سامانه جامع تجارت چه تاثیری بر زندگی مردم دارد؟

- روزنامه خراسان نوشت: بالاخره بعد از مدت‌ها و بعد از وعده رئیس جمهور در جلسه ۲۳ مهر هیئت دولت اعلام شد که سامانه جامع تجارت عملیاتی شد. سامانه‌ای که قرار است با اژد‌های هفت سر فساد از طریق جلوگیری از قاچاق کالا و احتکار مبارزه کند همچنین می‌تواند با شفافیت آمار تجارت و تسهیل در ارائه خدمات به بازرگانان کمک‌های شایانی داشته باشد.

سامانه‌ای که با توجه به کارایی که دارد می‌تواند نورافکنی باشد بر تاریکخانه انبار‌هایی که کالا‌های وارداتی را احتکارمی کنند. خب همین اول کار شاید فکر کنید این بحث مربوط به اقتصاد کلان می‌شود و لازم نیست شما درباره آن آگاهی داشته باشید، اما در این گزارش سعی کرده ایم در کنار بررسی تاریخچه ایجاد این سامانه از تاثیر آن بر اقتصاد خرد هم بنویسیم. پس توصیه می‌کنیم که برای آشنایی با سامانه جامع تجارت این گزارش را بخوانید.

تصویب طرحی مهم در ۹۲، اجرا در ۹۹

وعده عملیاتی شدن سامانه جامع تجارت را رئیس جمهور در جلسه ۲۳ مهر هیئت دولت داده بود. او در آن جلسه راجع به این سامانه گفته: «سامانه‌ای که در نهم آذر افتتاح می‌شود، سامانه جامع تجارت خواهد بود. ماه‌ها و سال‌هاست که این سامانه را دنبال می‌کنم تا از روزی که ثبت سفارش می‌شود تا مغازه‌ای که آن جنس به فروش می‌رسد، ما آن را ببینیم. دیگر بحث گمرک، انبار و احتکار در کار نیست و همه بخش‌ها باید زیر نظر این سامانه باشد و همه اقدامات بانک مرکزی زیر نظر این سامانه قرار بگیرد.» همین ابتدای کار بنویسیم که این سامانه مهمی که رئیس جمهور ۲۳ مهر وعده اجرای آن در ۹/۹/۹۹ را داده هفت سال پیش یعنی سال ۱۳۹۲ با تصویب قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در مجلس به تصویب رسیده است.

قانون گذار در این قانون بر اساس ماده ۶ بند الف وزارت صمت را مکلف می‌کند تا «سامانه یکپارچه سازی بر فرایند تجاری» را با هدف شفاف سازی فرایند تجارت داخلی و خارجی و جلوگیری از فساد راه اندازی کند. اما اولین بار سال ۹۵ بود که بخش خارجی سامانه جامع تجارت فقط با چند گروه کالایی آغاز به کار کرد، اما در مسائل اجرایی به طور کامل به بهره برداری نرسیده بود. البته روز گذشته وزیر ارتباطات خبر از عملیاتی شدن این سامانه داد که باید دید در آینده وضعیت آن به چه شکل خواهد بود.

اهمیت اجرای این سامانه برای مردم

در این قسمت از گزارش قرار است از اهمیت این سامانه بر زندگی مردم بنویسیم. حتما شما هم این روز‌ها خبر‌های کمبود روغن را شنیده اید یا از گرانی افسار گسیخته قیمت مرغ خبر دارید و اخبار کشف انبار‌هایی را که در آن کالا‌ها دپو شده اند، خوانده اید. یکی از مزیت‌های این سامانه همین است که در صورت اجرای درست آن دیگر شاهد این موارد نخواهیم بود. مدیر سامانه جامع تجارت ایران هم پیش از این گفته است که یکی از اهداف این سامانه ایجاد درگاه واحد برای بازرگانان و فعالان تجاری است که با رصد و رهگیری کالا‌ها در این سامانه، دیگر شاهد عرضه خارج از شبکه، افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و کمبود کالا در سطح عرضه نخواهیم بود.

