علت آتش سوزی عظیم جنگل‌های کشور
- فاطمه شفیعی، کارشناس و فعال محیط زیست در برنا نوشت: یکی از معضلاتی که در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم آتش سوزی‌های گسترده جنگل‌هاست که از نظر تعدد و نیز سطح انتشار آن با رشد سالانه روبروست. می‌دانیم که هرچند در قانون جنگل‌ها با واژه‌ای به نام "احیا" نیز برخورد می‌کنیم، ولی پیدایش جنگل و رشد درختان قدری زمان بر است.
در بحث آتش سوزی‌های گسترده‌ای که امسال در جنگل‌های زاگرس و هم اکنون در جنگل‌های باستانی و ارزشمند هیرکانی روی می‌دهد موارد مهمی قابل بحث است که در این مبحث در دو بخش پیشگیری و اطفا به آن پرداخته می‌شود
در بحث پیشگیری به دو عامل مهم می‌توان اشاره کرد: عوامل طبیعی و عوامل انسانی. متاسفانه با روند رو به رشد تولیدگاز‌های گلخانه ای، جهان با عوارض آن از جمله گرمایش جهانی و تغییر اقلیم روبروست. کشور ما نیز از جمله مناطقی است که تحت تاثیر پیامد‌های ناشی از تغییر اقلیم قرار دارد و عوارض شاخص آن از جمله رشد مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود بارش‌های سالانه و گسترش پدیده گرد و غبار هم اکنون نیز معضلات متعددی را در حوزه‌های آمایشی مختلف از جمله کشاورزی، جایگزینی جمعیت، سلامت و مدیریت آب ایجاد کرده است؛ لذا در گام اول انتظار می‌رود دولت در اتخاذ تصمیماتی در راستای کاهش گاز‌های گلخانه‌ای و نیز اجرای بی تنازل قوانین مربوط به محیط زیست از جمله قانون آلودگی هوا جدی‌تر و پیگیرانه‌تر اقدام نماید و مسئله تغییر اقلیم را از مسایل خطیر ملی برشمرد که دیر پرداختن به آن، کشور را متحمل خسارات سنگین و جبران ناپذیری خواهد کرد. اما گام بعد در حوزه پیشگیری به عوامل انسانی بازمی گردد. عامل انسانی در بسیاری از آتش سوزی‌های از عوامل اصلی به شمار می‌رود. عدم آموزش مناسب به جوامع محلی و نیز عدم توجه کافی به توسعه گردشگری مسئولانه ازجمله مواردی ست که موجبات دخالت ناخواسته انسان را در آتش سوزی‌ها فراهم می‌آورد.
آنچه مسلم است جوامع محلی خود از متضرران بزرگ آتش سوزی‌ها هستند و قطعا دستگاه‌های مسئول و متولی سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان حفاظت محیط زیست، صدا و سیما مسئول آموزش و افزایش حساسیت این جوامع نسبت به پاسداشت و مراقبت از عرصه‌های بی نظیر طبیعی هستند که متاسفانه شاهد عملکرد بسیارضعیف آن‌ها در این حوزه هستیم.
در این حوزه همچنین کمک به گسترش مشارکت جوامع محلی و کمک به ایجاد تشکل‌های مردمی در حوزه‌های حفاظت از محیط زیست و نیز حمایت از تشکل‌های مردمی حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست در آموزش جوامع محلی و حراست از منابع طبیعی می‌تواند کمک شایانی به دستگاه‌های متولی امر کند که متاسفانه در این بخش نیز شاهد بی توجهی‌های زیادی از جانب مسئولان هستیم.
و، اما بخش دیگری از مردم جوامع غیربومی و گردشگران هستند که بعضا با بی توجهی خود معمولا علاوه بر بجا گذاردن حجم زیادی از زباله در طبیعت، باعث ایجاد آتش سوزی‌های گسترده به خصوص در فصل گرم تابستان و نیز در فصل پاییز در غیاب بارش‌های پاییزی و خشک شدن و ریزش برگ‌های درختان می‌شوند.
پیامد‌های گسترده این بی توجهی و بی اطلاعی به قدری گسترده است که نیاز ضروری به ضابطه‌مند کردن گردشگری طبیعی و نیز آموزش‌های مستمر و تاثیر گذار در این حوزه به شدت احساس می‌شود.
در بحث اطفا باید به این نکته مهم اشاره کرد که اگرچه وظیفه سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها می‌باشد لیکن در عمل این سازمان عمده تلاش خود را در بهره برداری معطوف ساخته است.
این سازمان سال هاست که از کمبود امکانات اطفا حریق رنج می‌برد و درتمام این سال‌ها دولت و سازمان متولی آن به جز در زمان‌هایی که آتش سوزی‌های گسترده حساسیت‌های رسانه‌ای ایجاد کرده است درباره این کمبود‌ها سخنی نمی‌گویند.
آنچه در طی این سال‌ها شاهد آن هستیم این است که مدیریت در خصوص آتش سوزی‌های جنگل‌ها فقط به مدیریت بحران و در زمان بحران ختم شده است و اراده جدی برای در اولویت قرار دادن این امر و حل آن به عنوان یک مسئله اصلی وجود ندارد.
دولت باید به سازمان جنگل‌ها و مراتع و نیز سازمان مدیریت بحران برای تکمیل امکانات اطفای حریق، اعتبار سالانه پرداخت و این دستگاه‌ها را مکلف به تجهیز کند. همچنین در زمینه اطفا دستگاه‌های مسئول می‌توانند با آموزش جوامع محلی برای همیاری و نیز تجهیز این جوامع در نقاط بحرانی به امکانات دستی اطفای حریق در کنترل گسترش زمانی و مکانی این آتش سوزی‌های گام‌های موثری بردارند.
در پایان مجددا بر این امر تاکید می‌کنیم که جنگل‌ها میراث غیرقابل و سرمایه‌های ملی هستند که سوختن آن‌ها به معنای سوختن وطن و سرمایه‌های کشور است و همچنان که نابودی این میراث قابل بازگشت نیست، قصور، بی توجهی و کم کاری هیچ فرد و مسئولی در این زمینه قابل پذیرش نیست.