فیلم توریسم شاخه‌ای فراموش شده از گردشگری فرهنگی
- گردشگران شهرها، مناطق و جاذبه‌های گردشگری که در تلویزیون، سریال‌ها و یا بر پرده سینما نمایش داده می‌شود را به عنوان مقصد گردشگری انتخاب می‌کنند. نمایش مراسم محلی، تاسیسات خاص گردشگری، غذا‌های بومی و دیگر جاذبه‌ها در فیلم‌هایی که با موفقیت و استقبال مخاطب مواجه می‌شوند نیز در جذب گردشگر و توسعه اقتصادی موثر خواهد بود.
آنچه از آن صحبت می‌شود فیلم توریسم است که می‌تواند به عنوان شاخه‌ای از گردشگری فرهنگی شناخته شود که از افزایش محبوبیت و تقاضای سفر به مقاصد گردشگری خاصی که به خاطر نمایش در آثار سینمایی و تلویزیونی شناخته و یا محبوب می‌شوند، حکایت دارد.
صنعت گردشگری، صنعتی بزرگ و روبه‌رشد، اما وابسته و تحت تاثیر بسیاری از پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی دیگر است که سینما و به طور کلی صوت و تصویر نیز یکی از همین پدیده‌ها است. در گردشگری، حوزه فیلم و سینما بسیار حائز اهمیت است و سبب اتفاقات مثبت زیادی از جمله جذب گردشگر می‌شود. مردم از فیلم‌ها، مستندها، برنامه‌های تلویزیونی و آگهی‌های بازرگانی الهام می‌گیرند و برای دیدن مکان‌هایی که در محتوای تولیدی سینما می‌بینند سفر می‌کنند.
در فیلم‌های بسیاری از کارگردانان مطرح دنیا مخاطب در حین آن که یک اتفاق هیجان‌انگیز یا جذاب را دنبال می‌کنند با مناطق گردشگری، شهر‌هایی زیبا با پتانسیل جذب گردشگر، سنت، فرهنگ، غذا، موسیقی و بسیاری مفاهیم دیگر که در آن فضا وجود دارد، آشنا می‌شوند و انگیزه برای سفر به آن نقطه در مخاطبان ایجاد می‌شود.
نمایش منطقه‌ای خاص در یک فیلم سینمایی یا تلویزیونی به عنوان لوکیشن فیلمبرداری می‌تواند تاثیر به سزایی در تعداد گردشگران آن منطقه گذاشته و با جذب قشر جدیدی از گردشگران به آن منطقه باعث رونق گردشگری و جهش اقتصادی منطقه شود. برای اولین بار در سال ۱۹۹۶ یک آژانس مسافرتی انگلیسی نقشه بریتانیا را با علامت‌گذاری محل تصویربرداری فیلم‌های مشهور منتشر کرد؛ اقدامی که باعث شد لوکیشن فیلمبرداری بسیاری از فیلم‌ها به عنوان مقاصد گردشگری انتخاب شود.
بر اساس مطالعات صورت گرفته در سال ۲۰۲۰، نمایش جاذبه‌های گردشگری در فیلم‌های محبوب می‌تواند رشد ۲۵ تا ۳۰۰ درصدی گردشگر در آن منطقه را به ارمغان داشته باشد. نمونه‌های این چنینی زیادی را در سینمای جهان شاهد بودیم که اکران و موفقیت یک فیلم، رشد گردشگری و اقتصادی محل تصویر برداری را در پی داشته است.
ابوظبی امارت نمونه بسیار خوبی است که حتی با پرداخت هزینه‌های کلان یا در ازای فراهم کردن تاسیسات مورد نیاز، امکان تصویربرداری فیلم‌های هالیوودی در این شهر را فراهم می‌کند که در یک نمونه تصویربرداری فیلم جنگ ستارگان در بیابان‌های ابوظبی باعث رشد بالای ضریب اشغال هتل‌ها پس از اکران این فیلم شد.
پیش از این نیز، متولیان امر فرهنگ در ترکیه با درک اهمیت این روش در توسعه گردشگری، با هدف معرفی جاذبه‌های توریستی در سطح شهرها و حتی محله‌ها، دست به ساخت سریال‌های تبلیغاتی زد. ترکیه در این زمینه بسیار موفق بوده و با نمایش سریال‌های ترکی در کشور‌های همسایه، جاذبه‌های گردشگری و آداب و سنت‌ها و حتی غذا‌های خود را به خوبی معرفی کرده و توانسته در جذب گردشگران عمدتا عرب به شهرها و لوکیشین‌های به نمایش درآمده در برخی از این سریال‌ها، در آمد بسیار خوبی داشته باشد.
سریال پایتخت می‌تواند نمونه نسبتا موفق داخلی باشد که خواسته یا ناخواسته توانست در معرفی جاذبه‌های گردشگری شهر‌های کوچک‌تر استان مازندران نیز موفق عمل کند؛ اما متاسفانه کمتر دیده‌ایم که کارگردان و نویسندگان دغدغه‌ای در این خصوص داشته باشند.
وقتی از فیلم توریسم صحبت می‌کنیم منظور انتخاب هوشمندانه لوکیشن‌ها از سوی کارگردانان و نویسندگان در راستای معرفی یک جاذبه گردشگری و یا یک مراسم خاص در یک منطقه است، به تصویر کشیدن غذا‌های محلی، جاذبه‌های گردشگری، امکانات و هر آنچه که می‌تواند تمایلات یک گردشگر بالقوه را برای سفر تحریک کند.
سینمای ایران تاکنون نتوانسته به گردشگری کمک کند، دلیل آن نیز نبود دغدغه‌مندی مدیران و کارگردانان ما در به تصویر کشیدن زیبایی‌های توریستی کشور است. حتی در بسیاری از مواقع کارگردانان و فیلم‌نامه‌نویسان در این زمینه عملکردی معکوس دارند و با سیاه‌نمایی تصویری غیر‌واقعی و نازیبا از کشور، خیابان‌ها و شهرها به نمایش می‌گذارند.
توجه مدیران صدا و سیما و همچنین متولیان سینما از جمله نویسندگان و کارگردانان به این موضوع که روایت‌گری آنان از جاذبه‌های گردشگری می‌تواند باعث رونق این صنعت در داخل از کشور و همچنین در عرصه بین‌المللی شود؛ می‌تواند تحولی مثبت در چرخه گردشگری و جهش اقتصادی بسیاری از کسب و کار‌های این حوزه ایجاد کند.
*پیمان ماهور گیلانی مشاور امور فرهنگی و ارتباطات معاون گردشگری کشور