دردسر‌ها و چالش‌های انتقال واکسن کرونا
- روزنامه همشهری نوشت: چالش توزیع واکسن کووید-۱۹ شرکت فایزر به سراسر جهان به دغدغه مهم دولتمردان تبدیل شده است. از آنجایی که این واکسن باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود، حمل‌ونقل جهانی آن به‌ویژه از طریق هوایی مانعی بر سر راه برخی کشور‌های در حال توسعه ایجاد کرده است.
ایران نیز به‌عنوان کشوری که در حال دست و پنجه نرم کردن با انواع تحریم‌های آمریکاست به لحاظ دسترسی به این واکسن دچار مشکل است. تا جایی که «مصطفی قانعی» رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا گفته است ایران هواپیما و امکانات حمل‌ونقل لازم مرتبط با واکسن آمریکایی فایزر را ندارد.
او چندی پیش در یک برنامه تلویزیونی تأکید کرد که ایران به برنامه جهانی کواکس (covax) اعلام کرده که واکسن فایزر را نمی‌خواهد، چون برای نگهداری این واکسن به دمای منفی ۷۰درجه نیاز است و ایران چنین امکاناتی ندارد. برنامه کواکس که با حضور ۷۶کشور جهان دنبال می‌شود، زیر نظر سازمان جهانی بهداشت قرار دارد و هدف آن کمک به خرید و توزیع واکسن کرونا در همه کشور‌های جهان است.
چالش‌های انتقال واکسن
اما در شرایطی که شرکت فایزر برای توزیع، جعبه‌های مناسب ویال‌های واکسن درنظر گرفته است، چرا همچنان حمل‌ونقل هوایی و حتی زمینی آن در مسافت‌های طولانی چالش‌برانگیز است؟
دکتــر «کیـــت اوبرین» مدیر بخش ایمن‌سازی، واکسن‌ها و بیولوژیک‌های سازمان بهداشت جهانی وظیفه مهم پیش‌رو را به صعود به بلندترین قله کوه جهان تشبیه می‌کند. به‌گفته او تولید واکسن و دریافت مجوز استفاده مانند ساختن کمپ پایه در پایین اورست و تحویل واکسن مانند رسیدن به قله است.
به‌عبارت دیگر اوبرین معتقد است که ساخت این واکسن در شرایطی که یک رکورد تاریخی در دنیای واکسن‌ها به‌حساب می‌آید، اما به نسبت حمل و توزیع آن بسیار کار ساده‌تری بوده است: صادقانه بگویم که در هر کشوری در مورد چگونگی حمل و توزیع سریع آن چالش‌های به‌خصوصی وجود دارد.
«هانی مهماسانی» مدیر مرکز حمل‌ونقل دانشگاه نورث وسترن می‌گوید: حمل و توزیع واکسن کووید-۱۹ به‌عنوان یک عملیات لجستیکی، از نظر مقیاس، اندازه و فوریت واقعا بی‌سابقه است. این اتفاق قرار نیست فقط یک‌بار رخ بدهد، بلکه قرار است طی چندین‌ماه ادامه یابد تا واکسن به همه افرادی که به آن نیاز دارند برسد.
مهماسانی معتقد است که این چالش تنها به زنجیره جهانی تامین میلیارد‌ها دوز واکسن ختم نمی‌شود، بلکه نکته چالش‌برانگیز نگهداری و توزیع آن در دمای منفی ۷۰ درجه است چرا که در غیراین صورت فاسد خواهد شد: بنابراین واکسن فایزر در حرکت به سرعت نیاز دارد و پس از رسیدن به محل مورد نظر به سرعت باید تلقیح شود.
او ادامه می‌دهد: این به‌معنای آن است که حمل‌ونقل واکسن باید به‌طور خاص یکپارچه باشد، نباید حتی یک ثانیه را هم از دست داد، وگرنه یک محصول بسیار ارزشمند از دست می‌رود.
انتقال هوایی
انتقال واکسن در مسافت‌های طولانی که بعضا هزاران کیلومتر به طول می‌انجامد تنها با یک روش ممکن است؛ حمل‌ونقل هوایی. «کریس بوش» مدیرعامل کارگو در قاره آمریکا و شرکت هواپیمایی یونایتد می‌گوید: هیچ جایگزینی برای سرعت هواپیما وجود ندارد. یونایتد نخستین شرکت هواپیمایی تجاری است که نخستین واکسن‌های کووید-۱۹ دارای مجوز سازمان غذا و دارو را به ایالات متحده منتقل می‌کند. اوایل دسامبر این شرکت هواپیمایی ۵ پرواز باری را برای حمل واکسن‌ها از بروکسل به فرودگاه اوهار شیکاگو آماده کرده است.
بوش می‌گوید: فایزر ویال‌های واکسن را در ظروف مخصوص انجماد عمیق بسته‌بندی می‌کند، اما شرکت هواپیمایی ما مجبور است مکان‌های خاصی را برای حمل آن‌ها ایجاد کند. احتمالا بزرگ‌ترین چیزی که باید روی آن تمرکز کنیم یخ خشک است. یخ خشک تنها راه نگهداری واکسن در دمای بسیار پایین است، اما یک محصول خطرناک است. یخ خشک دی‌اکسیدکربن منجمد است و هنگامی که تصعید می‌شود به گاز دی‌اکسیدکربن تبدیل می‌شود که می‌تواند مضر یا حتی کشنده باشد.
یونایتد اقدامات دیگری را برای نظارت بر سطح گاز دی‌اکسیدکربن در هواپیما انجام داده است ازجمله محافظت از خلبانان و پرسنل رمپ که برای تخلیه بار مجبور هستند در معرض دی‌اکسیدکربن قرار بگیرند. اداره هوانوردی فدرال آمریکا اکنون به یونایتد و سایر شرکت‌های هواپیمایی اجازه حمل ۶ تن یخ خشک را داده است، یعنی ۵ برابر بیشتر از حداکثر مقدار مجاز قبلی. به این ترتیب هر پرواز بوئینگ ۷۷۷ تا یک‌میلیون دوز امکان حمل واکسن را دارد. بوش می‌گوید: یونایتد نیز فرایند حمل‌ونقل بار خود را تغییر داده تا ظروف مخصوص انجماد فایزر به سرعت از هواپیما خارج شود.
به‌هرحال در مسیر حمل‌ونقل و توزیع واکسن کووید-۱۹ فایزر، بازیگران اصلی شرکت‌های حمل‌ونقل و هواپیمایی هستند که باید امکانات لازم را برای تحویل به موقع و سالم این واکسن فراهم کنند.