راز فراز و فرود زمستانی بورس چیست؟

- روزنامه همشهری نوشت: از زمان آغاز نزول بازار سهام از مرداد امسال، شاخص کل بورس تهران عمدتا در محدوده ۱.۲ تا ۱.۵ میلیون واحد نوسان کرده و حتی تلاشش برای عبور از محدوده یک میلیون و ۵۵۰ هزار واحد ناموفق بوده است؛ علت این قفل شدن منحنی شاخص بورس در این محدوده چیست. آمار‌ها نشان می‌دهد با وجود نزول ۱۱۰ میلیارد دلاری بازار سهام، نسبت قیمت به درآمد بازار سهام هنوز تا مرحله اصلاح کامل فاصله دارد و به بیان بهتر قیمت‌ها هنوز هم در بازار سهام گران است.

شاخص کل بورس تهران از اردیبهشت سال ۹۷ تا ۲۰ مرداد امسال بیش از ۲۲۰۰ درصد رشد کرده و بسیاری از آمار‌ها نشان می‌دهد، میزان رشد بازار سهام از ابتدای سال‌جاری تاکنون به حدی بوده که بازار سهام را به مرحله اشباع خرید رسانده بود و حتی دیگر با هدف‌گذاری‌های تورمی هم سازگاری نداشت.

اعداد و ارقام مربوط به نسبت قیمت به درآمد (P/E) بورس تهران اثبات می‌کند که قیمت سهام شرکت‌های بورس تا ۲۰ مرداد امسال به چنان سطحی از رشد رسیده بودند که در تاریخ بورس بی‌سابقه بود و عملا قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها در بورس به‌شدت گران شده بود. با این حال بخشی از این رشد نسبت قیمت به درآمد (p/e-TTM) بازار سهام از مرداد امسال تاکنون اصلاح شده است چراکه ارزش کل بازار سهام از آن زمان تاکنون بیش از ۲۶۸۶ هزار میلیارد تومان معادل ۱۱۰ میلیارد دلار افت کرده است.

در همین مدت همچنین میزان درآمد شرکت‌های حاضر در بورس تهران و فرابورس افزایش یافته و به محدوده ۲۵۰ هزار میلیارد تومان (بورس تهران و فرا بورس) رسیده است. محاسبه این ارقام نشان می‌دهد که نسبت قیمت به درآمد (p/e-TTM) بازار سهام از مرداد امسال تاکنون ۱۷ مرتبه کاهش یافته و اکنون به سطح ۲۵ مرتبه رسیده است، این درحالی است که در مرداد‌ماه امسال با توجه به آنکه ارزش کل بازار سهام به ۹۱۷۶ هزار میلیارد تومان رسیده بود، نسبت قیمت به درآمد بازار سهام به عدد عجیب ۴۲ مرتبه رسید.

مقایسه نسبت قیمت به درآمد بازار سهام با دوره‌های تاریخی قبل نشان می‌دهد که سطح عمومی قیمت‌ها در بازار سهام ایران با چنان رشدی مواجه شده بود که نیاز به اصلاح داشت و این اصلاح تحت‌تأثیر بهانه‌های خبری و همین‌طور رسیدن به مرحله اشباع خرید از ۲۰ مرداد‌ماه آغاز شده است و طبق قوانین بازار‌های سهام، تا زمانی که این اعداد اصلاح نشود یا سود شرکت‌های بورس افزایش نیابد، تعادل به بازار سهام برنمی‌گردد و بازار سهام به مرحله اشباع فروش نخواهد رسید.

به همین دلیل با وجود آغاز یک دور رشد شاخص از ۲۰ آبان ماه که به زعم تحلیلگران تکنیکال بخشی از موج اصلاحی شاخص تلقی می‌شد شاخص بورس نتوانست از محدوده یک‌میلیون و ۵۵۰ هزار واحد عبور کند و در این مدت عموما در این محدوده در نوسان بود و به زعم فعالان بازار منحنی شاخص بورس در محدوه یک‌میلیون و ۲۰۰ تا یک‌میلیون و ۵۵۰ هزار واحد قفل شده است.

