تابش: کارگروه تولید مشترک در بنیاد فارابی ایجاد کردیم

- طبق اعلام روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، «علیرضا تابش» در بخشی از برنامه جمعه ۲۱ آذر ۹۹ «نمای نقره‌ای» رادیو نمایش که با موضوع «آسیب‌شناسی تولید مشترک در سینمای ایران» به تهیه‌کنندگی اسماعیل باستانی و با کارشناسی و اجرای «محمدرضا مقدسیان» و «محمد صابری» روی آنتن رفت، اظهار داشت: صنعت سرگرمی و سینما در همه دنیا ریسک بسیار زیادی دارد و برای همین برخی از تهیه‌کنندگان در بخش خصوصی از طریق همکاری مشترک به سمت کاهش هزینه‌ها و ایجاد یکسری جذابیت بیشتر برای افزایش میزان فروش و جذب مخاطب، درصددبرمی‌آیند تا از ریسک تولید بکاهند و در عوض، با تولید مشترک، حقوق یا سود بیشتری را کسب کنند. این نگرشی است که در بیشتر کشور‌های دارای صنعت سرگرمی در دنیا وجود دارد.

او با اشاره به وجود تولید مشترک در صنعیت سینمای ایران طی سال‌های پیش از انقلاب و نکات جذاب و جالبی که «جمال امید» در کتاب تاریخ سینمای ایران در این زمینه بیان کرده است، گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز موج نوین سینمای ایران، بحث حضور سینمای ایران در سکوهای بین‌المللی و جشنواره ها آرام آرام در دهه 60 شروع می‌شود و در دهه‌ 70 و 80 به اوج خود می‌رسد اما پرسش اساسی این است که حضور بین‌المللی سینمای ایران چقدر ما را به بازارهای جهانی وارد کرده که تا به امروز این پرسش، پاسخ چندان شفافی ندارد. علت مهم‌اش هم این است که متأسفانه تعداد مذاکره‌کنندگان بین‌المللی در سنیمای ایران به انگشتان دو دست می‌رسد و ما مذاکره‌کننده بین‌المللی مسلط بر ابعاد تولید و موارد حقوقی نداریم و نوعی عدم شناخت از مفهوم تولید مشترک - به عنوان یک مقوله کاملا تخصصی- بین ارکان سینما در کشور ما وجود دارد.

مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی با اشاره به سال‌های حضورش در این بنیاد و دغدغه‌هایش در بخش تولید مشترک با کشورهای دنیا، اظهار داشت: در این دوره، تلاش من و همکارانم در معاونت بین‌الملل بنیاد فارابی این بوده که مفهوم تولید مشترک را بیشتر تبیین کنیم و به همین دلیل، کارگروه تخصصی تولید مشترک را که سال‌ها بود در بنیاد سینمایی فارابی مغفول شده بود را ایجاد کردیم و خوبشختانه شش پروژه تولید مشترک هم در این سال‌ها به ثمر رسیده است.

او در ادامه بر لزوم جدی‌گرفتن تربیت نیروی متخصص برای مذاکره در بازارهای جهانی، گفت: مذاکره‌کننده باید شناخت دقیقی از مختصات واقعی سینمای ایران داشته باشد و در پنل‌های تولید مشترک حضور فعال داشته باشد. ما با تحسین  صِرف و تمجید فراوان از سینمای خودمان راه به جایی نمی‌بریم و بهتر است نقاط ضعف و قوت و واقعیت‌های سینمای خودمان را درک کنیم و بدانیم در کجای سینمای جهان قرار داریم. تولید مشترک  در سینمای ایران مناسبات خودش را دارد. ما نه هالیوود هستیم و نه بالیوود، نه چین و کره جنوبی.

او در ادامه اولویت تعاملات سینمای ایران در بحث تولید مشترک را کشورهای همسایه، کشورهای دارای اشتراکات فرهنگی، دینی و فارسی‌زبان‌ها و کشورهای پیشرفته که دارای صنعت سینما هستند برشمرد و گفت: برآیند بررسی‌ها صورت گرفته، ما را به سمتی برد که مذاکره با کشورهایی را که اشتراکات فرهنگی تاریخی با آنها داریم (مثل کشورهای فارسی‌زبان یا کشورهای همسایه) در اولویت قرار گیرد. به همین دلیل، ما از سه سال پیش قراردادی را با موسسه فرهنگی اکو منعقد کردیم که امیدوارم یکی از دستاوردهاش این باشد که پنل‌های تولید مشترک یا کارگاه‌های آموزشی با دو کشور همسایه فارسی زبان یعنی افعانستان و تاجیکستان داشته باشیم.

مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی اظهار داشت: ما در هدف‌گذاری خود به این واقعیت رسیدیم که در کوتاه مدت سینمای ایران راحت‌تر می‌تواند با کشورهای همسایه یا کشورهای هم‌سو برای همکاری سینمایی به تفاهم دست یابد.

او در ادامه گفت: یک سال و نیم است که شورای بین‌الملل سازمان سینمایی از طریق وزارت امور خارجه و دستگاه‌های دیگر، پیگیر امضای یک تفاهم‌نامه ما با کشور چین است که مقدمات آن به ثمر رسیده است. همه کارها انجام شده اما چند ماه است که به خاطر شرایط کرونایی، برای امضای تفاهم نامه در انتظار به سر می‌بریم. اگر تفاهم‌نامه سینمای ایران با چین به ثمر برسد، فصل نوینی از همکاری‌های سینمایی ایران در حوزه تولید مشترک رقم خواهد خورد.

