در آینده شهر‌های دنیا در سیطره دوچرخه‌ها خواهند بود

محمدحسین بوچانی رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران درخصوص اینکه عده‌ای معتقدند وجود شیب و نوع آسفالت باعث می‌شود تا هر طرحی برای دوچرخه سواری در تهران محکوم به شکست باشد به میزان گفت: قریب دو دهه است که در رابطه با مد‌های حمل و نقل فارغ از توپوگرافی، جمعیت، میزان ثروت شهر‌ها و نقش شهر در عرصه بین الملل تحول ساختاری شکل گرفته است که باید ریشه این تحول ساختاری را به خوبی واکاوی کرد. نخست باید بدانیم شهر‌ها از حیث جمعیت درحال گسترش هستند و روز به روز متراکم‌تر می‌شوند که این تراکم و انباشتگی سبب مجموعه‌ای از آلودگی‌ها به واسطه تکیه بر حمل و نقل خصوصی می‌شود. درواقع رشد شهر به گونه‌ای است که انگار یک پیوند شوم و نامیمون با صنعت خودروسازی دارد.

وی با بیان اینکه چنین پیوندی یکی از خطرناک‌ترین حالات شهرنشینی در دنیاست گفت: این شیوه زیستن و شهرنشینی ناپایدار، ناشکوفا و مخرب است. تداوم این روند پیوند توسعه شهری، رشد فیزیکی شهر و شهرسازی مبتنی بر خودرو قطعا به شکست خواهد انجامید و شکست هم خورده است. اگر به نقاط دیگر دنیا نگاه کنیم می‌بینیم مثلا در اروپا با وجود میانگین بارندگی بالا که در بیشتر ایام سال شهر‌های اروپایی درگیر بارش باران هستند موضوع استفاده از دوچرخه رها نمی‌شود. اگر در شهری مثل تهران ما با پدیده شیب مواجه هستیم در اروپا هم پدیده سالمندی، بارش‌های پیاپی و محدودیت‌های دیگری وجود دارد.

بوچانی ادامه داد: در دنیا استراتژی‌هایی برای زیست شهری وجود دارد. کاهش مصرف سوخت در شهرها، تحرک شهروندان، جابه جایی کمتر و دسترسی بیشتر که این مورد سوم شعاری است که از پانزده سال پیش نهاد‌های بین المللی شهری سر می‌دهند و به آن معناست که وقتی در شهری شهرسازی کارگزار شرکت‌های خودروسازی می‌شود این نوع شهرسازی درنهایت ضد انسان خواهد بود. چون ژن بنیادی شهر انسان است و برنامه ریزی برای شهر به معنای اندیشیدن برای انسان است نه برای شرکت‌های خودروسازی یا تحولاتی که منبعث از صنعت خودرو است.

وی با بیان اینکه شهر کانون انسان و انسان ژن بنیادی توسعه شهری است افزود: هر اقدامی که در شهر صورت می‌گیرد باید مبتنی بر سلامت، آسایش و شکوفایی نوع بشر باشد. این‌ها نظریات بنیادین در حوزه برنامه ریزی شهری هستند. اگر زمانی فردی بنا به دلایلی به یک موضوع و یک رویکرد حمله می‌کند به واسطه این است که بنیاد‌های نظری آن دیدگاه را نمی‌داند. شهر‌های دنیا در آینده در سیطره دوچرخه‌ها و مد‌هایی شبیه دوچرخه خواهند بود. البته گونه‌های متنوعی برای دوچرخه‌ها هست مثل دوچرخه‌های برقی که به راحتی در سربالایی‌ها هم قابل استفاده هستند.

