خطای تست‌های کرونا در ایران چقدر است؟ /ناقلان منفی کاذب متهمان جدید کرونا
- روزنامه همشهری نوشت: وزارت بهداشت از انجام روزانه ۲۵ تا ۴۰ هزار آزمایش کرونا برای کمک به قطع زنجیره انتقال ویروس و بیماریابی خبر می‌دهد و متخصصان عفونی و کارشناسان آزمایشگاه می‌گویند ضریب خطای تست‌های کرونا در ایران بیش از ۵۰ درصد است. بیمار ناقل است، نشانه‌های بیماری دارد، اما نتیجه آزمایش منفی است.
همین هم شد تا وقتی سیاوش نتیجه آزمایش کرونایش را به پزشک متخصص نشان داد، پزشک برگه آزمایش را گوشه‌ای پرت کرد و گفت این‌ها معتبر نیست. سی‌تی‌اسکن ریه نشان از درگیری ۳۰ درصدی داشت. سیاوش از بدن‌درد و تب، سرپا نبود و پزشک در لحظه، تشخیص کرونا داد. پزشک گفته بود معیار تشخیص، اسکن ریه است، نه تست‌هایی که با منفی‌شدن، روند درمان را مختل می‌کند.
نشانه‌های بیماری در سیاوش با سرگیجه و بدن‌درد شروع شد، در مرحله بعد بویایی و چشایی‌اش را از دست داد، سرفه‌هایش شروع شد و یک هفته بعد با حال وخیم به پزشک مراجعه کرد. روز پنجم ششم بود که آزمایش داد. برایش ۱۴ قرص سووداک تجویز شد. اوایل مهر، هر دانه این قرص ۳۰ هزار تومان بود که به‌سختی پیدا می‌شد. حالا پس از یک‌ماه هنوز نشانه‌هایی از بیماری دارد و ۵۰ درصد بویایی‌اش کم شده.
پزشکان ضریب خطای تست گران‌قیمت پی‌سی‌آر کرونا را بالا اعلام می‌کنند؛ بیش از ۵۰ درصد از نتیجه منفی این تست، کاذب است و دارندگان این نتیجه با خیال راحت در شهر تردد می‌کنند و سندشان آزمایشی است که در جیب‌شان نشسته. استناد ادارات هم به همین تست‌هاست. کیمیا امینیان، کارشناس آزمایشگاه است و ماه‌ها روی نمونه آزمایش بیماران مبتلا به کرونا کار کرده. او می‌گوید زمانی که پزشک با نشانه‌های کرونا مواجه می‌شود دیگر نباید آزمایش پی‌سی‌آر تجویز کند، چراکه افراد را به اشتباه می‌اندازد.
فرد تمام علائم را دارد، اما استنادش به نتیجه آزمایشی است که اشتباه است: «پزشکان می‌گویند در دوره شیوع کرونا، یک سردرد طولانی و شدید می‌تواند نشانه ابتلا باشد؛ بنابراین نمی‌توان به تست‌هایی که بیش از ۵۰ درصد خطا دارند استناد کرد.» سارا یکی از بیمارانی است که با وجود منفی‌شدن تست پی‌سی‌آر، به‌دلیل داشتن نشانه‌های کرونا در قرنطینه است، اما به‌طور مرتب از اداره‌اش تماس می‌گیرند و از او می‌خواهند به محل کار برگردد؛ چراکه نتیجه تستش منفی بوده است. همه این‌ها در شرایطی است که او همچنان نشانه‌های بیماری را دارد. سارا برای انجام تست پی‌سی آر ۷۰۰ هزار تومان هزینه کرده و برای اسکن ریه ۱۵۰ هزار تومان.
ماجرا، اما تنها به آزمایش پی‌سی‌آر ختم نمی‌شود. سی‌بی‌سی و سی‌آرپی هم آزمایش‌های خونی دیگری‌اند که به گفته امینیان از ۱۰۰ مورد، یک مورد هم نتیجه درستی ندارد. این آزمایش برای هر التهابی تجویز می‌شود. آزمایش آنتی‌بادی هم در این دایره قرار می‌گیرد. تنها کاربرد این آزمایش، نشان‌دادن میزان ایمنی بدن است؛ آی‌جی‌ام و ای‌جی‌جی در همین آزمایش نشان داده می‌شود که درصورت بالا بودن آی‌جی‌جی، ایمنی بدن بالاست و پایین بودنش نشان از کم‌بودن ایمنی بدن دارد. با این حال باز هم به‌گفته امینیان، این آزمایش‌ها، قابل استناد نبوده و نشانه ابتلا یا مبتلانشدن نیست؛ چراکه ممکن است افراد مبتلا شوند، اما در بدنشان ایمنی ایجاد نشود، یعنی سلول خاطره ساخته نشده باشد.
تست‌های ۲۰ دقیقه‌ای ارزان
تا روز گذشته بر اساس اعلام وزارت بهداشت، ۵ میلیون و ۵۸۶ هزار و ۱۴۱ آزمایش تشخیص کووید-۱۹ در کشور انجام شده است. چند روز پیش وزیر بهداشت از افزایش بیماریابی با روزانه ۱۰۰ هزار تست خبر داد که با کیت‌های تشخیصی سریع یا همان آنتی‌ژن انجام می‌شود. به گفته سعید نمکی، این تست‌ها ارزان‌تر از پی‌سی‌آر است، بیش از ۲۰ دقیقه وقت نمی‌گیرد و در ۲۵ دقیقه تکلیف بیمار را مشخص می‌کند.
