیز در ادامه این برنامه اظهار کرد: انتشارات زنگین انتشارات جوانی است که از سال ۲۰۱۵ میلادی فعالیت تخصصی خود را در حوزه چاپ و نشر آغاز کرده است. ارتباط ما با ناشران ایرانی از یک نمایشگاه بین‌المللی حوزه کتاب آغاز شد و متوجه شدیم تالیف و تصویرگری ادبیات کودک و نوجوان در ایران از غنا و محتوای خوبی برخوردار است، از این رو، توجه ما به این حوزه جلب شد.

وی در ادامه صحبت‌هایش به انتشار و ترجمه آثار و ادبیات جمهوری آذربایجان اشاره کرده و گفت: به عنوان یک ناشر ترکیه‌ای میل و علاقه بیشتری به تولید و ترجمه آثار در حوزه کودک و نوجوان پیدا کرده‌ایم. چراکه، گمان می‌کنیم وجود این آثار و آموزش‌های آن‌ها برای کودکان ضروری است و نباید از آن غافل شویم. اگرچه کشور ترکیه در این حوزه رشد خوبی داشته، اما باید اعتراف کنم ناشران ایرانی در حوزه نشر آثار و ادبیات کودک و نوجوان پیشرو هستند و امیدوارم بتوانیم از دستاورد‌های این کشور بهره‌مند شویم.

نشر هوپا همگام با بازار جهانی کتاب

علی عسگری از دیگر میهمانان این وبینار با بیان اینکه انتشارات هوپا پنج سال است در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کند، عنوان کرد: در همین مدت کوتاه به یکی از ناشران پرمخاطب حوزه کودک و نوجوان تبدیل شده‌ایم و توانستیم ارتباط خوبی با بچه‌ها و خانواده‌های آنان برقرار کنیم. یکی از ویژگی‌های این انتشارات که به آن افتخار می‌کنیم بحث رعایت کپی‌رایت و حقوق مولف است که به صورت جدی آن را پیگیری می‌کنیم.

عسگری تصریح کرد: انتشارات هوپا لیست کتاب‌ها و خلاصه آن را در سایتی که به زبان انگلیسی است بارگذاری کرده است. اما سوای آن، دو کتاب جدید به نام‌های «زندگی آیدا پیرپور» در قالب طنز و «ماجرا‌های دوقلو‌های دندان خرگوشی» از آثار این انتشارات است که بر مبنای تصاویر سیاه و سفید و با متن اندک و صفحه‌آرایی که برای بچه‌ها جذاب است، منتشر شده است.

وی با بیان اینکه این آثار در امتداد روندی که در بازار جهانی کتاب شکل گرفته تدوین و تولید شده، گفت: علاوه بر کتاب در حوزه تولید بازی‌های رومیزی هم فعال هستیم و در این حوزه هم آمادگی همکاری داریم.

نباید نگاه صرفا اقتصادی به حوزه چاپ و نشر داشته باشیم

عاکیف اوزورک نیز در خصوص فعالیت‌های این انتشارات جوان اظهار کرد: فعالیت‌های ما محدود به آثار و ادبیات کودک و نوجوان نیست و در حوزه شعر، قصه و ادبیات هم کار می‌کنیم. گرچه در این حوزه با کشور‌های مطرح مانند آلمان، کانادا و دنیای غرب همکاری می‌کنیم اما، چون دنیای کودکان از ظرافت‌ها و حساسیت‌های خاصی برخوردار است، در این حوزه نگاهمان به کشور‌هایی که با آن‌ها فرهنگ مشابه داریم، معطوف است.

وی تصریح کرد: چراکه، با گسترش فضای مجازی و ابزار‌های ارتباطی کودکان در معرض بمباران اطلاعاتی کشور‌های غربی هستند، در چنین فضایی لازم است سیاست‌های محافظه‌کارانه‌تری را در این حوزه اتخاذ کنیم. من معتقدم اکنون که همه به دنبال فروش و کسب درآمد از حوزه چاپ و نشر هستند، لازم است که آثار پر فروش را به چاپ و تولید برسانیم. اما، باید یک مسئولیت اجتماعی را برای این حرفه قائل شویم. این‌که وظیفه‌ای داریم و باید به آن عمل کنیم، موضوع مهمی است.

وی با تاکید براین‌که با فرهنگ و غنای هویتی خودمان باید مقابل نفوذ فرهنگ غرب بیاستیم، گفت: این انتشارات، کتاب‌هایی مانند داستان‌های پیامبران برای کودکان ۹ سال به بالا، داستان‌های پادشاهان منتشر کرده است.

اوزوک تصریح کرد: همچنین کتاب‌هایی مانند پند‌ها و حکایت‌های هزارساله را در مجموعه‌ای ۴ جلدی شامل حکایت‌های مولانا، حکایت‌های فولکلور ترکیه و حکایت‌هایی از نویسندگان ترکیه‌ای منتشر کرده‌ایم که می‌تواند در ایران هم ترجمه شود. ضمن اینکه، کتاب «کشور آرزوها» هم منتشر کرده‌ایم که به اصول هفتگانه عرفان می‌پردازد و آن‌ها را به زبان ساده برای کودکان به تصویر کشیده است و می‌توانم آن را برای ترجمه به ناشران ایرانی معرفی کنم.

تولید و نشر آثار با قیمت پایین با هدف جذب مخاطب

احمت آدیگوزل نیز گفت: انتشارات مهنا از ناشران جوان ترکیه است که از سال ۲۰۱۵ فعالیت خود را آغاز کرده و از سال ۲۰۱۸ وارد بحث ترجمه آثار دیگر کشور‌ها شده است.

وی با بیان اینکه، در دنیای ناامنی که در آن زندگی می‌کنیم فعالیت در حوزه کتاب کودکان و توجه به ارزش‌ها و دنیای لطیف کودکان کار ارزشمندی است، بیان کرد: در حوزه ترجمه و نشر آثار فارسی فعال و پیشرو هستیم. چراکه، معتقدیم زبان فارسی، زبان رسمی سه کشور در جهان است و این نشان‌دهنده اهمیت این زبان است.

آدیگوزل با اشاره به این‌که هدف ما شرکت در نمایشگاه‌های کتاب ترکیه و ارائه آثار با قیمت پایین و تیراژ بالا به مخاطبان است، افزود: طبیعی است که هر ناشری دغدغه اقتصادی و مالی داشته باشد، اما ما در زمینه ترجمه به آثار ایرانی اهمیت بیشتری می‌دهیم. برای آغاز فعالیت در حوزه آثار فارسی کودک و نوجوان از ترجمه «تن‌تن و سندباد» شروع کرده‌ایم.

در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، کتاب‌ها به صورت رایگان ارسال می‌شوند و علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه کتاب از اول تا ششم بهمن ماه به سامانه tehranbookfair.ir مراجعه کنند.

ساعت بازدید و خرید در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران به صورت ۲۴ ساعته است و کتاب‌های ناشران داخلی با تخفیف ۲۰ درصدی و کتاب‌های ناشران خارجی با تخفیف ۵۰ درصدی ارائه می‌شود.