اما و اگرهای زیست محیطی توسعه خطوط مترو

- افتتاح ایستگاه‌های جدید مترو پایتخت و اضافه شدن این خطوط به چرخه حمل و نقل شهری می‌تواند تا اندازه‌ای از بار نگرانی‌ها برای آینده حمل و نقل شهر را کم کند.

اما شنیده شدن پاره‌ای نقل قول‌ها پیرامون احتمال آسیب دیدن محیط زیست و قنات‌های تهران در اثر احداث خطوط مترو تا حدی از بار شیرینی خبر توسعه شهر زیرزمینی پایتخت کاسته است.

آرش میلانی رئیس کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران روز شنبه در نشستی که برای بررسی مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی خطوط مترو برگزار شد گفت: بررسی اثرات احداث مترو بر آب زیرزمینی و قنوات بسیار مهم است. قنوات تهران در حال حاضر حدود ۱۰ میلیون مترمکعب آب برای فضای سبز شهر تهران تامین می‌کند. در نتیجه در درجه اول باید اثر مترو بر روی این قنوات شناسایی شود. خوشبختانه مطالعات قنوات توسط سازمان بوستان‌ها و فضای سبز در قالب طرح شناسایی قنوات صورت گرفته که این بررسی‌ها باید در اختیار مشاورین ذیربط قرار گیرد تا مسیر قنوات و نقاط تماس آن‌ها به طور دقیق مشخص شود.

میلانی که مساله تغییر رویکرد استفاده از آب زیرزمینی به سمت پساب تصفیه شده حاصل از تصفیه خانه‌های محلی تهران، را مطرح کرده بود یک پیام روشن برای مدیران اجرایی پایتخت داشت: مسیر‌ها به ویژه در خط ۱۰ مترو که شرقی غربی هست باید به گونه‌ای انتخاب شود که قنوات و چاه‌های آب زیرزمینی آسیب نبیند.

نفر دیگری که در این نشست از لزوم توجه به مسایل و مشکلات مختلف محیط زیست در خلال توسعه و احداث خطوط مترو سخن گفت شینا انصاری مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران بود: مشکلات و عوارض محیط زیستی که ممکن است بر اثر توسعه و احداث خطوط مترو ایجاد شود باید پیش بینی و بررسی شوند و برای آن‌ها مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی انجام شود.

انصاری بر این نکته که نباید رویکرد مطالعات به سمت توجیه زیست محیطی پروژه‌ها باشد پای فشرد. او تکیه بر نگاه دقیق کارشناسی را برای پیشبرد برنامه توسعه خطوط مترو خواستار شد: بررسی پروژه احداث خطوط ۸، ۹، ۱۰ و ۱۱ مترو نیازمند تشکیل جلسات کارشناسی پیوسته جهت تدقیق بیشتر موضوع و رعایت کامل جوانب محیط زیستی در حین اجرای پروژه و پس از آن خواهد بود.

وقتی برای بررسی بیشتر موضوع احتمال آسیب‌های زیست محیطی توسعه خطوط مترو سراغ زهرا صدراعظم نوری یکی دیگر از اعضای شورای اسلامی شهر تهران رفتیم با تردید‌های عضو کمیسیون محیط زیست شورای شهر مواجه شدیم. صدراعظم نوری که برای روشن شدن موضوع نگرانی‌ها درخصوص آسیبی که توسعه خطوط مترو می‌تواند به بافت‌های تاریخی، قنات‌ها یا درختان و محیط زیست وارد کند مطالبه مستند داشت وقتی شنید برخی اعضای شورای شهر در این خصوص ارزیابی‌هایی داشته اند مجاب شد تا با میزان سخن بگوید: مترو تهران دارای طرح جامعی است که کل شهر تهران را به صورت شبکه در این طرح جامع قرار داده و راه اندازی خطوط مترو براساس این طرح جامع هست. البته این احتمال وجود دارد که به دلیل شرایطی که در سطح شهر حادث شده تغییراتی ایجاد شود، اما طرح اصلی همان طرح جامعی هست که از گذشته طراحی شده و در حال حاضر هم به مرور طی سال‌ها در حال اجرایی شدن است و به میزانی که منابع و امکانات وجود داشته باشد این طرح اجرایی می‌شود و خطوط بیشتری راه اندازی خواهد شد.

از نظر صدراعظم نوری حرکت روی ریل توسعه برای شهری مثل تهران اجتناب ناپذیر است، اما همه ابعاد از جمله بُعد زیست محیطی باید دیده شود: نکته‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که توسعه شهر یکی از نیاز‌های زندگی شهری است و براساس رشد جمعیت و توافقی که وجود دارد باید به نیاز‌ها پاسخ داده شود و برای رفع این نیاز‌ها برنامه ریزی شود؛ بنابراین تدوین نیاز‌ها یک امر اجتناب ناپذیر است و باید انجام بگیرد. اما آنچه که مهم است این است که وقتی درباره توسعه صحبت می‌کنیم باید نگاهمان به توسعه پایدار باشد به این معنا که اگر ما صرفا به یک ضلع توسعه توجه کنیم حتما این توسعه نامتوازن خواهد شد و مشکلاتی را برای شهر و شهروندان ایجاد خواهد کرد. به بیان دیگر وقتی که ما به توسعه اقتصادی توجه کنیم و به عمران و آبادانی شهر بپردازیم حتما باید به بُعد محیط زیستی و بُعد اجتماعی این کار هم توجه شود.

عضو شورای شهر تهران مدافع تمام قد توسعه خطوط متروی پایتخت است، اما این به آن معنا نیست که او دغدغه‌ای برای حفاظت از منابع زیست محیطی شهر ندارد: حفظ محیط زیست و حفاظت از منابعی که در اختیار هست مثل آب، خاک، درختان، فضای سبز و باغات، هوا و آنچه که به هر حال به عنوان عناصر محیط زیست مطرح می‌شوند باید در نگاه توسعه محور حفظ و صیانت و تقویت شود؛ بنابراین هر خط مترویی که احداث می‌شود یا طراحی می‌شود و برای احداثش برنامه ریزی می‌شود حتما باید به این موارد توجه شود. اگردر احداث خطوط مترو بی توجهی صورت بگیرد و به فضای سبز و درختان آسیب وارد شود یا باعث شود که قنات‌ها در زیر زمین از بین بروند و منابع آبی دچار اختلال شود یا هر اتفاق دیگری که رخ دهد طبیعتا پذیرفته نیست و مورد تایید نخواهد بود؛ بنابراین انتظار این است که متولیان مربوطه در حوزه حمل و نقل با لحاظ مسائل محیط زیستی و رعایت ملاحظات مربوط به محیط زیست به توسعه شهری و توسعه خطوط مترو بپردازند.