فلسفه آداب و رسوم ایرانیان در شب یلدا/پروتکل‌های بهداشتی را جدی بگیریم
رضا حیدری نوری در گفت‌وگو با پیرامون آداب رسوم ایرانیان در شب یلدا گفت: یکی از آداب و رسوم مردمان ایران زمین در شب یلدا شاهنامه خوانی، قصه‌گویی، حافظ خوانی و گفتن خاطرات و سرودهای آیینی همچنین آوازخوانی بوده است.
وی در همین راستا ادامه داد: شب یلدا که با عنوان شب چله نیز از آن یاد می‌شود یکی از کهن ترین جشن های ایرانیان است که از غروب آفتاب ۳۰ آذر تا طلوع آفتاب اولین روز دی ماه قرار دارد.
حیدری نوری به معنای کلمه یلدا اشاره و بیان کرد: کلمه «یلدا» از یک واژه سریانی به معنی زایش و تولد است زیرا در گذشته معتقد بودند که از فردای شب یلدا خورشید دوباره نورانی تر و روشن تر طلوع می کند به عبارت دیگر نور و روشنایی دوباره متولد می‌شود.
وی علت شکل‌گیری شب یلدا را مورد بررسی قرار داد و افزود: از آنجا که عموم مردم در دوران کهن کشاورز بودند طول شب و روز برای آنان اهمیت فراوانی داشت آنان خورشید را به عنوان نمادی از خیر و نور می‌شناختند که همواره با تاریکی و ظلمت در نبرد بوده، شب یلدا در حقیقت بین اقوام هند و ایرانی و هند و اروپایی جایگاه ویژه‌ای دارد آنان شب یلدا را شب زایش خورشید و یا مهر می‌دانند از سوی دیگر شب کریسمس نیز برگرفته از شب یلدا است و آنان نیز میلاد حضرت مسیح را در این شب می دانند.
این استاد دانشگاه به آداب و سنن شب یلدا اشاره و تاکید کرد: یکی از آداب و رسوم همه مردم ایران زمین حضور آنان در کنار یکدیگر و عموما جمع شدن در خانه بزرگ فامیل است آنان در این جمع خانوادگی و فامیلی سفره هایی زیبا می گسترانند در این سفره ها بنا به آداب و رسوم قدیم هر استان یا هر منطقه انواع ادوات لازم همانند آتشدان، عطردان، بخوردان و خوراکی هایی از قبیل خشکبار آجیل، برگه، گردو و میوه‌های فصل خصوصاً انار و هندوانه قرارداشته که در این میان فلسفه میوه های سرخ همانند انار و هندوانه به سرخی رنگ آنان باز میگردد این میوه ها ذهن افراد را به یاد آتش و گرمی و رنگ خورشید می اندازد.
***آشنایی با ادبیات اصیل ایرانی در شب یلدا
حیدری نوری به بخش دیگری از مراسم شب یلدا اشاره و ابراز کرد: یکی از رسومات شب یلدا شاهنامه خوانی و حافظ خوانی، گفتن خاطرات و قصه های قدیمی بوده است البته فلسفه حافظ خوانی و شاهنامه خوانی آشنا کردن کودکان و نوجوانان با ادبیات اصیل ایرانی همچنین آموزه هایی که در این ادبیات وجود داشته بوده زیرا آنان نیز به این امر اعتقاد داشتند که هنجارسازی و پایداری آداب و سنن باید از دوران کودکی در قشر جوان شکل بگیرد.
وی اشاره‌ای به تفعل در شب یلدا زد و ابراز کرد: از جمله موضوعاتی که در شب یلدا به آن پرداخته می شود فال حافظ است پیشینه تفعل به شعر حافظ به روزگاران قدیم باز می گردد پیش از حضور حافظ و شکل گیری دیوان او کاهنان و پیشگویان تلاش می کردند تا گاهی با غیب گویی از آینده و سرنوشت انسان ها بپردازند این امر طی سال ها و قرن ها بر فرهنگ جوامع مختلف سایه افکند و عموماً در ادبیات تمام جوامع انسانی اثر گذاشت به نحوی که سایه آن با عنوان فال همچنان در جوامع مختلف دیده می شود، تفعل به فال حافظ با رونق گرفتن شعرحافظ در بین مردم ایران زمین شکل گرفت تفعل به شعر حافظ در واقع نوعی پیش بینی خیر یا شر است این در حالی است که اعتقاد به فال در ادیان و اعتقادات دینی جایگاهی ندارد اما این امر همچنان مورد توجه جامعه بشری بوده و بر افکار و اندیشه های افراد تاثیر گذاشته و ارتباط مستقیمی پیدا کرده است.
