سند جامع همکاری‌های راهبردی تهران - کابل؛ ضامن ثبات امنیتی و توسعه اقتصادی

- رؤیا راعی - افغانستان یکی از ۱۵ کشور همسایه ایران است که در جنوب شرقی کشورمان واقع شده و دارای مرز مشترک گسترده (حدود ۹۳۶ کیلومتر) است.

روابط ما با افغانستان، محدود به مشترکات مرزی نیست؛ بلکه افغانستان و ایران، دارای تاریخ مشترک و روابط عمیق فرهنگی و سیاسی هستند و هیچ کس نمی‌تواند این دو ملت را از هم جدا کند.

ایران به عنوان کشور دوست و همسایه افغانستان، نقش مهم و تاثیرگذاری در ایجاد صلح و امنیت در افغانستان دارد و از طرف دیگر نمی‌توان نقش کشور‌هایی از جمله ایران و پاکستان را در این موضوع، نادیده گرفت.

در همین ارتباط «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در نشست خبری اخیر در خصوص سفر ظریف به پاکستان و دیدار‌های وی با مقامات عالی‌رتبه آن کشور اظهار داشت: یکی از دستورکار‌های گفت‌وگو میان هیئت‌های ایرانی و پاکستانی موضوع صلح افغانستان بوده است.

یکی از مؤلفه‌هایی که نشان از سطح روابط میان کشور‌ها دارد، میزان معاملات تجاری سالیانه آن‌هاست. اگر دو کشور مانند ایران و افغانستان همسایه و دارای مرز مشترک با یکدیگر باشند، می‌توان انتظار همکاری‌های بیشتری هم در این حوزه داشت.

حجم داد و ستد ایران و افغانستان در سال ۹۵ نزدیک به دو و نیم میلیارد دلار برآورد شده که بیشتر آن، صادرات کالا‌های ایرانی به افغانستان است و اتفاقاً طرف افغانستانی هم این کالا‌ها را به گرمی می‌پذیرد.

پُر واضح است که زمینه‌های متعدد همکاری تجاری میان ایران و افغانستان، مشابهت‌ها و اشتراکات فرهنگی و تاریخی و ظرفیت‌های دو طرف به مراتب بیشتر از آن چیزی است که امروز شاهدش هستیم و بر اساس اظهارات مقامات تهران و کابل هر دو کشور خواهان «توسعه تعاملات تجاری» با یکدیگر هستند.

باتوجه به اهمیت و موقعیت هر دو کشور در منطقه و البته ظرفیت‌ها و مشابهت‌های ذکر شده، لازم است که همکاری‌های میان ایران و افغانستان در حوزه‌های مختلف به صورت بلند مدت و مشخصی تعیین شود تا بر اساس آن هر دو طرف بتوانند برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشند.

در همین راستا، نخستین مرتبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۶ بود که «ابراهیم رحیم‌پور»، معاون وقت آسیا و اقیانوسیه وزیر امور خارجه از آغاز اولین دور مذاکرات تهیه «سند جامع همکاری‌های راهبردی ایران و افغانستان» در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی - امنیتی خبر داد.

 

متعاقب این موضوع، کمیته‌های ۵ گانه‌ای از هر دو کشور تعیین شدند تا ظرف مدت حداکثر ۶ ماه، این مذاکرات را به نتیجه برسانند و پیش‌نویس متن سند جامع همکاری‌های راهبردی دو کشور را جهت امضای مقامات ارشد تهیه کنند.

با نگاهی به اهداف سفر اخیر هیئت افغانستان به ایران به ریاست آقای «عبدالله عبدالله»، رئیس شورای‌عالی مصالحه افغانستان، متوجه می‌شویم که به توافق رسیدن مذاکرات صلح در راستای ایجاد امنیت و ثبات در آن کشور و پیشبرد گفت‌وگو‌های میان ایران و افغانستان جهت دستیابی به سندی جامع و راهبردی در همکاری‌های با یکدیگر، همچنان به عنوان تلاش‌های دیپلماتیک دو طرف با جدیت در حال پیگیری است.

پنجمین دور مذاکرات میان هیئت افغانستان و ایران درخصوص سند جامع همکاری‌های راهبردی دو کشور در روز‌های اخیر به میزبانی تهران برگزار شد که در این مذاکرات «سید عباس عراقچی»، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و «میرویس ناب»، معاون وزیر امور خارجه افغانستان، ریاست هیئت‌های دو طرف را برعهده داشتند.

 

متعاقب این نشست، سید عباس عراقچی با اظهار رضایت از پیشرفت‌های حاصله در این دور از مذاکرات، ابراز امیدواری کرد که سند جامع همکاری‌های راهبردی ایران و افغانستان به زودی آماده امضای رؤسای جمهور دو کشور شود.

این خبر نشان از به نتیجه رسیدن تلاش‌های دیپلماتیک دو طرف پس از مدت‌ها رایزنی و گفت‌وگو‌های فشرده، علی‌رغم وجود برخی سد‌ها و موانعی است که در این مسیر قرار داشت.

در همین ارتباط پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل منطقه به میزان گفت: «به علت مانع‌تراشی‌ها از سوی آمریکا است که گفت‌وگو‌های میان ایران و افغانستان در خصوص به توافق رسیدن بر سر سند همکاری‌های جامع طولانی شده و به دور پنجم کشیده، در حالی که کشوری همچون هند در یک دوره گفت‌وگو موفق به امضای توافق همکاری‌های بلندمدت با افغانستان شده است.»

یکی از موضوعات همکاری میان ایران و افغانستان ذیل برنامه جامع راهبردی، همکاری‌های دفاعی و نظامی است. این موضوع باتوجه به پایان تحریم تسلیحاتی ایران و البته نیازمندی‌های دفاعی افغانستان، اهمیت دو چندانی پیدا کرده است.

در همین ارتباط «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به این سؤال که آیا ایران با لغو تحریم‌های تسلیحاتی آمادگی تأمین نیاز‌های دفاعی و تسلیحاتی برخی کشور‌های همسایه از جمله عراق و افغانستان را دارد یا خیر؟ گفت: «ایران به دنبال فروش سلاح نیست؛ اما به دنبال همکاری‌های دفاعی است. البته با توجه به لغو محدودیت‌های تسلیحاتی، این حق ایران است که درچارچوب یک دولت مسئول، نیاز‌های مشروع کشور‌ها را جامه عمل بپوشاند.»

 

به هر روی انتظار می‌رود روند امضای توافق همکاری‌های راهبردی و جامع همکاری‌های میان ایران و افغانستان هرچه سر‌یعتر به سرانجام برسد جرا که قطعا نزدیکی روابط و همکاری‌های سطح بالا میان این دو کشور می‌تواند ثمرات مثبتی برای امنیت و صلح دیگر کشور‌های منطقه‌ای را هم به همراه داشته باشد.

 

این در حالی است، جریانی که از دیر باز عصای لرزان دیگری را به زانوی قوی خودی ترجیح می‌دهد و ساده‌لوحان انتظار دارد کشور ثالث دیگری مشکلات داخلی کشورمان را رفع کند، از تمرکز نگاه جمهوری اسلامی ایران به کشورهای همسایه و شرق همچون چین به شدت دلواپس است و برای برهم زدن این تمرکز، خیز برداشته است.