بخشی از این کیت‌ها از کره‌جنوبی وارد می‌شود و بخشی هم تولید داخل است. همه این‌ها در شرایطی است که مدیر آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت پیش از این اعلام کرده بود که هم‌اکنون روزانه نزدیک به ۴۰ هزار تست پی‌سی‌آر انجام می‌شود و درصد خطای تست‌های جدید حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است. افرادی که باید تست دهند انتخاب می‌شوند و حداقل باید چهار تا پنج روز از شروع علائمشان گذشته باشد.
افراد انتخاب‌شده در مراکز ۱۶ ساعته به‌صورت رایگان مورد آزمایش قرار می‌گیرند. با این حال شروین شکوهی، رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان، به همشهری می‌گوید تست جدید آنتی‌ژن در مراحل اولیه بیماری قابل تشخیص است و در مراحل بعدی منفی می‌شود، بنابراین خیلی مهم است که سریع انجام شود. او، اما معتقد است تا زمانی که افراد شناسایی‌شده، قرنطینه نشوند و در خانه نمانند، انجام تست فایده‌ای ندارد.
او به انجام تحقیقی اشاره می‌کند که نشان می‌دهد افراد مبتلا در دوره قرنطینه تردد‌های زیادی در شهر داشته‌اند: «با مجوز‌های لازم، شماره تلفن همراه ۸ هزار بیمار مثبتی که باید در دوره قرنطینه می‌ماندند ردیابی و مشخص شد که ۲۰ درصد از آن‌ها در روز ۳۲ کیلومتر راه رفته‌اند؛ درحالی‌که باید در خانه می‌ماندند. این مسئله را شخصا برای تعدادی از پزشکان و پرستاران انجام دادم و مشخص شد که تعدادی از آن‌ها بیرون از خانه بودند.»
«منفی کاذب» آمار ابتلای خانوادگی را بالا برده است
متخصصان می‌گویند با ورود به فاز‌های جدید بیماری و نشانه‌هایی که هر روز بروز می‌کند، دیگر نمی‌توان به تست‌های پی‌سی‌آر محدود شد؛ چراکه کاذب‌بودن نتیجه این تست‌ها، در گسترش بیماری نقش دارد. محمد وجگانی، رئیس جامعه علمی آزمایشگاهیان ایران به همشهری می‌گوید ۲ تا ۳ هفته پس از ابتلا، ویروس از بدن خارج می‌شود و نتیجه تست منفی می‌شود، اما در گروهی از افراد تا یک‌ماه هم ممکن است این تست‌ها مثبت نشان داده شود. تست پی‌سی‌آر یک آزمایش ارزشمند است و پیش از این برای دی‌ان‌ای و آران‌ای استفاده می‌شد.
شهناز آرمین هم که رئیس بخش عفونی بیمارستان مفید است به همشهری می‌گوید زمانی که سطح ویروس در بدن پایین باشد، احتمال اینکه نتیجه آزمایش را منفی نشان دهد، زیاد است. به گفته او عواملی که منجر به منفی‌شدن کاذب تست کرونا می‌شوند، یکی حساسیت پایین کیت است، دیگری سطح ویروس در بدن و سوم روش نمونه‌گیری. او می‌گوید نمونه‌گیری از بینی نتیجه درست‌تری از نمونه‌گیری از حلق می‌دهد.
این متخصص به نکته دیگری هم اشاره می‌کند؛ بالارفتن میزان شیوع کرونا در خانواده‌ها به‌دلیل منفی کاذب بودن نتیجه آزمایش یکی از اعضا: «افراد خارج از خانه ممکن است با ماسک و رعایت فاصله اجتماعی دیگران را مبتلا نکنند، اما در خانه کسی ماسک نمی‌زند. زمانی که بیمار تنها بدن‌درد دارد یا حس بویایی و چشایی‌اش را از دست داده، سطح ویروس در بدنش بالا نیست و خارج از خانه می‌تواند از انتقال جلوگیری کند، اما در خانه این موارد رعایت نمی‌شود، به همین دلیل موارد ابتلای خانوادگی بیشتر شده است.»
او این را هم اضافه می‌کند که کیفیت کیت‌های تشخیصی و تأثیر تحریم‌ها بر واردات آن، از دیگر دلایل بالابودن میزان خطا در آنهاست. «هر نشانه‌ای از سرماخوردگی کروناست حتی اگر خلاف آن ثابت شود.»
این را علی رستگاری، پزشک اورژانس می‌گوید. به گفته او، ما در این فصل با سرماخوردگی و آنفلوآنزا روبه‌رو نبودیم و تنها ویروس شایع کروناست. حالا مادر تمام ویروس‌ها همین کروناست: «متأسفانه برخی مراجعه می‌کنند و اصرار دارند که مبتلا نیستند. بعضی حتی حاضرند مبتلا به سرطان مغز و استخوان شوند، اما کرونا نداشته باشند. متأسفانه ابتلا به کرونا برای بعضی مثل ناسزاست و نمی‌دانم این مقاومت از کجا آمده است!» به اعتقاد این پزشک، پیک جدید کرونا به‌دلیل بالارفتن انجام آزمایش‌ها و تست‌های منفی کاذب است.