یعنی این سامانه مانند نورافکنی، تاریکخانه انبار‌های کالا‌های وارداتی را روشن می‌کند و پس از این هر کالایی از زمانی که توسط بازرگان خریداری می‌شود تا لحظه‌ای که به دست مصرف کننده می‌رسد در این سامانه قابل ردیابی است و دیگر شاهد گران فروشی، احتکار، کم فروشی و ... نخواهیم بود. در واقع دیگر بازرگانی که نهاده دامی با ارز دولتی وارد کرده نمی‌تواند آن را در بازار آزاد به فروش برساند یا تاجری که روغن با ارز دولتی وارد کرده نمی‌تواند برای سوء استفاده و گران‌تر فروختن، کالا را احتکار کند. البته هنوز این سامانه شروع به کار نکرده تا ببینیم چقدر کارایی آن با آن چه می‌گویند مطابقت دارد و سودجو‌ها چطور می‌توانند آن را دور بزنند.

نقش سامانه تجارت در مبارزه با قاچاق

یکی از موانع اصلی مبارزه با قاچاق کالا در ایران شفاف نبودن مسیر ورود کالا به کشور است. در سال‌های اخیر سامانه‌هایی مانند سامانه گمرک راه اندازی شده که نقش آن الکترونیکی کردن فرایند تجارت خارجی در کشور است. اما این سامانه به تنهایی نتوانسته قاچاق را در کشور کنترل کند و میزان قاچاق ورودی به کشور به همان میزان گذشته باقی ماند. براساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف شد تا سامانه تجارت را برای بهره‌برداری از سامانه نرم افزاری جامع یکپارچه‌سازی و نظارت بر فرایند تجارت اجرا کند.

اگر موضوع ردیابی به طور جدی حل و فصل شود، مشکل قاچاق نیز از بین خواهد رفت، چرا که کالا‌های قاچاق، چون در سامانه جامع قرار ندارند، در فرایند ترخیص کالا‌ها وارد نمی‌شوند. چه این که هم اکنون برخی کالا‌های قاچاق از مبادی رسمی و به طور علنی وارد کشور می‌شوند.

دیگر مزایای سامانه جامع تجارت

قطعا شفافیت با خود مزایای زیادی را به همراه دارد که تعدادی از آن‌ها را پیش از این نوشته ایم، اما یکی دیگر از مزایای این شفافیت باید به جلوگیری از فرار مالیاتی برخی از تاجران بزرگی که شاید پیش از این از پرداخت مالیات امتناع می‌کردند اشاره کرد. با اجرای این سامانه تمامی اجناس وارد شده هر بازرگان ثبت و مشخص می‌شود آن‌ها را به چه کسانی فروخته اند که این خود یک قدم بزرگ برای شفافیت‌های مالی است و دیگر مودی مالیاتی با کم اظهاری نمی‌تواند از پرداخت مالیات شانه خالی کند.

به عمل کار برآید به راه اندازی سامانه نیست

البته زود است درباره عملکرد سامانه‌ای که هنوز ۲۴ ساعت از عملیاتی شدن آن نگذشته صحبت کرد، اما حق بدهید به سامانه‌ای که هفت سال از مصوبه قانونی آن و چهار سال از فاز ابتدایی آن گذشته کمی خوش بین نباشیم. سامانه‌ای که پیش از این به دلیل ناهماهنگی‌ها کارایی چندانی نداشت و باید دید که در آینده و بعد از عملیاتی شدن سامانه جامع تجارت آیا تمامی واردات و صادرات از طریق همین سامانه آن هم با همین روند پیگیری از مبدا تا مقصد شکل می‌گیرد یا نه. امیدواریم این اتفاق در همین دولت رخ دهد و از این به بعد شاهد کمبود، گرانی، احتکار و ... در کالا‌های مختلف نباشیم.