کرونا دغدغه‌های معلولان را دو چندان کرد
_ روزنامه ایران نوشت: «من که آسیب نخاعی دیده‌ام و دوستانم که مشکلات من را دارند، توی مخارج زندگی مانده‌ایم و صدای ماهم به‌جایی نمی‌رسد. هرسال ۱۳ آذر که روز جهانی معلولان است مسئولان وعده می‌دهند، ولی فراموش می‌شود تا سال بعد که دوباره تکرار می‌شود.» این حرف‌های امین معینی است که سال ۹۲ طی حادثه‌ای آسیب نخاعی دید و از آن به‌بعد روی ویلچر نشست. او مانند بسیاری از معلولان، کسب‌وکار کوچکی داشته که وابسته به حضور مردم برای خرید کارهایش بوده یا در نمایشگاه‌های مختلف آن‌ها را برای فروش می‌گذاشته و حالا در وضعیت قرنطینه و محدودیت‌های رفت‌وآمد شرایط اقتصادی سختی را تجربه می‌کند.
همه‌گیری کووید ۱۹ و در پی آن محدودیت‌های رفت‌وآمد و قرنطینه برای همه اقشار جامعه روز‌های سخت و پرچالشی را ایجاد کرده است، اما برای اقشار آسیب‌پذیر مانند افراد دارای معلولیت این سختی‌ها دو چندان است. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی اعلام کرده است برحسب داده‌های نظرسنجی صورت گرفته از جامعه معلولان کشور حدود ۸۰ درصد از پاسخ دهنده‌ها خود را نیازمند کمک فوری اقتصادی توصیف کرده‌اند.
امین معینی یکی از مهم‌ترین مشکلات را کمبود کمک‌هایی می‌داند که با شروع همه‌گیری و افزایش هر روزه قیمت‌ها، ناچیزتر از همیشه شده است: «از ابتدای سال که وارد دوره کرونا شدیم مبلغ ۲۵۰ هزار تومان برای تهیه اقلام بهداشتی به ما دادند بعد‌از آن خود شهرداری و بنیاد مستضعفان یک سبد معیشتی محدودی را پخش کردند که از طرف شهرداری به انجمن‌ها سپرده شد و به‌خاطر هماهنگ نبودن انجمن‌هایی که در این زمینه کار می‌کنند خیلی ناعادلانه توزیع شد مثلاً یک نفر که چند جا عضو بود توانست چندتا از این سبد‌ها را بگیرد، ولی یکسری افراد اصلاً به دستشان نرسید. ماه رمضان هم نتوانستند به‌صورت جامع پخش کنند.» او از دوستانی می‌گوید که منبع درآمدی ندارند و از طریق کسب و کار‌های کوچک زندگی می‌کنند، اما در این شرایط اقتصادی دیگر مردم میلی به خرید محصولات صنایع دستی ندارند و اصلاً جایی هم برای عرضه وجود ندارد: «من شیلد محافظ صورت تولید می‌کردم که الان بازاری ندارد و جا‌های محدودی برای فروش داریم. در طرح‌هایی که برای حمایت از دستفروشان بود هم معلولان فراموش شده‌اند.» او همچنین از ماهی ۱۲۳ هزار تومان مابه التفاوت یارانه و ۶۰ هزار تومان مبلغ مستمری گله دارد.
یکی از هزینه‌هایی که برای افراد آسیب نخاعی هر ماه واریز می‌شود مبلغ ۷۰ هزار تومان برای خرید لوازم بهداشتی مانند پوشک و سوند است؛ ۷۰ هزار تومانی که حتی هزینه یک روز نفس کشیدن در تهران هم نمی‌شود: «الان ما یک بسته پوشک ۱۴ عددی را که برای ۷ روز استفاده می‌شود بالای ۱۰۰ هزار تومان می‌خریم، حالا سوند و زیرانداز و دارو به کنار. این هزینه‌ها براحتی ماهی ۷۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و پانصد هزارتومان می‌شود. به‌نظر شما با ۷۰ هزار تومان چه کار می‌شود کرد؟»
ناصر سرگران فعال حقوق معلولان است و نابینا، او از حمایت‌های بهزیستی و سبد کالا برای اقشار آسیب‌پذیری می‌گوید که در چند نوبت به‌دست افراد رسیده است: «واقعیت این است که این حمایت‌ها کافی نیستند یعنی این میزان حمایت، متناسب با نیازمندی‌های یک فرد دارای معلولیت نیست. تورمی که در ماه‌های اخیر بر فضای اقتصادی کشور حاکم بود همه را تحت تأثیر قرار داده؛ یعنی اگر تا پیش از این نهاد‌های غیردولتی هم وارد می‌شدند و به این افرد کمک می‌کردند، درحال حاضر آن حمایت‌ها قطع شده و این باعث فشار مضاعفی بر معلولان شده است.»
سرگران معتقد است کرونا به‌خودی خود مشکل ساز نبوده بلکه تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات غیرکارشناسی، دست‌به‌دست هم داده که کرونا به تهدید جدی تری برای افراد دارای معلولیت تبدیل شود. او اولین تأثیر این مشکلات اقتصادی را روی زندگی و روان افراد دارای معلولیت می‌بیند که باعث منزوی شدن آن‌ها شده است: «اولین اثر این وضعیت، انزوای معلولان است. وقتی یک فرد دارای معلولیت نمی‌تواند هزینه یک عصا یا ویلچر با کیفیت را بپردازد، طبعاً نمی‌تواند راحت، آزاد و مستقلانه تردد کند. مشکل دیگر این است که خانواده فرد دارای معلولیت در این وضعیت اقتصادی بتدریج به مشکل برمی‌خورند و همین گاهی باعث از هم گسستن خانواده می‌شود.»
