خط پایان سیاست های هژمونی واشنگتن بر کوبا

به گزارش ، پرچم امریکا هفته پیش در حالی پس از نیم قرن در خاک کوبا بالا رفت که تا چندی پیش کمتر کسی گمان می‌کرد روابط خصمانه این دو کشور همسایه این گونه در مسیر تغییر قرار گیرد.

بازگشایی سفارت امریکا در هاوانا در حقیقت آخرین حلقه از سیر تغییرات دور از انتظاری است که در دسامبر 2014 در نشست منطقه‌ای در پاناما آغاز شد.

هر چند آنچه در این مدت کوتاه روی داده است چرخشی تاریخی در روابط امریکا و کوبا به شمار می‌رود، اما با این حال به نظر می‌رسد دو کشور تا رسیدن سطح روابط‌شان به سطح ایده آل راهی طولانی در پیش دارند.

صد البته دشمنی دیرینه امریکا و کوبا که زمانی جهان را در آستانه بحران اتمی پیش برد، یک شبه این گونه در مسیر آشتی قرار نگرفت و باید دید چگونه زمینه این تغییر تاریخی فراهم شد.

مردم کوبا که از دام استعمار اسپانیا به ورطه سلطه امریکا افتاده بودند، هیچ گاه دل خوشی از سیاست‌های واشنگتن نداشتند و از این رو عجیب نبود که پس از انقلاب کمونیستی 1959، این جزیره کوچک در دریای کارائیب از کشوری که زمانی تحت الحمایه امریکا بود به یکی از دشمنانش بدل شود.

از آن پس روابط هاوانا و واشنگتن بیش از پیش متشنج و در سال 1961 روابط دیپلماتیک دو کشور همسایه قطع شد. در این مدت امریکا بارها تلاش کرد برنامه‌های مخفیانه‌ای را برای براندازی دولت فیدل کاسترو سازماندهی کند به طوری که تنها از سال 1961 تا 1963 دستکم 5 توطئه ضد رهبر انقلاب کوبا اجرا شد.

هر چه کوبای کمونیست به شوروی نزدیک‌تر می‌شد، تنش در روابط هاوانا با مرکز امپریالسیم جهانی نیز افزایش می‌یافت.

تاریک‌ترین نقطه تاریخ روابط هاوانا و واشنگتن اما در اکتبر 1962 و زمانی روی داد که بحران موشکی کوبا جهان را تا یک قدمی جنگ اتمی پیش برد.

امریکا، کوبا را در فهرست کشورهای به اصطلاح حامی تروریسم قرار داد و از سال 1982 با استناد به قرار گرفتن نام کوبا در این فهرست‌، تحریم‌ها و محدودیت‌هایی را علیه نظام کمونیستی این کشور اعمال کرد.

این تحریم‌ها در سال‌های 1992 و 1996 تشدید شد.

تصمیم واشنگتن و هاوانا برای کنار گذاشتن اختلافات تاریخی و از سر گیری روابط دیپلماتیک بعد از یک سال مذاکرات مخفیانه میان دو طرف و با میانجیگری کانادا و واتیکان انجام گرفت.

اگرچه باراک اوباما و رائول کاسترو، روسای جمهوری امریکا و کوبا در 17 دسامبر 2014 از آغاز روند عادی سازی روابط دو کشور خبر دادند اما زمینه‌های این تصمیم از مدت‌ها پیش فراهم شده بود.

جنبش‌های مردمی، ورود کشورهای رقیب و تغییر مناسبات جهانی موجب شد از نفوذ واشنگتن در منطقه آمریکای لاتین که از مدت‌ها پیش حیاط خلوت این کشور محسوب می‌شد، کاسته شود.

این بار انقلاب بولیواری، بر خلاف جنبش‌های کمونیستی در آمریکای لاتین که به گرایش به شوروی متهم می‌شدند، با تکیه بر احساسات ضد امریکایی در منطقه توانست در مقابل نفوذ و سلطه واشنگتن بایستد.

ورود قدرت‌های رقیب مانند چین و روسیه نیز موجب کمرنگ‌تر شدن سلطه امریکا بر منطقه شد، سطله‌ای که زمانی خدشه ناپذیر تصور می‌شد.

در این میان تغییر مناسبات جهانی نیز دیگر امکان ادامه سیاست‌های سلطه جویانه واشنگتن را در آمریکای لاتین نمی‌داد و از این رو بود که واشنگتن تلاش کرد سیاست‌های جدیدی برای تامین منافع خود در منطقه اتخاذ کند.

چرخش تاریخی در روابط امریکا و کوبا نیز در چارچوب همین سیاست جدید قابل تامل است به ویژه آن که از مدت‌ها پیش از بار هیجانی دشمنی میان دو کشور همسایه کاسته شده بود.

بدین ترتیب روابط امریکا و کوبا که در 54 سال گذشته به شدت خصمانه بود، با سرعت قابل توجهی در مسیر عادی سازی پیش رفت.

امریکا در اوریل 2015 در اقدامی آشتی جویانه نام کوبا را از فهرست کشورهای به اصطلاح حامی تروریسم خارج کرد.

در ژوئیه نیز امریکا و کوبا از توافق رسمی برای بازگشایی سفارت خانه‌های خود خبر دادند و سرانجام در 14 اوت سفارت امریکا در هاوانا در مراسمی با حضور جان کری وزیر خارجه امریکا بازگشایی شد و پرچم این کشور بر فراز آن به اهتزاز درآمد.

موانع بهبود روابط کوبا و امریکا

با وجود آن که امریکا و کوبا گام‌های بلندی برای آشتی برداشته‌اند، با این حال همچنان فاصله زیادی تا رسیدن به سطحی از روابط دارند که ایده آل دو کشور همسایه است.

اگرچه دولت باراک اوباما رییس جمهوری امریکا خود برای عادی سازی روابط با کوبا پیشقدم شد اما این سیاست آشتی جویانه به معنای پایان مداخله گری واشنگتن در امور داخلی کوبا نیست.

از این رو بود که جان کری در سخنرانی خود به مناسبت بازگشایی سفارت امریکا در هاوانا، نتوانست از اشاره به موضوع حقوق بشر در کوبا خودداری کند. اشاره‌ای که البته خشم هاوانا را از دخالت واشنگتن در امور داخلی کوبا برانگیخت.

تحریم‌های امریکا ضد کوبا نیز یکی دیگر از موانع جدی بهبود روابط دو کشور است. در این مدت بخشی از محدودیت‌های سفر و تجارت ضد کوبا لغو شد با این حال بخش مهمی از این تحریم‌ها همچنان به قوت خود باقی است.

 به فهرست این موانع باید کوبایی‌های مقیم امریکا و لابی قدرتمند آنها در کنگره امریکا و جناحی از محافظه کاران این کشور را نیز افزود که در برابر بهبود روابط با هاوانا مقاومت می‌کنند.

این همه موجب می‌شود امریکا و کوبا برای رهایی از سایه بیش از نیم قرن دشمنی و خصومت، راهی دشوار و طولانی در پیش داشته باشند.