آخرین وضعیت هنر صداپیشگی در کشور
- روزنامه رسالت نوشت: در روز‌هایی که کرونا از هر صنف و طایفه‌ای قربانی می‌گیرد، اهالی هنر نیز در این روز‌ها عزیزان زیادی را ازدست‌داده‌اند که هرکدام وزنه‌ای برای هنر این مرزوبوم محسوب می‌شدند.
در حوزه فرهنگ و هنر سالیان زیادی طول می‌کشد تا فردی مراحل پیشرفت و ترقی را طی کرده و به منصب استادی و هنرمندی برسد و در این میسر چه خون‌دل‌ها خورده می‌شود و چه تلاش‌هایی صورت می‌گیرد تا هنرمندان عرصه‌های مختلف متولد شوند تا کشور به وجودشان ببالد.
در این عرصه، اما هنرمندان صداپیشگی یا همان دوبله در زمره افرادی هستند که خاطرات زیادی با آن‌ها از دوران کودکی برای ما رقم می‌خورد و بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌ها و انیمیشن‌ها را تنها با صدای آن‌ها به یاد می‌آوریم.
شاید بی‌اغراق نباشد که گفته شود ایران در زمره معدود کشور‌هایی است که در حوزه دوبله و هنرمندان این عرصه در جهان جزو بهترین‌ها بوده و در این حوزه از شاخص‌ترین و کاربلدترین افراد بهره می‌برد، اما این نسل طلایی که از دهه ۳۰ و ۴۰ و ۵۰ در اوج هنرنمایی بود این روز‌ها حال‌وروز خوبی ندارد و دیگر مانند گذشته در زمینه پرورش و معرفی استعداد‌های تازه خبر‌های خوبی نمی‌شنویم. وقتی خبر درگذشت هنرمندانی مثل حسین عرفانیان، چنگیز جلیلوند و سایر پیشکسوتان و بزرگان این عرصه را می‌شنویم باور این‌که بار دیگر چنین صدا‌هایی متولد شوند در خیال و اوهام می‌ماند.
نمونه‌هایی که با مرگ یک دوبلور، اجبار تعویض دوبلور به وجود آمده هم البته کم نیستند. مرحوم عزت‌الله مقبلی در طول سال‌های کاری‌اش دوبلور ثابت «لویی دوفونس» بود و تقریبا تا آنجا که حافظه یاری می‌دهد، او همواره به‌جای الیور هاردی حرف زده است.
با مرگ او، دوبلور‌های دیگری در سری آثار مشترک لورل و هاردی حرف زده‌اند. از استاد منوچهر اسماعیلی گرفته تا جواد پزشکیان. در مورد دوبلور ثابت استن لورل یعنی مرحوم حسن عباسی نیز چنین اتفاقی رخ داده است، اما، چون ایشان در سال ۱۳۵۷ درگذشت تا سال مرگ مرحوم مقبلی در سال ۱۳۶۷ در کنار صدای او گاهی، صدای اصغر افضلی و گاهی هم صدای مرحوم کنعان کیانی را بر روی چهره لورل شنید‌ه‌ایم که کمتر به موفقیت صدای همیشگی مقبلی و عباسی لطمه خورد، اما پس‌ازآن که مقبلی نیز درگذشت، سرنوشت صدای این دو کمدین در دوبله‌های فارسی، تغییر کرد. بعد‌ها صدای تورج نصر را بر روی لورل شنیدیم که تقریبا تا امروز هم ادامه پیدا کرده است.
از سوی دیگر جوانان علاقه‌مند بسیاری هم هستند که با حضور در کلاس‌های مختلف تلاش دارند تا جا پای بزرگان این رشته گذاشته و نام خود را در زمره صدا‌های ماندگار ثبت نمایند، اما این‌که این کلاس‌ها تا چه اندازه در این زمینه موفق بوده‌اند و آیا نظارت لازم برای برگزاری کلاس‌های کیفی صورت می‌گیرید موضوعی است که باید به آن پرداخته شود تا این نسل درخشان بی‌جانشین نماند.
مینو غزنوی از پیشکسوتان هنر دوبله در زمینه تعلیم و آموزش علاقه‌مندان به این حوزه می‌گوید: «باور نمی‌کنید چقدر زیاد هستند. من اصلا قرار نیست این همه آدم را تعلیم بدهم، اما این‌قدر ثبت‌نام و اصرار زیاد است که نمی‌شود امتناع کرد. یک مسئله وجود دارد و آن‌هم این‌که، دوبله برایشان مثل کار تلویزیون جذاب است و فکر می‌کنند اگر بیایند یاد بگیرند، همین فردا وارد تلویزیون می‌شوند. من هنرجو‌هایی داشتم که از قم یا تبریز می‌آمدند. فکرش را بکنید این‌قدر علاقه داشتند که صبح کارهایشان را می‌کردند و راه می‌افتادند از این شهر‌ها می‌آمدند تا در کلاس شرکت کنند. صدای خوبی هم داشتند. یاد هم گرفتند. این‌ها می‌توانند در رادیوی شهر خودشان کار کنند. حتما که نباید در دوبله باشند!»
منوچهر والی زاده از بزرگان هنر صداپیشگی هم در این زمینه می‌گوید: «به‌زور و اجبار نمی‌توان دوبلور شد. باید دوبلور جنم لازم را داشته باشد. بار‌ها گفته‌ام دو ویژگی بیان و صدای خوب در کنار یکدیگر نتیجه مناسب می‌دهند. این مثل آن است که من بخواهم به‌اجبار خواننده شوم.