افراد دارای معلولیت بیشتر در معرض خطرات ناشی از ویروس کرونا هستند. آن‌طور که امین معینی در حرف‌هایش به برخورد دست با چرخ ویلچر می‌گوید و ناصر سرگران از مناسب نبودن بیمارستان‌ها برای پذیرش افراد دارای معلولیت مبتلا به کرونا، نشان می‌دهد موقعیت این قشر تا چه اندازه از نظر سلامتی شکننده است.
الهام یوسفیان فعال حوزه معلولیت است و نابینا، او با اشاره به آسیب‌های مالی جدی افراد دارای معلولیت از کسانی می‌گوید که یا از ابتدا شغلی نداشته‌اند و از طرف خانواده حمایت می‌شده‌اند یا کسب و کار کوچک خود را به‌خاطر محدودیت‌ها از دست داده‌اند. او با این مقدمه از نقش دولت‌ها برای حمایت می‌گوید: «با توجه به شرایط ویژه‌ای که در آن قرار داریم، دبیر کل سازمان ملل در یک مجموعه توصیه‌هایی که به دولت‌ها ارائه کرد و بسیاری از دولت‌ها نیز کمک‌های ویژه‌ای برای افراد دارای معلولیت در نظر گرفتند؛ مانند کمک هزینه‌های اضافی علاوه بر آن مبلغ ماهانه‌ای که دریافت می‌کردند. در بعضی موارد بسته‌های بهداشتی به آن‌ها داده می‌شود و همین‌طور با آن‌ها تماس گرفته می‌شود که وضعیت‌شان مدام چک شود و اگر کمکی لازم دارند رسیدگی کنند.»
او به‌عنوان مثال از فرد دارای معلولیتی حرف می‌زند که از طرف مادر خود کمک دریافت می‌کند؛ مادری که ممکن است خود به کرونا مبتلا شود یا اصلاً فوت کند یا برای رعایت قرنطینه، دسترسی به فرزند خود را از دست دهد. آن وقت فرد دارای معلولیت نمی‌تواند کار‌های روزانه خود را انجام دهد: «به‌همین دلایل خیلی از دولت‌ها در سیاستگذاری‌ها به شهروندان آسیب پذیرتر کمک می‌کنند. متأسفانه در ایران شرایط از قبل هم بد بود و کمک هزینه معلولیت بسیار مبلغ ناچیزی بود که معنایی نداشت. بعضی از دوستان می‌گویند وقتی برای گرفتن کمک به بهزیستی می‌روند، متولیان به آن‌ها می‌گویند ظرفیت تکمیل است تا زمانی که یکی از تحت پوشش این سازمان خارج شود تا بتوانیم شما را جایگزین کنیم. وقتی دولتی با مشکلات اقتصادی و بحران روبه‌رو می‌شود باید حداکثر تلاش خود را بکند که به اقشار آسیب‌پذیر کمک بیشتری شود، ولی در کشور ما کاملاً برعکس است، یعنی اولین گروهی که حذف می‌شود افراد آسیب پذیر هستند.»
یوسفیان به نمونه‌هایی از کمک دولت‌ها به افراد دارای معلولیت اشاره می‌کند و می‌گوید: «برخی دولت‌ها مبلغ کمک هزینه معلولیت را افزایش دادند و برخی هم کمک هزینه‌های ویژه واریز کردند، همین طور برای افراد جدیدی کمک قائل شدند که پیش‌از این به کمک احتیاج نداشتند، اما با توجه به وضعیت به‌وجود آمده شرایط اقتصادی آن‌ها هم تغییر کرده و نیاز به کمک داشتند. بعضی از افراد دارای معلولیت، چون نمی‌توانند لوازم بهداشتی تهیه کنند از دولت‌های خود خواسته‌اند برای آن‌ها ماسک و وسایل ضدعفونی بفرستند.»
از جمله کمک‌های دیگر می‌توان به در نظر گرفتن زمان خاص و خلوت مخصوص سالمندان و افراد دارای معلولیت برای خرید از فروشگاه‌ها یا اولویت در خرید آنلاین برای آن‌ها اشاره کرد که در برخی کشور‌ها برای کمک و حمایت بیشتر از افراد دارای معلولیت اتخاذ شده است.
آسیب‌هایی که کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن به افراد دارای معلولیت زده، بسیار است که یکی از آن‌ها سخت شدن دسترسی افراد به خدمات توانبخشی است. ناصر سرگران با اشاره به این مشکل می‌گوید: «وقتی این افراد بموقع به خدمات توانبخشی دسترسی پیدا نکنند ممکن است معلولیت‌شان تشدید شود.» وقتی این تشدید معلولیت را کنار فوریت کمک‌های اقتصادی می‌گذاریم بیشتر از همیشه به نیاز افراد دارای معلولیت به کمک در شرایط سخت کرونایی پی می‌بریم.