وی به ویژگی های شعر حافظ اشاره و تاکید کرد: مهمترین ویژگی شعر حافظ که زمینه را برای تفعل فراهم می‌کند این است که تنوع معنایی در ادبیات و غزل های حافظ آنقدر زیاد است که هر کس می‌تواند بیتی از غزل را که مناسب حال خود می‌داند به عنوان تفعل خود محسوب کند.
حیدری نوری تفعل زدن در شب یلدا را مورد بررسی قرار داد و افزود: عموماً بزرگترهای خانواده یا کسی که با ادبیات فارسی سر و کار دارد و با فرستادن صلوات به روح حافظ و نثار فاتحه، اولین غزل دیوان حافظ را با دکلمه های خوب و بیانی صحیح در جمع می خواند در اثناء بیان شدن این غزل هر یک از حاضران بیتی را که مناسب حال خود می یابند و با آن ارتباط برقرار می‌کنند.
***مفاهیم نهفته در شعر حافظ
وی پیرامون شعر حافظ اظهار کرد: شعر حافظ غالباً با مفاهیم عاشقانه و عارفانه همراه است و از ویژگی مهم آن طرح ویژه عشق، امید، صلح، مدارا، آشتی، بخشش و مروت بوده که به خواننده و یا شنونده انتقال پیدا می‌کند حافظ به تقویت امید و دلگرمی در زندگی افراد توجه خاصی داشته لذا از واژگانی استفاده کرده که موسیقی شعری خاصی بر خوردار بوده تا بتواند در اکثر افراد تاثیر بگذارد.
این استاد دانشگاه در رشته ادبیات در مورد تفعّل به شعر حافظ اظهار کرد: افرادی که در شب یلدا به شعر حافظ تفعل می‌زنند پس از خواندن شعر انسان هایی امیدوار به زندگی و آینده می شوند زیرا که این غزلیات روحیه مقاومت و جنگندگی در مقابل مشکلات را به مخاطب خود تلقین می‌کند و او را به دنیایی پر از صلح و سازش وی ایجاد بهشتی در خور زندگی دعوت می کند.
***فلسفه دورهمی های شب یلدا
وی به فلسفه جشن های یلدا اشاره و تاکید کرد: فلسفه جشن ها و دورهمی های ایرانیان که به تشکیل اجتماع اقوام و فامیل می انجامد با خود تجدید محبت بین اقوام را در بر دارد، شاید نخستین فلسفه را ایجاد اتحاد و همدلی باید دانست همچنین آموزش آداب و سنن به نوجوانان برای حفظ میراث ملی و فرهنگی و حفظ احترام به بزرگترهای فامیل از جمله مواردی است که همچنان سبب شده سنت یلدا ادامه دار باشد اگرچه امسال وجود بیماری کرونا این سنت زیبا را تحت تاثیر قرار داده است.
حیدری نوری با اشاره به عواقب بی توجهی به پروتکل های بهداشتی جهت حفظ سلامتی در شب یلدا خاطرنشان کرد: دورهمی های امسال با رعایت پروتکل های بهداشتی حال و هوای متفاوت تری را نسبت به سال‌های گذشته پیدا کرده، همه خوشی ها و شادی ها در سایه سلامتی و تندرستی لذت‌بخش می شود و حتماً بزرگترهای فامیل برای ما عزیز هستند و وجودشان باعث شکل گیری محمل هایی صمیمی و کانون هایی گرم خواهد بود لذا امسال در شب یلدا لذت زندگی توأم با سلامت را از آنان نگیریم خودمان را از لذت حضور آنان در جمع ها و دورهمی های سال‌های آینده محروم نکنیم در مجلس و دورهمی هایی که دلهره بیمار شدن کسی وجود دارد هیچ خوشی و لذتی تصور نمی‌شود به همین جهت رعایت پروتکل های بهداشتی و توصیه های مسئولان بهداشتی در درمان کشور از مهمترین موضوعات شب یلدای امسال است اگرچه دور هم نبودن کمی سخت می‌گذرد اما شیرینی محافل شادی و صمیمیت آینده را تضمین می‌کند.