بوچانی ادامه داد: اقدام برای پیاده کردن راهبرد‌هایی مثل تحرک برای سلامتی، کاهش مصرف سوخت، یا اساسا سیاست پیوند این نوع مد‌های حمل و نقل با حمل و نقل عمومی کاملا معنادار است. شاید تعجب آور باشد اگر من بگویم یکی از دلایل بنیادین کسانی که زیست اجتماعی در شهر‌های اروپایی دارند و به طرف استفاده از دوچرخه می‌روند این است که حمل و نقل عمومی گران است. در آنجا مترو و اتوبوس گران است و آن‌ها به مد حمل و نقل مناسب برای ارتقا سلامت خودشان و کاهش هزینه‌های زندگی پناه می‌آورند. این موارد برای تفریح و سرگرمی نیستند.

وی ادامه داد: وقتی برای ساختن یک بنا پروانه ساخت داده می‌شود حتما در چک لیست پایان کار تاکید می‌شود اگر این یک ساختمان تجاری است باید هزار پارکینگ در آن ساخته شود. در شهرسازی نوین دنیا هایپرمارکت‌های بزرگ را مبتنی بر حمل و نقل عمومی درست می‌کنند. بی کمرا یکی از بزرگترین مجتمع‌های تجاری دنیا در توکیو است حتی یک پارکینگ هم ندارد، چون حتی بارگیری و خروج سیستم فضای تجاری از طریق مترو انجام می‌شود. واقعیت آینده شهر‌های ما هم همین خواهد بود.

 

بوچانی با بیان اینکه کره زمین تاب آوری مصرف بیش از اندازه سوخت را نخواهد داشت گفت: این موضوع را باید از فرد جدا کرد. من به عنوان یک متخصص برنامه ریزی شهری می‌گویم گره زدن شهرسازی با حمل و نقل، شهر‌های ما را با مرگ تدریجی مواجه کرده است. اصلا عقلانی نیست که ما سیستم را مبتنی بر خودرو ایجاد کنیم. به واسطه اینکه سوخت در کشور ما ارزان است ما داریم یارانه را به کسانی می‌دهیم که به محیط زیست آسیب می‌رسانند. در توزیع انرژی اگر قیمت تمام شده یک لیتر بنزین ۵ هزار تومان باشد مجموعه سیستم حاکمیتی ما آنرا ۳ هزار تومان به مردمی که از خودرو استفاده می‌کنند می‌فروشد. اما کسانی که از خودرو استفاده نمی‌کنند و احتمالا جزو دهک‌های آسیب پذیرتر هستند از این یارانه‌ها بهره‌ای ندارند.

وی ادامه داد: سیستمی که ما در کشورمان در رابطه با خودرو داریم سالهاست که در دنیا به پایان رسیده است. ما باید از یک جایی استارت بزنیم و این یک اقدام شجاعانه خواهد بود. فارغ از اینکه چه کسی این کار را شروع کرده باشد معتقدم حتما اقدام آقای حناچی یک اقدام شجاعانه و کاملا مترقی است و با نظام مدیریت شهری جهان گره می‌خورد. راهبرد‌هایی مثل جابه جایی کمتر دسترسی بیشتر، تکیه بر شهر هوشمند و تمرکز بر اینکه باید شهر را چندمرکزی کرد را باید جدی گرفت.

بوچانی ادامه داد: کرونا به ما نشان داد که این هیجان وحشتناک بی بنیان برای ساختن بی رویه بزرگراه که بتوانیم با سرعت و شتاب زیاد از کنار هم عبور کنیم فرو ریخته است. مدل‌های شهرسازی ما نیاز به بازنگری اندیشه‌ای و بنیاد نظری نوینی دارد. ما نباید بر چیز‌هایی که به بن بست رسیده و شکست خورده اصرار کنیم و رسانه‌ها هم باید به این دگردیسی کمک کنند. باور من این است که شهر با نظریه پیش می‌رود و اغتشاش نظریه‌ای شهر را به بن بست رسانده است. اگر شهر و شهروندان بدل به کارگزاران سیستم‌های خودروسازی شوند به آن معناست که شهر را برای خودرو‌ها می‌سازند و ژن بنیادین شهر از انسان به طرف خودرو تغییر می‌کند.