یک خواننده باید صوت الهی داشته باشد. به‌صرف این‌که من از صدای فلانی خوشم می‌آید که نمی‌توانم خواننده شوم. مقوله گویندگی هم این‌گونه است و با اصرار و زور نمی‌توان گوینده شد. خداوند به هرکسی صدای خاصی داده است. کسی نمی‌تواند جای کس دیگری را بگیرد. مگر من توانستم جای خدابیامرز ناظریان و مقبلی را بگیرم؟ مگر کسی می‌تواند جای یاکیده و زی نوری را بگیرد؟ ممکن است، کسی بتواند جای من یا افراد دیگر زیباتر صحبت کند و کار را دوبله کند، اما می‌خواهم بگویم که کسی با تقلید کردن، کارش را پیش نبرده است و تقلید باعث نمی‌شود که کسی جای کس دیگری را بگیرد. در این کار هیچ‌گاه کپی برابر اصل نمی‌شود. تا زمانی که اصل وجود دارد کسی در پی صدای مشابه نمی‌رود.»
به‌این‌ترتیب مشخص می‌شود که هنوز هدف و برنامه‌ریزی مناسبی برای این استعداد‌ها تعریف‌نشده و نسل جوانی که خود را در قامت بزرگان هنر دوبله ایران می‌بیند هنوز نمی‌داند که استعداد و هنرش به درد کدام جایگاه می‌خورد و درنهایت پس از تلاش‌های فراوان و به نتیجه نرسیدن سرخورده از میانه راه بازمی‌گردد. از سوی دیگر باید در نظر داشت که این روز‌ها فیلم خوب هم کم شده و دیگر آثاری تولید نمی‌شود که صداپیشه‌ای مثل مرحوم حسین عرفانیان بتواند با آن هنر بداهه و منحصربه‌فرد جای چند هنرپیشه صحبت کند. تمام این‌ها دست‌به‌دست هم می‌دهد تا هنر دوبله در ایران آرام‌آرام از روز‌های طلایی خود دور شده و بااین‌که جوانان و علاقه‌مندان بسیاری را در اطراف خود می‌بیند، اما نتواند آن‌گونه که بایسته و شایسته است همچنان خود را در اوج نگه دارد.
سعید مظفری از دوبلور‌های مطرح کشور در این زمینه صحبت کرده که در ادامه می‌خوانید.
ماندگاری در عرصه دوبله تنها متأثر از ذکاوت فرد است
وی در ابتدا گفت: «فعالیت در حوزه‌های فرهنگی به گونه‌ای که افراد راه رسیدن و دستیابی به موفقیت را موروثی نمی‌دانند و همواره با آموزش، اطلاعات و راهنمایی فضا را برای افراد جدید هموار می‌کنند. با از دست دادن اساتید بزرگ گویندگی و دوبله، حال فعالان این حوزه هرآنچه را که به عنوان تجربه در اختیار دارند، به جوانان آموزش می‌دهند.»
وی افزود: «ماندگاری در عرصه دوبله تنها متأثر از ذکاوت فرد است. چنانچه فرد با درایت در این حوزه ورود کند و از توانایی‌های خود استفاده کند می‌تواند در ذهن مردم ماندگار شود. استفاده از توانایی‌ها برای پررنگ شدن در ذهن مردم، راهکار موفقیت در این عرصه است.»
مظفری تصریح کرد: «اگر فردی پس از آموزش‌های متعدد به زمینه گویندگی و دوبله ورود پیداکند، اما از توانایی و استعداد خود به درستی استفاده نکند، امکان ماندگاری نخواهد داشت هرچند که نهاد‌های فرهنگی و اساتید درصدد حمایت از او باشند.»
هنر دوبله، در معرض خطر!
این دوبلور پیشکسوت با گلایه از وضعیت موجود گفت: «میزان اعتبارات در حوزه دوبله را نمی‌توان به قدر کافی دانست چراکه تمام اعتبار‌ها به صاحبان فیلم وابسته است. درحال حاضر به دلیل روی کار آمدن سایت‌های متعدد، بدون پرداخت پول فیلم‌ها دیده و درنهایت اعتباری برای گوینده و دوبلور فیلم درنظر گرفته نمی‌شود؛ بنابراین یک گوینده باید در یک روز در چند فیلم حرف بزند تا بتواند زندگی اش را بگذراند.» وی همچنین خاطرنشان کرد: «با راه‌اندازی سایت‌ها فرد با اعتباری حداقلی، می‌تواند به صورت ماهانه فیلم‌های موردنظر خود را تماشا کند بدون آنکه اعتبار و ارزش اصلی تماشای فیلم را پرداخت کند. به موجب این درآمد صاحبان فیلم کاهش و در نتیجه از اعتبارات دوبلور‌ها کاسته می‌شود.»
او یادآور شد: «شرایط کنونی دوبله مطابق گذشته نیست و بسیار فاصله گرفته است. به طور‌حتم ادامه داشتن چنین مسیری، فضای دوبله را نابود خواهد کرد. اگرچه دلسوزی و تلاش شبانه روزی دوبلور‌ها همچنان ادامه دارد و پررنگ است.»
این پیشکسوت دوبله در پایان گفتگو با بیان این‌که گویندگان پیشکسوت هنوز توانایی بسیاری برای دوبله دارند و با عشق کار می‌کنند بدون این که نیازهایشان برآورد شود، عنوان کرد: «فعالیت‌های سایت‌هایی که بدون هیچ اعتباری، فیلم‌ها را منتشر می‌کنند تنها آسیب به حوزه دوبله است. چنانچه اطلاعات مربوط به دوبله آثار از ترجمه تا مراحل دیگر در سامانه‌ای مخصوص صنف گویندگان ثبت و ضبط شود می‌توان شاهد اتفاقات بهتری بود.»