آمار‌ها نشان می‌دهد که میانگین نسبت قیمت به درآمد بورس تهران که یکی از معیار‌های اندازه‌گیری میزان ریسک و بازده سرمایه‌گذاری در بازار سهام است در نیم قرن گذشته در محدوده ۴.۵ تا ۷.۵ مرتبه بوده و فقط در برخی مقاطع این نسبت به‌طور مثال در سال ۹۲ از مرز ۱۰ مرتبه تجاوز کرده است.

با این حال به زعم تحلیلگران آنچه اکنون اهمیت دارد چشم‌انداز سودآوری شرکت‌های بورس یا نسبت قیمت به درآمد تحلیلی (Forward P/E) شرکت‌هاست. به‌طوری که اکنون اغلب تحلیلگران در حال محاسبه میزان سودآوری شرکت‌های بورس در آینده هستند چراکه یک مثال معروف در بازار سرمایه وجود دارد که می‌گوید سهامداران در بورس آینده را می‌خرند.

با تکیه بر این مثل بسیاری از تحلیلگران بنیادی شواهدی را در مورد میزان سودآوری شرکت‌های بورس در تحلیل‌های خود ارائه می‌کنند که حاکی از آن است که سود شرکت‌های بورس به نحو مطلوبی تا پایان سال افزایش خواهد یافت و با افزایش میزان سود، نسبت قیمت به درآمد شرکت‌های بورس هم کاهش و به سطوح تاریخی خود باز خواهد گشت. اما آنچه در این تحلیل‌ها درنظر گرفته نمی‌شود محاسبه سطوح نااطمینانی در فضای اقتصاد ایران است که می‌تواند هر لحظه در آینده سود شرکت‌های بورس را تحت‌تأثیر قرار دهد.

نمونه آنچه در روز‌های گذشته در مورد شرکت‌های تولید‌کننده فولاد اتفاق افتاد. با تکیه بر همین عامل برخی کارشناسان بر این باورند که آنچه اکنون منجر به تداوم نزول بازار سهام شده است ابهام و نااطمینانی سهامداران نسبت به سیاستگذاری و فضای سرمایه‌گذاری است.

نزول ۱۴ هزار میلیارد تومانی بازار سهام

شاخص کل بورس تهران در مبادلات روز گذشته دوباره کاهش یافت و به مرز یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار واحد بازگشت. با وجود رشد شاخص بورس در مبادلات روز یکشنبه دیروز شاخص کل بورس تهران ۵ هزارو ۳۷۵ واحد کاهش یافت و به یک میلیون و ۳۰۱ هزار واحد رسید. با این میزان نزول بیش‌از ۱۴ هزار میلیارد تومان از ارزش سهام شرکت‌های حاضر در بورس و فرابورس کاسته شد.

آن‌طور که آمار‌ها نشان می‌دهد از ۲۲ آذر‌ماه تا ۲۲ دی‌ماه بیش از ۹۲۰ هزار میلیارد تومان از ارزش سهام شرکت‌های حاضر در بازار سهام کاسته شده است. با وجود نزول شاخص دیروز قیمت سهام اغلب شرکت‌ها در ابتدای معاملات با رشد مواجه شد و بعد از آن شاخص کل بورس تحت‌تأثیر افت ارزش سهام شرکت‌های بورس با نزول مواجه شد. دیروز همچنین ارزش معاملات خرد ۹ درصد افزایش یافت و به نزدیک ۱۵ هزار میلیارد تومان رسید. دیروز در مجموع ۲۵ هزار میلیارد تومان انواع اوراق بهادار در بازار سرمایه دادوستد شد که این میزان نسبت به مبادلات روز یکشنبه ۵۴ درصد رشد نشان می‌داد.