تابش اظهار داشت: باید به این نکته دقت کرد که امضای تفاهم‌نامه‌ها به معنای این نیست که صرفا دولت باید مفاد آنها را اجرا کند. با همین رویکرد است که ما هر تفاهم‌نامه‌ای را که امضا می‌کنیم، نسخه‌ای را برای اطلاع خانه سینما ارسال می‌کنیم تا اصناف سینمایی آن را مطالعه کنند و بدانند چنین امکانی وجود دارد و آنها می‌توانند از طریق تعاملات بین‌المللی به سوژه‌های مشترک برسند؛ اما شاید یکی از ضعف‌های جدی ما نبود تهیه‌کنندگان حرفه‌ای باشد که زبان بدانند و بر قوانین حقوقی مسلط باشند و یا نبود مذاکره‌کنندگانی است که بتوانند کار را پیش ببرند.

مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی در ادامه درباره تولیدات مشترک به ثمر رسیده در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: فیلم سینمایی «یلدا» که امسال در صدر حضور در جشنواره‌های جهانی بوده، تولید مشترک بنیاد سینمایی فارابی بین کشورهای ایران، فرانسه، آلمان، لوکزامبورگ و لبنان، «یه وا» ساخته آناهید آباد، تولید مشترک ایران و ارمنستان بوده است. «قلعه عشق» الهام قاسم اف تولید مشترک ایران و جمهوری آذربایجان و «درخت خاموش» (درخت گردو) ساخته فیصل سویسال، محصول مشترک ایران و ترکیه بوده است. همینطور فیلمی که امسال انشالله آماده خواهد شد، «آساکورا و غول چراغ جادو» ساخته حبیب احمدزاده است که تولید مشترک ایران و ژاپن به شمار می‌رود و نیز فیلم سینمایی «لایه‌های دروغ» به عنوان تولید مشترک ایران، فنلاند و کشورهای اسکاندیناوی در دست تولید است ضمن آن که یکسری پروژه سینمایی دیگر هم هست که با چند کمپانی سینمایی خارجی در دست پیگیری هستند.

او در ادامه اظهار داشت: تولید مشترک وقتی موفق است و به یک جریان مستمر سینمایی تبدیل می‌شود، که ما همه شاخصه‌های مدنظر را از حیث نیروی انسانی، مهارت‌ها در ایران داشته باشیم، اما متأسفانه در این زمینه‌ها کمبودها و نقائصی وجود دارد.

تابش با اشره به سودمحور بودن تولیدات مشترک در سینمای تجاری گفت: بخشی از گرایشات در تولید مشترک بحث سود است و صنعت سینما نیم‌نگاهی جدی به مقوله آورده‌های مالی و تجاری دارد اما در برخی آثار نازل یا سرگرم‌کننده، از این موضوع با گنجاندن یک بازیگر خارجی زن، صرفا یک استفاده ابزاری می‌شود که یکی از آسیب‌ها همین شیوه برخوردها با موضوع تولید مشترک است

مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی افزود: سازمان سینمایی و بنیاد سینمایی فارابی برای بخش خصوصی تسهیل‌گری داشته‌اند و تلاش کرده‌اند موانع را بردارند. باید توجه داشت که یک وجه مهم از تولید مشترک، وجه دیپلماسی سینمایی و رسانه‌ای است. گاه می‌توان از سینما به عنوان قدرت نرم یک کشور بهره برد، چنانکه همسایگان ما و برخی کشورهای جعلی، سریال‌ها و فیلم‌هایی علیه جمهوری اسلامی می‌سازند... این استفاده از قدرت رسانه‌ای سینماست که دارای اهمیت است. توجه به تولید مشترک سطح فرهنگی تعاملات بین کشورها را بالا می‌برد و ذائقه مخاطبان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. بارها شاهد بوده‌ایم وقتی فیلمی تأثیرگذار از ایران در یک شبکه تلویزیونی یا ماهواره‌ای پخش می‌شود، مدتی بعد چگونه از طریق رسانه‌ها، منتقدان و شبکه‌های اجتماعی مورد بحث و استقبال قرار می‌گیرد. در تولید مشترک، وجه اقتصادی و تعامل نیروی انسانی وجود دارد و سینماگران ما باید بیاموزند که چطور می‌شود این جنبه‌ها را تقویت کنیم.

علیرضا تابش همچنین با اشاره به متوقف شدن پروژه تولید مشترک «مست عشق» در مقطعی گفت: یکی از وظایف نهادهای ملی سینما نظیر بنیاد سینمایی فارابی در کشورهای مختلف دنیا، امضای تفاهم‌نامه‌هاست و متاسفانه یکی از نقص‌ها و اشکالات تولید مشترک که پیش زمینه و الزام تولید مشترک است، بی‌توجهی به این بخش است. با همه احترامی که به سازندگان «مست عشق» دارم، باید بگویم ما پیش از تولید این فیلم مذاکراتی با نویسنده و سازندگان این فیلم داشتیم و اتفاقا به آنها گفتیم که می‌توانیم خدماتی را در مذاکره و ابعاد حقوقی مثل انعقاد قرارداد و... به شما بدهیم که متاسفانه این اتفاق نیفتاد. اگر قرارداد این پروژه دقیق‌تر نوشته و امضا می‌شد، شاهد این اتفاقات و اختلافات طرفین نبودیم. بعد از ایجاد مشکلات هم خودم با وزارت خارجه و دستگاه دیپلماسی صحبت کردم و پیگیر بودم تا اگر کاری باید بکنیم، انجام بدهیم که آنها ارتباطشان برقرار شد و خوشبختانه دارند کار را دنبال می‌کنند. ما باید قبل از انعقاد قراردادها، به خصوص موضوعات اینچنینی که وجه فرهنگی و بین‌المللی دارد، بیشتر جانب احتیاط را رعایت کنیم.