رابطه مستقیم افزایش قیمت کتاب و کاهش سرانه مطالعه در کشور

- کتاب و کتابخوانی، کاهش سرانه مطالعه کتاب، قیمت کاغذ، کاهش تیراژ آثار توسط ناشران، کاهش خرید کتاب، تعطیلی کتابفروشی‌های محلی، حذف کتاب از سبد کالای خانوار عباراتی هستند که این روزها به شدت در میان اهالی کتاب شنیده می‌شوند.

در این میان محققان و پژوهشگران نظرات متفاوتی را درباره دلیل کاهش سرانه مطالعه کتاب اعلام میکنند. قیمت بالای کتاب یکی از اصلی‌ترین دلایل خرید کم این محصول فرهنگی از سوی مردم و حذف این کالای بنیادی از سبد خرید خانوار است.

فرقی نمی کند که کاغذ کتاب داخلی باشد و یا وارداتی اما در هر صورت آنچه از سوی ناشرین بهانه اصلی بالا رفتن قیمت کتاب محسوب می‌شود بدون شک افزایش قیمت کاغذ است.

سرانه مطالعه کتاب در ساده‌ترین حالت، جمع میزان مطالعه همه افراد یک جامعه تقسیم بر تعداد افراد آن جامعه است. در کل می توان با تقسیم مقدار به دست آمده بر حسب روزهای در نظر گرفته شده به آمار کلی سرانه مطالعه در هر کشور دست یافت.

کتاب و کتابخوانی مشکلات بسیار زیادی را در سالهای اخیر پشت سر می گذارد. افزایش نرخ کتاب و همچنین گران بودن کاغذ دلیل عمده ای است تا اکثریت مردم کتاب را در آخرین نیازهای خود در سبد خرید خانوار قرار دهند.

سید علی کاشفی خوانساری نویسنده و پژوهشگر عرصه فرهنگ و ادبیات در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگی ، درباره تاثیر خانواده در افزایش سرانه مطالعه کتاب تاکید کرد: طبیعتاً اگر پدر و مادر خودشان کتاب نخوانند نمی توانند مشوق کودکان در مطالعه کتاب باشند. خانواده ها باید در ابتدا از خودشان به کتابخوانی روی بیاورند تا کودکان با الگوبرداری از آنها ناخودآگاه خواندن کتاب را در گوشه ای از زندگی خود قرار داده و با آن انس بگیرند.

کاشفی مشکل بزرگ ادبیات کودک و نوجوان را نبود تبلیغات خواند و خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات اساسی عرصه کتاب کودک و نوجوان نداشتن ویترین و تبلیغات مناسب است. متاسفانه به دلایل مختلف اطلاع رسانی خوبی در قبال آثار چاپ شده در ادبیات کودک و نوجوان نمی شود و همین عاملی شده تا مردم کمی با این عرصه غریبه باشند. از نظر من برگزاری نشست های محلی، جشن امضا آثار و بردن کتاب درون محلات می تواند باعث آشنایی بیشتر خانواده ها با کتب خوب در سنین پایین باشد.

از سویی فضای مجازی بلای جان کتاب و کتابخوانی شده است. فضای مجازی و استفاده بیش از حد و بی رویه از این فضا عاملی شده تا مخاطبان کتاب کمتر از گذشته شود. نسل نوجوان نیز که می تواند آینده کتابخوانی کشور را تضمین کند بیشتر وقت خود را در فضای مجازی به سر می برد.

حجت الاسلام احمد سالک کاشانی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگی ، افزایش قیمت کاغذ را مرتبط با کاهش سرانه مطالعه کتاب اعلام کرد و افزود: افزایش قیمت کاغذ و در کنار آن افزایش قیمت کتاب باعث می‌شود کتاب از سبد کالای خانوار حذف شود که بسیار خطرناک است. لذا در این بخش دولت یا باید یارانه اختصاص دهد و یا اینکه با برنامه حمایتی ویژه‌ای نیاز کاغذ چاپخانه‌ها و ناشرین را تامین کند تا کتاب با قیمتی ارزان در اختیار مردم قرار گیرد.

وی با تاکید بر تاثیر نوسانات ارز در بخش کاغذ ادامه داد: متاسفانه مشکل خرید کاغذ با ارز دولتی و فروش آن به قیمت ارز آزاد مانند سایر کالاها در بخش کاغذ هم وجود دارد که خوشبختانه قوه قضائیه در حال پیگیری پرونده های مربوط به این بخش است.

سالک با اشاره به دو راه حل کنترل بازار کاغذ خاطرنشان کرد: در حال حاضر دو راهکار برای کنترل بازار کاغذ وجود دارد. اول حمایت از تولید داخلی و بالا بردن کیفیت و کمیت این تولیدات در حد خودکفایی است. راهکار دوم اینکه تا رسیدن به خودکفایی کاغذ دولت باید از ناشرین و چاپخانه ها حمایت کند تا مشکل کاغذ مرتفع شود.

در بخش آخر اگر مخاطبی به صورت تصادفی با کتابی آشنا شده و بخواهد آن را تهیه کند هیچ منبع مشترکی برای خرید آن اثر وجود ندارد و انتشارات ها ترجیح داده اند در صورت امکان هر کدام به صورت جداگانه به فروش اینترنتی کتاب بپردازند که آن باعث چند دستگی این مقوله شده است.

به اذعان اکثریت اهالی کتاب و نویسندگان کتاب و کتابخوانی این روزها به شدت با مشکل و نبود تبلیغات روبرو شده است. چه بسا آثاری که از نگاه منتقدان و نویسندگان درجات بالایی داشته اند و مخاطب عام حتی یک بار اسم آنها را نشنیده باشد. اتفاقی که در آخر به شکست آن اثر ختم شده است.